ابرتورم چیست و چگونه به وجود می آید

گروه تحلیل: ابرتورم یا Hyperinflation یعنی تورم غیرقابل کنترل؛ یعنی افزایش مفرط، سریع و خارج از کنترل سطح عمومی قیمت‌ها؛ به شرایطی گفته می‌شود که در آن تورم با سرعت زیادی ارزش واقعی ارز داخلی را از بین ببرد و باعث افزایش قیمت کالا شود.
‌در چنین شرایطی افراد آن جامعه تلاش می‌کنند تا دارایی خود را نه به شکل پول رسمی آن کشور بلکه به شکل ارزش‌های خارجی نگهداری کنند. حتی کار تا جایی پیش می‌رود که ارز محک و معیاری می‌شود که به جای پول داخلی می‌نشیند و گاه معاملات داخلی نیز با ارز انجام می‌شود.
ابرتورم باعث می‌شود که قیمت کالا و خدمات به قدری سریع رشد کند که هیچ کس نتواند تشخیص دهد که قیمت آن کالا یا خدمات، مثلا دو هفته پیش چقدر بوده است. ابر‌تورم افزایش سریع و مداوم در قیمت اسمی، عرضه پول و بهای تمام شده اسمی کالا‌ها را به همراه می‌آورد.
دلیل پیدایش ابرتورم
ابرتورم‌ها معمولاً به دلیل اینکه دولت‌ها در زمان کسری بودجه اولین کاری که برای تأمین مالی انجام می‌دهند خلق پول است، به وجود می‌آیند.
ابرتورم پدیده‌ای است که اساساً مرتبط با درآمدها‌ست. اگر دولت‌ها نتوانند برای تأمین مالی مخارج خود، یا مالیات‌ها را زیاد کنند یا قرض گیرند، به دستگاه‌های چاپ پول متوسل شده و تلاش می‌کنند مقادیر زیادی حق‌الضرب (درآمد حاصل از خلق پول) را در این میان به دست آورند. در نتیجه ابرتورم پدید می‌آید و افراد را به کاهش دارایی‌های نقدی خود وامی‌دارد.
استفاده از پول برای انجام مبادله در یک اقتصاد معمولی کارایی بسیار زیادی دارد، اما در خلال دوران ابر تورم افراد ترجیح می‌دهند که پرداخت به آن‌ها در قالب کالا صورت بگیرد تا بدین شکل از مالیات تورمی اجتناب ورزند. در این شرایط در صورتی که پرداخت به مردم با استفاده از پول انجام شود، آن پول را با حداکثر سرعت ممکن خرج خواهند کرد. ابر تورم، یک بازی بی‌ثمر است که در آن افراد برای آنکه از نگهداری اسکناس پرهیز کنند، منابع با ارزش خود را مصرف می‌کنند.
در اینجا با ذکر مثال‌هایی از کشور‌های گرفتار در ابرتورم شما را با این مفهوم بیشتر آشنا می‌کنیم. کشور‌هایی از قبیل چین، آلمان، روسیه، مجارستان و گرجستان تجاربی از رویارویی با این سطح از تورم را داشته اند. بزرگترین ابرتورم جهان از سال ۱۹۴۵ تا سال ۱۹۴۶ در کشور مجارستان اتفاق افتاده است. تورم روزانه در این کشور به بیش از ۲۷۰ درصد رسیده بود و برای دو برابر شدن قیمت کالا و خدمات موجود در این کشور تنها ۱۵ ساعت زمان لازم بود. این کشور با تغییر واحد پولی خود و کنترل کامل چاپ پول توانست از وضعیت ابرتورمی خارج شود.
هجدهم آوریل ۱۹۸۰ وقتی کشور زیمبابوه از دل مستعمره سابق انگلستان، یعنی رودزیا، زاده شد واحد پول جدیدی به گردش انداخت با نام «دلار زیمبابوه». آن هنگام هر دلار زیمبابوه معادل ۱۴۷ دلار آمریکا بود. اما این واحد پولی دستخوش یکی از بزرگ‌ترین تحولات پولی در طول تاریخ شد.
در اواخر آوریل ۲۰۰۸ ارزش تقریبی هر دلار آمریکا برابر با ۲۱۲۳۲ دلار زیمبابوه بود. بعد از مدتی بانک مرکزی زیمبابوه اسکناس‌های جدید ۱۰۰ میلیارد دلاری منتشر کرد و دولت زیمبابوه تعریف جدیدی از واحد پول خود کرد و با حذف ۱۰ صفر از آن هر دلار جدید زیمبابوه برابر با ۱۰ میلیارد شد خلاصه آن که زیمبابوه نرخ تورم ۱۱۲۵۰۰۰۰ درصد را تجربه کرد و این اتفاقات همواره در تاریخ بیاد خواهد ماند.
