اهمیت اصلی ترین نهاد جامعه در فرهنگ اسلامی

گروه دین وزندگی: خانواده مهمترین رکن و نهاد اجتماعی در تربیت فرزندان به شمار می رود.
آنها در این کانون یاد می گیرند با همکاری و مشارکت روح تعاون را تقویت کنند و در چنین فضایی افراد از راحتی و منافع آنی خویش می گذرند و توجه آنان به نیازهای جمعی و بلند مدت معطوف می شود.
خانواده به عنوان اصلی ترین نهاد اجتماعی مناسب ترین نظام برای تأمین نیازهای روحی و معنوی انسان به شمار می رود و زیربنای جوامع و خاستگاه فرهنگ، تمدن و تاریخ بشر است. توجه به این نهاد بنیادین و هدایت آن به جایگاه واقعی همواره سبب اصلاح جامعه و غفلت از آن موجب دور شدن فرد از حیات حقیقی و سقوط به ورطه نابودی خواهد شد.
خانواده بسترساز تأمین امنیت و آرامش روانی اعضاء، پرورش نسل جدید، اجتماعی کردن فرزندان و برآورده ساختن نیازهای عاطفی افراد محسوب می شود اما باید دانست در جهان کنونی با اثرپذیری از تحولات اجتماعی، صنعتی و علمی در بیشتر جوامع از جمله ایران، چالش های گوناگونی برای خانواده پدید آمده است. اهمیت اسلام به خانه و خانواده و نگاه دولتمردان به مشکلات و مسایل مربوط به این نهاد، راهکارهای مفیدی را در این زمینه به دنبال داشته است. دانش‌افزایی خانواده‌ها در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی از جمله اقدام هایی به شمار می رود که در سال‌های اخیر در این زمینه صورت ‌گرفته است.
»مجید ابهری« آسیب شناس و متخصص علوم رفتاری می گوید استحکام کانون خانواده موجب توسعه جامعه خواهد شد و ناکامی و تزلزل این نهاد موجب بروز معضل ها و بحران های اجتماعی می شود. در ادامه به گفت و گوی پژوهشگر گروه اطلاع رسانی با این جامعه شناس می پردازیم.
* خانواده مهمترین نهاد در تربیت و پرورش انسان
خانواده مهمترین رکن و نهاد اجتماعی در تربیت فرزندان به شمار می رود. ضرورت انتخاب روزی به عنوان »روز جهانی خانواده« نشان از اهمیت این عنصر مهم و تاثیر گذار دارد، این روز موقعیتی را فراهم می کند تا بتوان به واقعیت هایی از ابعاد اقتصاد، فرهنگ، اجتماع و جمعیت شناسی موثر بر خانواده ها دست یافت. این نهاد وظیفه نهادینه کردن مفاهیمی همچون حق، باطل، خوب و بد را در ذهن کودکان دارد.
بهره کشی های نادرست از فرزندان به وسیله برخی از خانواده ها از جمله معضل هایی است که دوران تربیتی و آموزشی کودکی را تهدید می کند و به دلیل مسایل مالی و اخلاقی انجام می شود این مقوله برخی از کودکان را در شرایطی تبعیض آمیز و نامطلوب قرار می دهد و بزرگ شدن در چنین فضایی به تخریب روحی- روانی و آسیب های جبران ناپذیری در فرآیند تربیتی و آینده آنان و جامعه می انجامد.
*خانواده مامنی امن برای انسان
والدین اصلی ترین الگوهای رفتاری هستند. دروغ از جمله ناهنجاری های رفتاری است که در خانواده نسخه اولیه آن بسته می شود و در جامعه ادامه می یابد، وقتی والدین و دیگران این رفتار ناهنجار را مرتکب می شوند، باید انتظار داشت که به وسیله فرزندان نیز در جامعه اجرا شود. آموزش راه‌های صحیح زندگی می‌تواند از بروز مشکلات برای آنان و خانواده‌ها جلوگیری کند.
خانواده‌ها نباید ابزار فناوری را که آشنایی با آن ندارند، به راحتی در دسترس جوانان قرار دهند و اجازه ندهند هر فردی در فضای مجازی هر فکر مسمومی را وارد فکر و ذهن جوانان کند. همراهی خانواده با فرزندان، ایجاد فضای صمیمی در این نهاد، آموزش مهارت‌های لازم به نسل جوان، ایجاد ارتباط اعتماد میان والدین و فرزندان، ترکیب نکردن روابط فضای مجازی به فضای واقعی، مطرح نکردن اسرار خانوادگی و مشکلات زندگی خود در فضای مجازی، منتشر نکردن اطلاعات شخصی و خانوادگی و… از مهم‌ترین راهکارهایی هستند که کارشناسان برای استفاده صحیح از فضای مجازی به خانواده‌ها پیشنهاد می‌دهند.
