آذربایجان دا خیدیرنبی مراسیمی
آنادیلیمیز:آذربایجان خالقینین عادت عنعنه‌لری، ائل بایراملاری، داستانلاریناغیللاریبایاتیلاری، مراسیم نغمه‌لری… دونیانین ان قدیم تاریخله زنگین مدنی ایرثینه یییه‌له‌نن خالقلارینداندیر. بیزیم معنوی کولتوروموزون بیر بیرینه قوووشموش حیصه‌سی اولان بایراملار خالقیمیزین حیاتیندا اوزل یئر توتور. آراشدیرمالار گوستریر؛ بو گون خالقیمیزین یاشاییشیندا اولان بیر سیرا بایراملارین باشلانقیجی چوخ درین کوکلو اولوب مین ایل‌لیکلره سویکنیر. بایراملار اوز مضمونونا گوره دینی دونیوی بایراملارا بیلینیر. آذربایجاندا اوروجلوق بایرامی، قوربان بایرامی کیمی دینی بایراملارلا یاناشی ( خیدیر نبی )نووروز کیمی خالق بایراملاری دا واردیر. نووروز بایرامینا حاضیرلیق ۲-۳ آی قاباقدان باشلانیر. یعنی اینسانلار قیش آیلارینی هفته‌لره چیلله‌لره سون مرحله‌ده ده چرشنبه‌لره بولرک نووروزا یئتیشیرلر. بئله کی، قیش فصلی‌نین ۳ اوولادی وار دئییرلر: بویوک چیلله، کیچیک چیلله ، بوز آی ( بوزچیلله ).خالق آرا بئله بیر سوز وار:بویوک چیلله دئییر : دولو قازانلار اوستونه گلمیشم، قاریلاری، قوجالاری ساغلام گورموشم. ۴۰ گوندن سونرا بویوک چیلله گئدیر یولدا کیچیک چیلله ایله راستلاشیر.کیچیک چیلله اونا دئییر: سن نه ائله‌میسن. من گئدیب قازانلاری آغزی اوسته چئویرجه یم، قاریلاری تندیره باسیب، کوپدن چیخاراجاغام.بوز آی دا بو یاندان چیخیب دئییر: سنین آجیغینا من ده گئدیب هر شئیی یئر به یئر ائده‌جه یم، آغاجلاری، اکینلری تارلالاری جوجرده‌جه یم.قدیم تاریخه یییه‌لنن ائل آراسیندا گئنیش یاییلمیش بایراملاردان بیری ده خیدیر نبی آدلاندیریلان مراسیمدیر. بو بایرام بیر _ بیریندن آزجا فرقلرله، آذربایجانین چوخلو یئر‌لرینده کئچیریلیر. خیدیر ایلیاس طبیعتین اویانماسی، اوتلارین جوجرمهسی، آخار سویون تمیزلنمه‌سی ، … تدقیقاتلاردا خیدیر نبی بیر شخصیت اولاراق »سویون، کولگین بیر ده هاوانین یاردیمچیسی« کیمی اوزه چیخیر.
»اورمیه« نین تورکمان کندی:تورکمان کندینده بویوک و کیچیک چیلله‌نین اوچ آخیر گئجه‌لرینده خیدیر نبی مراسیمی توتارلار. جاوان قیزلار کی اره گئتمک واخت‌لاریدی یئددی جوره شئی‌دن کی، عیبارت‌دی مکه، بوغدا، نوخود، کدو توخومو، گونه باخان توخومو، دوز و آرپادان قوووت جورله‌یه‌رلر. بو ایش اوچون توخوم‌لاری قوووروب اویوده‌رلر و چوخلو دوز ایله قاتارلار.
گئجه یاتاندا باش بارماقلاری‌نین دیرناق‌لاری اوزهرینه قوووت توکوب بیر دیرناق یئیه‌لر. البته قوووتو یئمه‌میشدن هره اوز اوره‌یینده نییت ائده‌ر کی: »ائی آللاه من اوز سئودی‌ییم جاوانین قیسمتی اولاجاغام یا یوخ؟«او اومید ایله کی، گله‌جک احوالات‌لارینی یوخودا گورموش اولالار باش آتیب یاستیغا یاتارلار. بو ایشی بویوک و کیچیک چیلله‌نین اوچ آخیر گئجه لرینده تکرار ائده‌رلر کی، اگر بیر گئجه‌ده یوخوگورمه‌سه‌لر باشقا بیر گئجه گوره‌لر.خوی:کیچیک چیله‌نین باشلانیشی پیشیک‌لرین »میروو« واختینا دوشر و خویلولارین عقیده‌سی بونادیر کی، دیشی پیشیک ائرکک پیشی‌یه دئیه‌ر: »نوروز, نوروز« و ائرکک پیشیک جاوابیندا »نرگیس, نرگیس« دئیه‌ر. او زامان کی، جماعت بو سس‌لری دویوب بیلدیلر کی، پیشیک‌لر حامیله‌دیر آرزوسو اولان‌لار بیر یئره ییغیشیب باشلایارلار خیدیر نبی قوووتو دوز‌لتمه‌یه آرپا بوغدا, مکه, چدنه, گونه‌باخان توخومو, کونجود قارپیز و قوغون توخومو و اییده بیر- بیرینه قاتیب اویوتمک اوچون دییرمانا آپارارلار. اونوتمایاق کی، اییده و توخوم‌لاری قابیق‌لی اویوده‌رلر. رسم‌دیر کی، دییرمانچی اویوتمه‌یه پول آلمایا و عوضینه کفله ایله بیر آز آرپا-بوغدا گوتوره.
