کورونا ویروس- ون آردیندان دونیانی نه‌لر گؤزله‌ییر
حاضیرلایان: سوسن_نواده‌رضی
آنادیلیمیز: اوزمان‌لار ۲۰۲۱ سونونا قدر دونیادا یئتیشکین‌لرین یوزده ۴۰ الی ۷۰ینین ویروسا یاخالاناجاغینی تخمین ائدیرلر. و همن ایل ایچینده بیر واکسن و درمان گلیشدیریله‌جه‌یینی ده. یعنی کورونا ویروسو ایله یاشام یئنی نورمالیمیز اولاجاق.
کورونا ویروس پاندئمی‌سی گلیشمیش یا دا آز گلیشمیش بیر چوخ اؤلکه‌نین نه قدر حاضیرلیق‌سیز و قیریلقان اولدوغونو اورتایا قویدو. بیر چوخ ائکونومیک، سیاسی، اجتماعی، تئکنولوژیک سیستئمسوال آلتینا گئتدی.
کورونا ویروس‌‌دان سونرا بیزی گؤزله‌ین دونیا دوزه‌نینه دایر اؤنگؤرولر و سئناریولار آشاغیدا وئریلمیش‌دیر:
کوره‌سل ائکونومیک سیستئم کؤکوندن ده‌ییشه‌جک، کاپیتالیزم چؤکه‌جک
کورونا ویروسونون دونیا ائکونومی‌سینه چوخ بؤیوک تاثیرلر اولدوغو تخمین دئییل بیر گرچک‌دیر. اوزمان‌لار (متخصص‌لر) سالقین‌ین ۱۹۲۹دا باشلایان «بؤیوک بحران» قدر ییخیجی، بئرلین دوواری‌نین چؤکوشو قدر دؤنوشدوروجو (تحول یارادان) بیر تاثیری اولاجاغینی دوشونورلر. بیرلشمیش میللت‌لر تیجارت و قالخینما (توسعه)
آژانسی ۲۰۲۰ ایلی اوچون ویروس‌ون دونیا ائکونومی‌سینه بیر تریلیون دولارا باشا گلدییی‌نی تخمین ائدیر. بعضی اوزمان‌لارا گؤره سالقین ۲۰۰۸ مالی بحرانی‌نین منفی تاثیرلرینی بیله گئری‌ده بوراخا بیلر.آنجاق کاپیتالیزم‌ین بیر آندا چؤکه‌جه‌یی و یئرینه داها عدالت‌لی بیر سیستئم گله‌جه‌یی قونوسوندا شوبهه‌لر وار. Chatham House دوشونجه مرکزی‌نین مودیری، رابین نیبلئت Robin Niblett، پاندئمی‌نین اقتصادی گلوبال‌لاشماغا ضربه ووراجاغینی و حکومت‌لرین، شیرکت‌لرین و توپلوم‌لارین ائکونومیک ایزولاسیونا (اقتصادی تجرید) چکیله‌جه‌یینی ادعا ائدیر.
۲۱نجی یوز ایلین باشیندا قارشیلیق‌لی فایدالار الده ائدیله‌جه‌یی، گلوبال‌لاشما ایدیاسی‌نین گئده‌رک آزالاجاغی و اولوسلار آراسی امکداشلیق‌دان داها چوخ بؤلگه‌سل رقابته دوغرو بیر دؤنوش اولاجاغی ادعا ائدیلیر.
دیگر طرف‌دن متراکو تولیده دایانان ساواش ائکونومی‌سی سیستئمینه کئچیلمه احتیمالی دا وار. بو نوقطه‌ده ایشچی‌لرین سندیکال حاق‌لاری، چالیشما شرایط‌لری و فوق‌العاده دؤورده دؤولت‌لرین گتیره‌جه‌یی قایدالارلا باغلی سوال‌لار وار.آنجاق بعضی اؤلکه‌لرده دوشوک گلیرلی وطنداش‌لار اوچون بورج‌لارین تاخیره سالینماسی، اوجرت‌لی ایذین و اقتصادی پاکئت‌لر حاضیرلانماسی داها برابرلیک‌چی بیر سیستئم اوچون گوجلو یئرلی طلباتی دا آرتیرا بیلر.
