گردشی فرهنگی در احوال گذشته و حال دریاچه ارومیه
علی رزم آرای
گروه فرهنگی: خواستم در ادامه مطالب خود در موضوع عیدنوروز و سال جدید، تاریخ و گردشگری ارومیه و استان، معرفی و شرح آثار و ابنیه و کسان و افراد و غیره به گوشه و کنار تاریخی و تکرارِ مکررات آن بپردازم.یک آن دریاچه ارومیه خاطرم را شور کرد. نمی¬دانم ازکجا اما در یک لحظه صحنه غرق شدنم در دریاچه ارومیه در سال های دور نوجوانی و کودکی به یادم هجوم آورد.همه چیز با یک موج کوچک برابر دیدگان آمد و ساکن شد و گذشت. موجی بود نه چندان بزرگ اما من که چندان به ساحل نزدیک نبودم را به جلو راند و تعادم را در سبکی حاصل از غلظت نمک روی آب برهم زد و در یک چشم بر هم زدن حلقم آکنده از آب شور دریاچه با آن ترکیب لجنی رنگ شد.خفگی از یک سو و سوزش اندام گوارشی¬ام حاصل از غلظت نمک از دیگر سو در حال مچاله کردنم بود که برادر بزرگترم سر رسید و از زیر آب مرا به بالا کشید و سریعاً به سمت ساحل روان شد. روی شن¬های ساحل- ساحل گؤرچین قالا مقابل هیبت کاظم داشی روی دستان برادرم وارونه شدم و با تکان های محکم او هرچه آب شور بود از معده و شکم من به بیرون فواره زد. البته فواره برعکس!هرچه بود بسیارخندیدم اما نه خنده و نه سکوت بعد از آن افکارم مشوشم را سامان نداد. من هم گذشته ۵ ساله خود در آراز آذربایجان و هم برای خودم و جهان ادبیات داستانی و شعرم از دریاچه گفته و شنیده بودم که روزی قصد جانم را کرده بود. من از زوال قاتل احتمالی خودم نفرت نداشتم. بلکه از نسیان خودم و دیگران و دیگران بالا و بالا دست نفرت داشتم. عجیب بود! چرا؟!
قاتل احتمالی من در گذشته به اندازه تمام تاریخ خودش و خودم و ارومیه و استان و از همه مهمتر ایران حرف برای گفتن داشت و حالا زبانش در حال خشکیدن بود!پس من در حال خشکیدن بودم و شاید هستم! من و ارومیه و…
این شد که قلمم یاری نکرد و من گذشتم از موضوعی کردن دریاچه ارومیه به قامت نوشتاری نوروز پسند و عیدانه و غیره.مطالب زیر گردآوری است از منابعی چون ویکی پدیا، باشگاه خبرنگاران ارومیه ، فولکلور ارومیه، مرکز تخصصی مطالعات ایران شناسی و غیره. دریاچه ارومیه: نام دریاچه‌ای در شمال غربی ایران است. طبق تقسیمات کشوری، این دریاچه میان دو استان آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی قرار گرفته است. مساحت این دریاچه در تابستان ۲۰۱۵ در حدود شش هزار کیلومتر مربع بود که در ردیف ۲۵امین دریاچه بزرگ دنیا از نظر مساحت قرار می‌گیرد. دریاچه? ارومیه، بزرگ‌ترین دریاچه? داخلی ایران و دومین دریاچه? بزرگ آب‌شور دنیا می‌باشد. آب این دریاچه بسیار شور بوده و بیشتر از رودخانه‌های زرینه‌رود سیمینه‌رود، تلخه رود گادر، باراندوز، شهرچای نازلو و زولا تغذیه می‌شود.نام دریاچه: نام این دریاچه امروزه دریاچه ارومیه است که از نام شهر ارومیه? مرکز استان آذربایجان‌غربی گرفته شده‌است. در دهه ۱۹۳۰ میلادی به هنگام سلطنت رضاشاه این دریاچه به افتخار وی دریاچه رضاییه نامگذاری شد. پس از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ نام دریاچه به نام پیشین خود، دریاچه ارومیه بازگردانده‌شد. در زبان ترکی اورمو گولو گفته می شود. همچنین این دریاچه چیجست به معنای درخشنده (به دلیل املاح معدنی که در سواحل بصورت کریستال) یافت می‌شود نامیده شده است. در دوران میانه این دریاچه “کبودا” (کبودان) نیز نامیده‌شده که از لغت آزور (“azure”) یا (“Kapuyt/Gabuyd”) در زبان ارمنی عاریه گفته شده است. در لاتین این دریاچه لاکوس ماتینوسLacus Matianus نامیده شده‌است.