*عوامل مؤثر در ایجاد آسیب های اجتماعی
اختلاف های طبقاتی هر جامعه، افراد را در موقعیت هایی قرار می دهد که نمی توانند نقش های اجتماعی مناسب خود را بیابند و این امر موجب اختلاف در هنجارهای اجتماعی می شود. در نتیجه تقابل هنجارهای اجتماعی، تفاوت معیارها را به وجود می آورد. نداشتن تعهد به معیارها و تردید در اصالت آنها، پایبند نبودن به قوانین را ایجاد می کند که این به نوبه خود تضادهای اجتماعی را افزایش می دهد که درون این تضاد، کشش به طرف انحرافات اجتماعی وجود دارد. فقر مادی خانواده، بیکاری به عنوان یک مساله اجتماعی، رشد صنعت و پیشرفت فناوری، درگیری اعضای خانواده و شیوه های تربیتی والدین از جمله آسیب های اجتماعی به شمار می روند که خانواده ها و اجتماع را با چالش_ها و صدمات غیرقابل جبرانی روبرو می_سازند.
* خانواده عاملی برای پیشگیری از آسیب_های اجتماعی
خانواده مبنای جامعه انسانی محسوب می شود و این موضوع ارتباط مستقیم، مستمر و مستحکم با هم دارد. یک خانواده موفق خانواده متعادل است که در آن پدر نقش تصمیم گیرنده و مادر نقش ایجاد کننده آرامش و امنیت را دارد و باید بتواند میان احساسات و منطق ارتباط برقرار سازد و میان آزادی فردی و پیوندهای جمعی تعادل ایجاد کند. برخورداری از جامعه سالم با داشتن خانواده با نشاط و پویا امکان پذیر است، بنابراین یک بازنگری در کارکردهای اجتماعی خانواده ضروری به نظر می رسد که در این بازسازی همچنان باید زنان محور کانون گرم خانواده قرار بگیرند.
اگر فضای خانواده محیطی عقلانی باشد، فرزندان منطقی می شوند و با توجه به نقش مداوم و مستمر عقل در زندگی انسان، کوتاهی در این موضوع خسارت های سنگینی را برای فرزندان به بار خواهد آورد. محبت لازمه زندگی آدمی است و اگر در جامعه ای بی محبتی به کانون خانواده راه پیدا کند، فاجعه ای رخ می دهد که آثار تلخ آن در انواع بزهکاری فرزندان و خشونت و افسردگی کودکان بروز می یابد. همکاری و مشارکت اعضای خانواده روح تعاون را تقویت می کند. افراد در فضای تعاون یاد می گیرند که از راحتی_ها و منافع لحظه ای و فردی عبور و منافع جمعی بلند مدت را حفظ کنند.
*نقش رسانه ها در جامعه پذیری افراد خانواده
رسانه ها سبب ایجاد نگرش های فرهنگی در جوامع امروزی می شوند و شیوه های زندگی اجتماعی را تفسیر می کنند. بنابراین در جریان جامعه پذیری کودکان، نوجوانان و جوانان رسانه_ها نقش پایه ای دارند، بدین معنی که ارزش ها و هنجارهای خانوادگی و اجتماعی را به نسل جدید انتقال می دهند و آن را درونی می سازند. به گزارش آرازآذربایجان به نقل از ایرنا؛ همچنین رسانه ها با ایجاد پدیده هایی با عنوان تحرک روانی می توانند بر افراد خانواده تاثیر گذار باشند. این تحول ها سبب سست شدن پیوندهای درون خانواده، افزایش طلاق، ناتوانی در تربیت فرزندان و … می شود و از طرفی دیگر پیامدهای مثبتی چون افزایش سطح آگاهی اعضای خانواده، شناخت روش های بهتر در برخورد با فرزندان، استفاده مطلوب تر از امکانات بهداشتی، آموزشی و … دارند. در واقع باید گفت رسانه ها می تواند با اثرگذاری مستقیم و غیرمستقیم بر نهاد خانواده بسیاری از ناهنجاری های درون خانواده را کاهش دهند و در تعالی خانواده مؤثر واقع شوند.
Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com