دؤولتچی‌لیک (دولت‌گرایی) یوکسه‌له‌‌جک، اوتوکرات اَییلیم‌لر آرتاجاق
سالقین‌ین ان دقت چکیجی تاثیرلریندن بیری هر دؤولت‌ین مجادیله قونوسوندا اؤز امکان‌لارینا مجبور قالماسی اولدو. ایتالیا خسته‌خانالاردا ملزمه و تنفس جیهازی اکسیک‌لییی چکرکن، آوروپا بیرلییی اؤلکه‌لریندن چوخ آز یاردیم آلا بیلدی. آمریکادا ماسک یا دا تمیزلیک ملزمه‌لری تولید ائدن اؤزل شیرکت‌لر یوخاری قیمت‌لندیرمه ایله اؤز اؤلکه‌سینه دئییل باشقا اؤلکه‌لره ساتماغی ترجیح ائتدی. قیسا مدت‌ده اؤزل سئکتؤرون (بخش خصوصی) اورتادان قارخاجاغی گؤزلنمه‌ییر آنجاق دؤولت‌لر گله‌جک‌ده بو جور فوق‌العاده دوروم‌لار اوچون جیددی تطبیق‌لر ائده بیلر و تولید فعالیتینه اؤزو کئچه بیلر.
دیگر طرف‌دن تله‌سیک تدبیرلر چرچیوه‌سینده حکومت نظامی وضعیته گؤره الی داها دا آچیلان ظالمانه رژیم‌لر، ویروس باهاناسینی قوللاناراق هم سیاسی هم ده ائکونومیک چتین شرایطی همیشه‌لیق حالا گتیره بیلرلر. اساس آزادلیق‌لار اوزون بیر مدت آسقی‌یا آلینا بیلر (تعلیق اولا بیلر).
بیلیم گئری دؤنه‌جک
تخمینن بیر نسیل‌دیر معنویت‌چی‌لیک و دیندارلیق یوکسه‌لیش‌ده‌یدی. یاشادیغیمیز گرچک اؤته‌سی (post-truth) دؤنم‌ده طرف‌سیز گرچک‌لر دئییل، اینانج‌لار حیاتیمیزی قوشادیردی.
ایقلیم ده‌ییشیک‌لییی‌نین ساختا اولدوغو، دونیانین آصلیده دوز اولدوغو، ائوریم تئوری‌سی‌نین بیر یالان اولدوغو، واکسن‌لرین اوشاق‌لارا ضرر وئردییی… کیمی اینانج‌لار توپلومون ان یوخاری سویه‌سینده دیله گتیریلیردی.کورونا ویروسو سالقینی بیلیمه و بیلیم انسان‌لارا اینانجی یئنی‌دن تازالایا بیلیر. حیات‌لاری قورتارمادا تقدیر دئییل، بیلیم‌سل یؤنتم‌لرین، ائرکن تشخیص، سرعتلی اؤنلم (پیشگیری) و گلیشمیش ساغلیق تئکنولوژیسی‌نین اهمیتی آنلاشیلا بیلیر و آددیم آتیلا بیلیر.گلوبال ساغلیق ایش‌بیرلییینده اولوس اوستو (فرا ملّی) قورولوش‌لار
ویروس‌لا مجادیله‌‌ده تک قالان اؤلکه‌لر، واکسن تولیدی، ویروس‌لار اوستونه آراشدیرمالار، درمان تولیدی کیمی مؤوضوع‌لاردا اونلارا رهبرلیک ائدن برابرلیک‌چی بیر بین‌المللی تشکیلات یاراتماق اوچون حرکته کئچه بیلرلر.ویروس دونیادا سینیرلاری، ائکونومیک قوه‌نی، سیاسی رئژیم‌لری و رقابتی دینلمه‌دییینی آچیق‌جا گؤستردی. ویروس‌لارلا کوره‌سل بویوت‌لاردا ساواشماق، گله‌جک نسیل‌لرینی اؤنجه‌لییی (اولویتی) و اورتاق نوقطه‌سی اولا بیلر.کووید-۱۹ ایله موجادیله اؤلکه‌لر معیاریندا بیر باشاری اولاراق ده‌یرلندیریله‌بیلر و بوندان سونراکی سوره‌ج‌ده بو اؤلکه‌لرین لیدئرلییی اؤنه چیخا بیلر