اونو ائوه گتیریب تاباغا بوشالتدیقدان سونرا نییت ائدیب ال د‌یمز بیر یئره قویارلار. دووره‌سینده آینا, داراق, سورمه‌دان و مولچو دوزوب گئجه‌دن سحره‌جان کیمسه اورایا دولانماز. اگر نذرلری قبول اولورسا سحری بالاجا بیر ال یئری اونون اوستونده گورونر کی دئیه‌رلر حضرت-ی خضرین ال یئریسی‌دیر. البته او قادین‌لار کی، بو ایشی گوره‌رلر گرک کی شرعی نظردن تمیز اولالار و موستحب‌دیر کی دستمازلی اولسون‌لار. حضرت-ی خیضرین ال یئرینی گورن سئوینجک اولار و آللاها شوکر ائتمک اوچون ناماز قیلیب باشلایار قوووت‌لاری پای- بولوش ائتمه‌یه کی، قاپی قونشو و یاخین قوهوملارا پایلاسین. قوووتو آلانلار دا یئرینه قند یومورتا, دوز و یا پول قویوب قابلاری بوش قایتارمازلار. قوووتو یئمک اوچون عاییله لر اونو بیر کاسایا توکوب بال, دوشاب و یا شیره ایله قاتارلار.ماکی:ماکیدا بهمن‌ین اون بئشیندن خیدیر نبی مراسیمی باشلانارکن گئجه‌نی شاما پیلوو بیشیره‌رلر و قوووت دوزه‌لتمک اوچون ده ائل قادین‌لاری ال- آیاق ائده‌رلر. قوورولموش بوغدا نوخود، ، مرجیمک و باشقا اویوتمه‌لی شئی‌لری بیر آز شکر ایله قاتیب ال دییرمانیندا کی، »دستو« دئیه‌رلر اویوده‌رلر. سونرا بیر مجمه‌یی‌یه توکوب سلقه- سهمانلی بیر فرش اوزهرینه قویارلار. بیر کناردا ایسه سجاده آچیب جاناماز، موهور و تسبئح قویوب قاپینی قیفیل‌لایارلار. ائعتیقاد بونادیر کی، گئجه یاریسی حضرت-ی خیضر گله‌جکدی و دستماز آلارکن قوووت‌لارا ال ووروب اونلارا برکت سالاجاق. سحر واختی ائو اهلی اوتاغین قاپیسینی آچیب سلام صلوات ایله هره بیر آز قوووت‌دان یئییب قالانی‌نی دا ائو- ائو پایلایارلار. ماکی‌لی‌لار دئیه‌رلر کی قدیم‌لر کی جماعتین ائعتیقادی موحکم ایدی نئچه دفه‌لر گورنموشدو کی، موهور تسبئح اوز یئرینده دئییل و قوووتلار اوزه‌رینده بیر ال پنجه‌سی‌نین یئری قالیب‌دی. یعنی حضرت-ی خیضر ناماز قیلارکن قوووت‌لاری تبرروک ائدیب گئدیبدی.
چالدیران(قره‌عئینی):حضرت-ی خیضر، آبی حیات دالینجا گزدییی اوچون ظولمات دونیاسینا سفر ائده‌رکن کیمسه‌نین اوندان خبری یوخ ایدی، موریدلری چوخ نیگران ایدیلر و اونون یولونو گوزله‌ییردیلر، بهمن آیی‌نین اون بئشینده حضرت-ی خیضر آب-ی حیات چئشمه‌سینه ال تاپیب قارانلیق دونیادان چیخارکن ایشیقلی دونیایا آیاق قویور. جماعت موعتقیددیرلر کی حضرتی خیضر آب-ی حیات چئشمه‌سینده قوسل ائده‌رکن اونا اولوم حرام اولوب ابدییته‌جن یاشایاجاقدیر. دونیانی دولاناراق ازیلمیش و داردا قالان جماعته یاردیم ائده‌جکدیر. مثلن طوفانلی گونلرده گمی‌چیلری قورتارماق اوچون دریایا گئدیر و قار- بوراندا قالان خلقه یاردیم ائدیب موصیبت‌لی جماعتین دادینا چاتـیر.»بهمن«ین اون بئشینده خیدیر نبی مراسیمی توتوب گئجه‌نی پیلوو بیشیره‌رکن جور به جور خوروش حاضیرلایارلار.
شام واختی قازانین آغزینی آچارکن هره اوز ار ائوینده اولدوغو قیزی‌نین پایینی اولده چکیب بویوک میس مجمه‌یی‌یه یـیغارکن اوستونه ده بیر خلعت کی بیچیلمه‌میش تییه پالتاردی قویوب و قیز ائوینه یوللایارلار. پای آپارانا دا کوره‌کن طرفیندن انعام وئریلر.اوشاقلار خیدیر نبی بایرامیندا آتا- آنالاریندان سوفته آلارلار کی، »خیدیر نبی‌لیک« دئیه‌رلر. خلق ائعتیقادی بونادیر کی، بو بایرامدا حضرت-ی خیضر ائولری دولانیب پیلوو بیشیره‌ن‌لره باش چکر.
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۱۸ اسفند ۱۳۹۳ ساعت ۶:۵۶ ق.ظ
