خط خصم از جنگ چالدران تا 8 سال دفاع مقدس

به گزارش آراز آذربايجان، حال مي خواهيم در سطور بعدي اين مقاله به چگونگي روايت‌هاي تاريخي از چالدران به عنوان تقابل ايدئولوژيکي “ايران شيعي” با “امپراتوري سني عثماني” تا خط سير دشمني رژيم بعث عراق به رهبري صدام حسين با جمهوري اسلامي ايران در طول جنگ تحميلي (1359-1367 شمسي / 1980-1988م) بپردازيم .
از منظر ايدئولوژيک، صدام حسين خود را وارث “غازي‌هاي” عثماني مي‌ديد و جنگ را “جنگ مقدس” عليه “صفويان مدرن” توصيف مي‌کرد.غازي هاي عثماني از تبار ترک هاي اوغوزي بودند که ايل و قبيله کوچک خود را براي رهايي از دست غارت و کشتار مغولان از آسياي مرکزي به آناتولي رسانده بودند و تنها با روحيه مقاوم و پرورش سربازان شجاع توانستند بقا يابند و نقشه تشکيل خلافت اسلامي را براي دنياي اسلام سني کشيدند .
جنگ چالدران، نبرد تعيين‌کننده ميان شاه اسماعيل صفوي و سلطان سليم اول عثماني بيش از يک رخ داد نظامي بود و نقطه عطفي در هويت‌سازي شيعي ايران و تثبيت مرزهاي سني در غرب آسيا به شمار مي‌رود. عثماني‌ها نه تنها تبريز را موقتاً اشغال کردند، بلکه دياربکر، کردستان غربي و شرق آناتولي را هم که آن زمان جزء قلمرو ايران بودند، ضميمه خاک خود نمودند و مرزهاي کنوني ايران-ترکيه-عراق را شکل داد. اين جنگ، که با برتري توپخانه عثماني بر سواره‌نظام قزلباش به پايان رسيد، آغاز 41 سال درگيري فرقه‌اي شد. و تا عهدنامه آماسيه (1555 م) ادامه يافت. در سال 962 قمري سلطان سليمان عثماني براي چهارمين بار جنگ بين دو کشور را شروع کرد و ارتش عثمانيان را که در آن عصر بسيار قوي و قدرتمند بود را به سمت ايران روانه ساخت. قزلباشان در مقابل آنان شجاعانه مقاومت نمودند و در نهايت زمينه را براي صلح فراهم آوردند. در مقابل، جنگ تحميلي ايران-عراق (معروف به دفاع مقدس در روايت ايراني) از 31 شهريور 1359 آغاز شد و با بيش از يک ميليون شهيد و زخمي، هشت سال طول کشيد. رژيم بعث عراق، با ادعاي “بازپس‌گيري” خوزستان و اروندرود، تجاوز خود را توجيه کرد، اما ريشه‌هاي عميق‌تر آن را در تنش‌هاي فرقه‌اي (شيعه-سني) و ژئوپليتيک منطقه بايد جستجو کرد. صدام که خود را رهبر پان‌عربيسم مي‌دانست، ايران انقلابي را “تهديد صفوي” مي‌ناميد – ارجاعي مستقيم به چالدران، جايي که عثماني‌ها “رافضيان” (شيعيان غالي) را سرکوب کردند. اين مقاله استدلال مي‌کند که چالدران “چهره” دشمني صدام را به عنوان “وارث سليم” و “دشمن ابدي ايران” بازسازي کرد و روايت‌هاي ايراني” دفاع مقدس” را به حماسه‌اي مشابه “مقاومت قزلباش” تبديل نمود.
زمينه جنگ چالدران ريشه در تنش‌هاي مذهبي داشت. شاه اسماعيل با دولتي شيعي در منطقه و به مرکزيت ايران. (1501م) قزلباشان را بسيج کرد. و در مقابل سلطان سليم، پس از قتل‌عام 40 هزار شيعه آناتولي (شورش شاهقلي، 1511 م) فتواي جهاد گرفت و صفويان را “کافر” خواند. جنگ در آوردگاه عثماني نه تنها مانور قدرت نظامي (با 100-200 قبضه توپ)، بلکه قرائت ايدئولوژيکي بود به جهانگشايي بر اساس اجماع خلفاي صدر اسلام تا سلطان سليم. آنان شيعيان را در فلات ايران تمرکز دادند و سني‌گري را در عراق و شام تثبيت کردند. مورخان مانند روجر ساوري در Iran under the Safavids اين نبرد را “نقطه آغاز تنش شيعه-سني مدرن” مي‌دانند.
و دقيقا اين خط سير تکوين تاريخ انديشه حکومت اسلامي در منطقه خاورميانه بود، که الگوي جنگ تحميلي عراق عليه ايراني شد که تازه داشت انقلاب داخلي خود را بر محوريت جمهوري اسلامي ايران ساماندهي مي کرد. صدام، که عراق را بر پايه بعثيسم سکولار اما با نگرش تعصبي به عقايد سني اداره مي‌کرد، انقلاب اسلامي ايران را “صفوي‌گري” و “تهديدي براي اعراب سني” توصيف مي کرد. او در سخنراني‌هايش (مانند 1980 م) به “وارثان غازي‌ها” (جنگجويان عثماني) اشاره کرد و جنگ را “دفاع از اسلام سني” ناميد. در اين روايت او نيز مشابه سليم عثماني، شيعيان عراق (اکثريت جمعيت) را “خائن” خواند و هزاران شيعه و حتي سني ايراني را در جنگي نابرابر شهيد و مجروح کرد. او با حمايت ايران هراسان منطقه و دنياي غرب و شرق همچنين خيل عظيم آوارگي و خرابي را بر حکومت تازه تشکيل شده جمهوري اسلامي تحميل کرد.