کمبود منابع مالی سد راه اجرای پروژه‌های آبخیزداری در آذربایجان غربی

مهدی قلی پور
گروه اقتصادی : اجرای پروژه‌ها و طرح‌های آبخیزداری در مناطق مختلف همواره از اهمیت و جایگاه بالایی برخوردار بوده است ولی در شرایط کنونی که با کمبود منابع آبی مواجه هستیم اهمیت چنین طرح‌هایی بیش از پیش خواهد بود.
مشکلات و محدودیت‌های مالی سد راه اجرای فعالیت‌های آبخیزداری در استان آذربایجان غربی شده است
اهمیت اجرای طرح‌های آبخیزداری با توجه به شرایط اقلیمی و آب و هوایی و همچنین خشکسالی های اخیر در استان آذربایجان غربی بر کسی پوشیده نیست و این طرح‌ها تمامی فعالیت‌هایی که به منظور احیا و اصلاح حوزه‌های آبخیز انجام می‌گیرد را در بر می‌گیرد.
اجرای پروژه‌ها و طرح‌های آبخیزداری در مناطق مختلف همواره از اهمیت و جایگاه بالایی برخوردار بوده است ولی در شرایط کنونی که با کمبود منابع آبی مواجه هستیم اهمیت چنین طرح‌هایی بیش از پیش خواهد بود.
در حال حاضر سطح سفره‌های آب زیرزمینی در مناطق مختلف استان آذربایجان غربی به شدت رو به کاهش است و در این راستا اقدام به اجرای طرح‌های آبخیزداری در مناطق مختلف استان شده است.
این در حالی است که افت آبی در دشت‌های استان آذربایجان غربی متناسب با میزان و حجم آب از یک تا ۲۵ متر متغیر است که این موضوع ضرورت اجرای پروژه‌های آبخیزداری به منظور تقویت سفره‌های آب زیرزمینی در استان را نشان می‌دهد.
کمبود اعتبارات در راستای اجرای پروژه‌های آبخیزداری در استان یک موضوع حیاتی است و متاسفانه مشکلات و محدودیت‌های مالی سد راه اجرای فعالیت‌های آبخیزداری در استان شده است.
کمبود منابع مالی موجب شده تا روند اجرای طرح‌های آبخیزداری در استان آذربایجان غربی کند باشد که امید است تخصیص اعتبارات مناسب و به موقع در این زمینه به اجرای این پروژه‌ها در استان سرعت بخشد.
این در شرایطی است که با نگاهی به فرسایش خاک که سالیانه در کشور بیش از ۵/۱ میلیارد تن است و با توجه به نمودار تعداد دفعات سیل در کشور می توان دریافت که علیرغم انجام عملیات آبخیزداری در سطح حوزه های آبخیز کشور در طی سنوات گذشته، متأسفانه شاهد روند افزایش تعداد دفعات سیل می باشیم که یکی از عوامل آن رشد ناهمگون و نامنظم شهرهای کشور و کمبود اعتبارات در بخش حوزه های مشرف به شهر است.
با توجه به اعتبارات اندک در این بخش، امکان مهار کلیه حوزه های آبخیز شهری بطور کامل وجود نداشته و مدیریتهای آبخیز استانها بصورت موردی اقدام به انجام عملیات بیولوژیک و سازه ای نموده اند که این اقدامات علاوه بر مؤثر بودن بصورت بخشی قادر به کنترل سیل نیز در مناطق مورد نظر بوده است.
سرزمین‌های خشک، اکوسیستم‌های ناپایداری دارند که در صورت لطمه دیدن، احیای آنها دشوار است و بهره‌برداری از این زمین‌ها، در دوره‌های خشکسالی همانند دوره‌های رطوبی ممکنست نتایج مصیبت باری برای گیاهان خاک و ساکنان به همراه آورد.
برنامه‌های حفاظت خاک و آبخیزداری، هم سو با توسعه پایدار و با اعمال مدیریت مسئولانه بر منابع، افزون بر نیازهای امروز، به منابع فردا نیز توجه دارد.
این در حالی است که استان آذربایجان غربی نیز به دلیل خشکسالی های اخیر و کاهش محسوس نزولات آسمانی به اجرای طرح های آبخیزداری نیاز مبرم دارد. فرایند پدیده خشک شدن دریاچه ارومیه و پیامدهای ناگوار این رویداد در زمین های کشاورزی منطقه یک زنگ خطر بزرگ است که نه تنها ایران بلکه کشورهای همسایه را نیز تهدید می کند.دریاچه ارومیه در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد پهنه آبی خود را از دست داده و با تبدیل شدن به نمکزار در وضعیت بسیار بدی قرار دارد که دولت تدبیر و امید با برنامه ریزی های خود، سعی دارد این دریاچه را از این حالت بحرانی خارج کند.
با توجه به خشکسالی‌های اخیر، وضعیت دریاچه ارومیه در زمان حاضر بحرانی و حساس است که باید در برنامه‌های پیش‌بینی شده بازنگری صورت گیرد، و طرح‌های کوتاه مدت به سرعت اجرا شود تا این زیست بوم با ارزش بین‌المللی از وضعیت بحرانی خارج شود.
عملیات اجرایی احیای دریاچه ارومیه از هشتم تیر ماه سال گذشته با ابلاغ دکتر حسن روحانی رییس جمهوری ایران به صورت رسمی آغاز شده است و عیسی کلانتری وزیر کشاورزی دولت اصلاحات نیز به عنوان رییس کمیته احیا و نجات دریاچه ارومیه معرفی شده و در ماه‌های اخیر نیز به کرات در رسانه ها حضور یافته است.
به گفته مسئولان امر، اولویت دادن به اجرا و بهره برداری از طرح های آبخیزداری در راس برنامه هاست و عملیات اجرایی چهار طرح آبخیزداری در شهرستان خوی پایان یافته و مورد بهره برداری قرار گرفته است.
این در حالی است که طرح بیابان‌زدایی در اطراف دریاچه ارومیه در آینده نزدیک اجرایی می‌شود و این طرح که به دو صورت بیومکانیکی و مکانیکی اجرایی می‌شود، به عهده اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی است.
طرح بیابان‌زدایی اطراف دریاچه ارومیه در ۳ هزار و ۱۳۰ هکتار از اراضی اطراف دریاچه ارومیه در حال اجرا است و این طرح هم اکنون در حال اجراست و طرح بیابان‌زدایی در اطراف دریاچه ارومیه و در شهرهای ارومیه، میاندوآب و سلماس اجرایی می‌شود.
تاکنون طرح بیابان‌زدایی در یک هزار و ۲۰۰ هکتار اجرایی شده است و نهال در این اراضی کاشته شده است و در قالب اجرای طرح بیابان‌زدایی، گونه‌های مقاوم کشت می‌شود.
کارشناسان معتقدند که باید در راستای احیای دریاچه ارومیه اهتمام جدی توسط مسئولان باید وجود داشته باشد و در کنار احیای دریاچه ارومیه باید برای کاهش اثرات مخرب احیای دریاچه ارومیه در محیط زیست نیز تلاش شود.