آیین عزاداری سالار شهیدان در آذربایجان
گروه فرهنگی: فرا رسیدن محرم و عزاداری حسینی در اقصی نقاط جهان عشق و ارادت به سالار شهیدان را به نمایش می گذارند. مردم مناطق مختلف ایران نیز در این ماه در قالب هیات های عزاداری، زنجیر زنی و سینه زنی سر از پا نشناخته و با اشک و آه و ماتم و برگزاری مراسم سوگواری یاد و خاطره امام حسین(ع) و یاران با وفایش را گرامی می دارند. پرچم ماتم حسینی قرن ها است که با وجود فراز و نشیب های مختلف به همت عاشقان امامت در دیار آذربایجان همچنان در اهتزاز است. مردم منطقه آذربایجان همه ساله مراسم عزاداری محرم و صفر را به صورت گسترده و به شیوه سنتی خاص برگزار می کنند.
ماه‌های محرم و صفر در آذربایجان ماه‌هایی است که مردم استان‌اعم از شیعه و سنی و حتی اقلیت‌ها از هر حرکتی که به نوعی بیانگر سرور و شادی باشد، دوری می‌جویند.دراعتقادات محلی مردم استان توسل به دسته‌های عزاداری برای شفای بیماران از سالار شهیدان جایگاه ویژه‌ای دارد طوری که بارها مشاهده شده بیمارانی از هموطنان مسیحی مقیم شهرهای استان نیز در مسیر دسته‌های عزاداری نشسته و از شهیدان کربلا طلب حاجت کرده‌اند.
در روزهای تاسوعا و عاشورا در مناطقی از شهرارومیه که جمعیتی از اقلیت‌های دینی نیز در آن سکونت دارند مسیحیان زیادی را می‌توان یافت که همراه با دیگر مردم در مسیر عبور دسته‌ها قرار گرفته و برای امام حسین(ع) و شهدای کربلا اشک می‌ریزند.
در عزاداری‌های مردم آذربایجان غربی مانند برخی مناطق کشور از نماد هایی مانند علم، کتل و اسب به عنوان مظهر ذوالجناح و گهواره به یاد حضرت اصغر طفل شیرخوار کربلا استفاده می‌شود که این سمبل‌ها در ایجاد فضای حزن و اندوه به عزاداری‌ها نقش موثری ایفا می‌کند.
مردم این منطقه معتقدند دادن نذری به گهواره “علی‌اصغر” موجب شفای کودکان بیمار می‌شود و دادن نذر به ذوالجناح نیز موجب گشایش در کارها خواهد شد.شبیه‌خوانی نیز از جمله آیین‌هایی است که معمولا در روز عاشورا در برخی از روستاهای شهرهای ارومیه، خوی سلماس و ماکو انجام می‌گیرد که این شبیه خوانی‌ها به نوعی بازسازی صحنه‌های روز عاشورا در صحرای کربلاست و چگونگی به شهادت رسیدن یاران امام حسین (ع) و خود آن حضرت است.پخش نذورات از جمله نان فتیر شربت، شیر داغ و حلوا در امام‌زاده‌ها مرسوم است و حتی در برخی از امام‌زاده‌ها مردم گوسفند قربانی کرده و گوشت آن را در بین دسته‌ها پخش می‌کنند.در سحرگاه روز سوم که در ارومیه به آن “اهل قبیله” گفته می‌شود در برخی از مناطق تعدادی از جوانان در حالی که لباس‌های عربی به تن کرده‌اند از مساجد خارج شده و اشعاری را به مضمون زیر می‌خوانند “ای اهل قبیله برویم جسم بی‌سر و بی‌کفن امام حسین (ع) را دفن کنیم.
روضه خوانی در منازل و تکایای آذربایجان در غیر از ماه های محرم و صفر نیز برگزار می شود اما دهه پایانی ذی حجه آذربایجان یکپارچه چهره حسینی به خود می گیرد به طوری که اکثر شهروندان چند روز قبل از فرا رسیدن ماه محرم لباس های مشکی پوشیده و دستار سیاه به نشانه عزا بر سر خویش می بندند و پرچم های عزا در کوچه و بازار نصب می کنند.