.آمریکا بیرلشیک دؤولت‌لری‌نین سونو، مؤوجود اولوسلار آراسی تشکیلات‌لارین چؤکوشو
آمریکا بیرلشیک دؤولت‌لری‌نین کئچمیش باشقانی، ویروس‌لا موجادیله‌ده رقابت‌چی و مسئولیت‌دن قاچان یؤنتمی ایله اؤلکه‌سی‌نین بو بحران‌دا دونیا لیدئرلیییندن واز کئچدییی‌نی قطعی بیر بیچیم‌ده اورتایا قویموش اولدو. آمریکا اولوسلار آراسی تیجارت و سؤزلشمه‌لر مؤوضوعسوندا دا باریشماز یؤنتمی‌نی بیر سوره‌دیر داوام ائتدیریردی.
بوشالان بو لیدئرلیم مؤوقعینده اولوسلار آراسی تیجارت و ایش‌بیرلییینه آچیق چین-ین گله‌جه‌یی آنلامینا گلیر. اؤزونه داها چوخ گووه‌نن بیر چین، کوره‌سل ساغلیق ایش‌بیرلییینده جیددی آددیم‌لار آتارسا، بو بحرانین قهرمانی اولاراق چیخا بیلر.دیگر یاندان کورونا ویروس بحرانی ایله موجادیله‌ده ناتو، بیرلشمیش میللت‌لر و اولوسلار آراسی پول ساندیغی، دونیا بانکی کیمی تشکیلات‌لارین صلاحیت‌لری و عمل‌لری سورقولانا بیلر و ده‌ییشیم ایستک‌لری گتیریله بیلر.ویروس سببیندن، سیاسی و اقتصادی بیرلیک گؤستره بیلمه ین، سرحدلری یئنی‌دن گونده‌مه گتیرن آوروپا بیرلییی بیر داغیلما پروسئسینه گیره بیلر.
فایداسی اولمایان و الوئریش‌‌سیز گروپ‌لار اوچون داها منفی شرایط
کورونا ویروسا قارشی تدبیرلرین بیر حیصه‌سی اولاراق، ائوده قرنطینه اولونماسی چالیشماغا مجبور اولان‌لار اوچون کئچرلی دئییل. دؤولت حمایتی اولمادیغی اوچون بو یوخسول طبقه جیددی ساغلیق و اقتصادی موشکو‌ل‌لرله اوزلشه‌جک‌دیر.تورکیه‌ده ۱۰ گونده ۱۰ قادین جینایته قوربان گئتدی. ائوینده قالان شیددت گؤرن قادین‌لارین ساییسی آرتاجاق. اؤز ایشینی گؤرن یا خدمات سئکتؤرونده چالیشان قادین‌لارین چوخونون ایش‌لرینی الدن وئرمه احتیمالی چوخ یوخاری‌دیر.سرحد کونترول‌لاری گئری قاییتدیغیندان و توپلوم‌لاردا چاخناشما هاواسی یاشاندیغی اوچون یابانجی دوشمان‌لیغی‌نین (بیگانه هراسی) آرتما و داها کسکین بیر کؤچه قارشی دورما باشلانماسی احتیمالی دا وار.
Arazazarbaijzn.anadilimiz@gmail.com
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۱۸ مرداد ۱۴۰۰ ساعت ۱:۳۲ ب.ظ