در آلمان بعد از جنگ جهانی اول (معروف به جمهوری وایمار) بین سال‌های ۱۹۲۰ تا ۱۹۲۳ میلادی سیستم حکومتی وقت آلمان از مکتبی اقتصادی پیروی می‌کرد که چاپ پول بدون داشتن سرمایه? سخت (طلا، …) را برای دولت ممکن می‌کرد.
با توجه به هزینه? سنگینی که آلمان باید برای غرامت جنگ پرداخت می‌کرد، دولت این کشور شروع به چاپ مارک کاغذی برای خرید مقادیری مشابه طلا و افزایش چرخه پول کرد. این کار باعث افزایش نقدینگی در جامعه و ظهور و البته قدرت سفته بازان شد که سبب ایجاد ابرتورم گردید که تا نوامبر سال ۱۹۲۳ ادامه داشت. به دنبال آن با ظهور رنتن مارک که با پشتوانه املاک و صنایع چاپ می‌شد، تورم پایان یافت.
تورم در ایران چقدر است؟
به گزارش آرزا آذربایجان به نقل از اقتصاد۲۴ ، تورم در ایران، اما بین ۴۰ تا ۵۰ درصد معمولا اعلام می‌شود و اقتصاددانان هشدار می‌دهند در حالی که به ابرتورم نرسیده‌ایم، اما موقعیت به گونه‌ای است که سوداگری‌های مالی می‌تواند بر ابعاد تورم دامن بزند. پول‌های سواگرانه‌ای که روزی به بازار مسکن هجوم می‌برد، یک روز به بازار ارز، یک روز دیگر بورس، یک روز بازار خودرو و … .
آن‌ها هشدار می‌دهند که بی‌انضباطی در سیاست‌های پولی و مالی و تبعات ناشی از اجرای ناقص پرداخت یارانه نقدی می‌تواند دو خطر اصلی به حساب بیاید که تورم کنونی را به سطح ابرتورم ارتقا دهد.
تبعات ابرتورم در اقتصاد کشورها
ابرتورم اثرات عجیبی به دنبال دارد. یکی از اثرات ابر‌تورم‌ها که عواقب جدی به دنبال دارد، تخصیص دوباره ثروت است. ابرتورم‌ها ثروت را از مردم عادی که پول نگهداری می‌کنند به دولت که به چاپ پول می‌پردازد، انتقال می‌دهند. ابر تورم‌ها همچنان باعث می‌شوند در صورتی که قرارداد اعطای وام پیش از بدتر شدن تورم امضا شده باشد، وام‌گیرنده‌ها به بهای ضرر وام دهنده‌ها سود ببرند.
همچنین بنگاه‌هایی که ذخایری از مواد خام و کالا‌های تولید شده را نگهداری می‌کنند به قیمت متضرر شدن عموم مردم منتفع می‌شوند. در آلمان مستاجر‌ها به بهای ضرر صاحبان املاک سود بردند، زیرا سرعت رشد سقف اجاره‌ها معادل سرعت افزایش سطح عمومی قیمت‌ها نبود.
مثالی برای درک ابرتورم
به طور کلی احتکار، کاهش عرضه، کاهش سپرده‌گذاری در بانک‌ها، کاهش درآمد مالیاتی دولت از مهمترین تاثیراتی است که در شرایط ابرتورمی پیش می‌آید. شرایطی که برخی از این تاثیرات را حتی در اقتصاد کشورمان نیز مشاهده کرده‌ایم.شرایطی را تصور کنید که بعد از ورود به یک فروشگاه، روی هیچ یک از محصولات برچسب قیمت مشاهده نمی‌کنید. در عوض، آن‌ها را نزد صندوقدار می‌برید تا همان لحظه قیمت را برایتان تعیین کند.
شاید یک ساعت قبل کالایی را به مبلغ X خریداری کرده‌اید، اما اکنون برای تهیه همان مجبور به پرداخت دو برابر هزینه یا شاید بیشتر باشید.
البته، اگر در این یک ساعت چیزی در فروشگاه باقی مانده باشد و بقیه افراد، تمام محصولات را از ترس افزایش قیمت سریع، غارت نکرده باشند! این اتفاق وحشتناک و ورای تصور است، اما در کشوری درگیر ابرتورم رخ می‌دهد.
اگر مثال‌هایی که در بالا درباره کشور‌هایی که گرفتار ابرتورم شده بودند را به یاد ندارید، حتما وضعیت ونزوئلا را در سال‌های اخیر به یاد دارید، چنین شرایطی که توصیف کردیم وضعیت هر روز ونزوئلا به عنوان بدترین کشور از نظر تورم است.
بروز ابرتورم در ایران جدی است؟
به هشدار برخی کارشناسان، در همین ایران نیز اگر برای مشکل کسری بودجه کشور فکری نشود، به زودی با رشد افسارگسیخته قیمت‌ها، درگیر ابرتورم خواهیم شد.