در تمام محلات مراسم عزاداری با شور و شوق خاصی برپاست. گروهی از عزاداران با پوشیدن لباس سیاه به صورت یک دست و متحدالشکل آیین ها و عزاداری های خاصی را برگزار می کنند. می گویند چادر سیاه زنان در فرهنگ شیعی به معنای عزای حسینی است. در نزدیک به دو دهه اخیر رواج این رنگ از چادرها ابتدا از شهرهای بزرگ آغاز شد و سپس در مناطق شهری کوچک و روستاها نیز متداول گشت. بعضی از زنان این دیار هم که با مانتو پوشش اسلامی دارند معمولا در ایام محرم چادر سیاه بر سرمی کنند. پوشیدن لباس سیاه در برخی موارد تا روز اربعین حسینی ادامه می یابد و برخی دستارهای سیاه بسته شده به سرشان را تا سوم امام نگه می دارند.برخی آقایان هنگام عزاداری پیراهنی بلند تا پایین تر از زانو بر تن می کنند .فریادهای »شاخسی واخسی« حیدر، صفدر حسینیم وای، حسینیم وای، مظلوم اولن حسین وای و. . . از تمامی نقاط شهر به گوش می رسد و اکثر مراسم عزاداری روزهای اول تا هشتم محرم در شب انجام می پذیرد و در روزهای تاسوعا و عاشورا این مراسم در روز نیز برپا است. آذربایجان بیشترین تعداد هیات های محب اهل بیت (ع) را داراست و تقریبا در تمامی ایام سال مردم این شهر به یاد خاندان اهل بیت عصمت و طهارت (ع) بوده اند و اوج این محبت در دهه اول محرم الحرام جلوه گر می شود.
عاشقان خاندان نبوی (ص) و دلسوختگان مکتب ابا عبدالله الحسین (ع)در آذربایجان هم زمان با فرارسیدن ماه محرم با انجام آیین ها و رسم های ویژه سوگواری واقعه جانگداز کربلا را برپا می دارند. احسان دادن و ادای نذر در این ماه گرامی از جمله این رسم هاست.
آذربایجانی ها اعتقاد ویژه ای به اطعام از سفره ابا عبدالله الحسین (ع) دارند و معمولا از غذاهای پخش شده و نذری در این ایام برای بیماران خود به تبرک می‌برند. حتی برخی معتقدند که غذا پختن در روز عاشورا کراهت دارد و حتما باید از غذای نذری خورد. در این روزها در برخی مساجد و خانه ها سفره حضرت سیدالشهدا (ع) باز است و مردم به اطعام از این سفره مبارک می‌پردازند. اکثرا غذاهای طبخ شده برنج است که با خورشت های مختلفی جهت پذیرایی از عزاداران حاضر می شود. آش از دیگر غذاهایی است که مردم در بزرگداشت ایام عزاداری سرور و سالار شهیدان می پزند. آش ها معمولا بنا بر نذر و حاجتی تهیه می شود و در بین در و همسایه و آشنایان پخش می شود. همچنین گدایی کردن در کوچه و خیابان در روز عاشورا و تاسوعا از جالب‌ترین نذرهای آذربایجانی ها محسوب می‌شود.
حاجتمندان و دردمندان این دیار نذر می کنند که در صورت بهبود بیماری شان یا رفع فلان مشکل روز عاشورای حسینی یا در تاسوعا گدایی کنند و به این ترتیب در این روزهای مشخص کاسه ای در دست گرفته از رهگذران گدایی می‌کنند.
از دیگر نذرها در ایام ماه محرم می توان به مواردی چون نذر پوشیدن لباس سیاه یا سبز در ایام عزاداری حضرت امام حسین (ع)، انداختن شال سیاه یا سبز بر گردن، بستن پارچه سبز (یاشیل) بر مچ دست سوار کردن کودکان بر اسب نمادین ذوالجناح، گذاشتن کودک در گهواره نمادین حضرت علی اصغر (ع)، دادن نوزاد به آغوش تعزیه خوان نقش حضرت علی اکبر (ع) حضرت ابوالفضل (ع) و امام حسین (ع) و. . . اشاره کرد.
حتی بعضی ها نذر می کنند تا در تعزیه امام حسین (ع) بازیگری و شبیه گردانی کنند و به این ترتیب عشق خود را به فرزندان رسول الله ابراز می‌دارند. برخی دیگر از مردم در صورت قبولی نذرشان دسته ها و هیات های عزاداری را به خانه خود دعوت می کنند و از عزاداران پذیرایی می‌کنند. خانه درگذشتگان، خانه بیماران، گلزار شهدا و قبرستان ها از دیگر محل هایی است که دسته های عزاداری در آن حضور می یابند.
قربانی کردن گاو و گوسفند در مقابل دسته‌های زنجیرزنی و سینه زنی، پخش غذا و شیر و شربت و شله زرد در مراکز درمانی، مراکز بهزیستی شیرخوارگاه ها، خانه های سالمندان، بستن پارچه بر علم های دسته های عزاداری و دادن خون به بیماران نیازمند به جای قمه زنی از دیگر احسان‌ها و نذرهای ستوده در ایام سوگ حسین بن علی(ع) است.
نوشته شده توسط admin در سه شنبه, ۲۸ مهر ۱۳۹۴ ساعت ۵:۱۸ ق.ظ