ساکنان پیرامون دریاچه، آن را به زبان فارسی دریاچه ارومیه، به زبان ترکی اورمو گولو (Urmu glü)، و در زبان ارمنی کپوتان می‌خوانند.پیشینه: یکی از نخستین اشارات به دریاچه ارومیه در کتیبه سده نهم پیش از میلاد مسیح در شلمنسر سوم (سلطنت بین ۸۵۸-۸۲۴ قبل از میلاد) به دو نام در محل دریاچه ارومیه اشاره شده: پرسواه (به معنی ایرانیان یا پارسیان) و ماتای (یا میتانی‌ها). هنوز دقیقا روشن نیست که این نام‌ها به منطقه یا قبیله و یا پیوندی که بین گروهی از نام های مردم با شاهان وجود داشته اشاره می‌کند. دریاچه مرکز پادشاهی منائیان بود. محل زندگی احتمالی منائیان در تپه حسنلو در جنوب دریاچه بوده‌است. منائیان به توسط گروهی که متیان نام داشتند غلبه شدند، مردمان ایرانی مختلفی که سکاها? سرمتی‌ها? یا کیمری شناخته می‌شدند. به درستی معلوم نیست که مردمان نامشان را از دریاچه گرفته‌اند یا دریاچه نامش را از مردمان اطراف آن گرفته‌است. ولی کشور باستانی متیان نامیده می‌شد که نام لاتین دریاچه از آن گرفته شده‌است. زیست جانوری: دریاچه ارومیه مسکن ۲۱۲ گونه از پرندگان? ۴۱ گونه خزنده? ۷ گونه دوزیست? و ۲۷ گونه از پستانداران? شامل گوزن زرد ایرانی می‌باشد. این زیست بوم بصورت بین‌المللی توسط یونسکو به عنوان منطقه تحت حفاظت به ثبت رسیده‌است. سازمان محیط زیست ایران اکثر نقاط این دریاچه را به عنوان پارک ملی شناسایی نموده‌است. این دریاچه با داشتن بیش از یک‌صد جزیره کوچک سخره‌ای محل توقف پرندگان مهاجر از جمله فلامینگو? پلیکان? کفچه‌نوک? اکراس? لک‌لک? اردک پیسه? نوک‌خنجری? چوب‌پا? و مرغ نوروزی می‌باشد. به خاطر شوری بیش از حد دریاچه هیچ نوع ماهی در این دریاچه زندگی نمی‌کند. با این‌حال دریاچه ارومیه یکی از زیستگاههای مهم سخت‌پوست آرتمیا شناخته‌می‌شود. این سخت پوست یکی از منابع اصلی تغذیه پرندگان مهاجر از جمله فلامینگو به شمار می‌آید. در اوایل سال ۲۰۱۳ از رییس وقت مرکز مطالعات آرتمیای ارومیه نقل شد که آرتمیا در این دریاچه منقرض شده‌است. این نظر توسط برخی کارشناسان دیگر رد شده‌است. در بهمن ۱۳۹۴ رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور عنوان داشت که بر پایه بررسی ها آرتمیای زنده در دریاچه ارومیه وجود ندارد. یوسفعلی اسدپور افزود: در سه ماه اول سال جاری به علت وجود آب و ورود کافی آن به دریاچه ارومیه در مصب رودخانه های آن آرتمیا شروع به زندگی کرد که متاسفانه با خشکسالی تابستانه این موجودات نابود شدند. پارک ملی دریاچه ارومیه: پارک ملی دریاچه ارومیه، از زیستگاههای طبیعی جانوران در ایران می‌باشد. این پارک ملی با وسعت ۴۶۲۶۰۰ هکتار همچنین یکی از ۹ ذخیره‌گاه زیست‌کره در ایران است.
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۱۷ اسفند ۱۳۹۴ ساعت ۵:۵۲ ق.ظ
