کمبود دارو! بودن یا نبودن؟

گروه جامعه: این روزها یکی از دغدغه‌های روزمره بیماران بر سر یافتن داروهایی است که در بازار ناپیداست حال پس از بررسی متوجه شدیم ظاهرا در آذربایجان غربی دارو است اما برخی اقلام دارویی کمتر پیدا می‌شود.
در آخرین روزهای فروردین سال ۱۴۰۲ نوای کمبود دارو در استان آذربایجان غربی رفته رفته بی رنگ شد لذا سری به بازار دارو زدیم تا ضمن بررسی موضوع عوامل کمبود را بدانیم و اینکه چه داروهایی در داروخانه‌های ارومیه یافت نمی‌شود.
نبود دارو یکی از مباحثی است که دیدگاه همگان را به خود جلب می‌کند اما آیا واقعا برخی اقلام دارویی نایاب است و هیچ اثری از آنها در بازار نیست؟
یارانه دولتی و گران شدن دارو یکی از شاخص‌هایی است که دولت سیزدهم در لایحه بودجه پیشنهادی سال آینده، برای یارانه دارو و تجهیزات ۶۹۰ هزار میلیارد ریال پیش بینی کرد و نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز با این پیشنهاد موافقت کردند.
با مراجعه به افرادی که مایوسانه از داروخانه بیرون می‌آمدند، فهمیدم برخی برای یافتن یک دارو به داروخانه‌های پنج نقطه شهر مراجعه کرده‌اند اما نتوانسته دارویی که نیاز دارد را تهیه کند (نام دارو نزد خبرنگار محفوظ است).
برای اینکه مطمئن شویم، یک قلم دارو از نوع پماد و همچنین ژل را مد نظر قرار داده و یک به یک داروخانه‌ها را در پی یافتن آن می‌گردیم.
متصدی داروخانه‌ای در خیابان حسنی ارومیه می‌گوید: این پماد خیلی وقت هست که دیگر در بازار نیست.
به داروخانه‌ای در شهرک بهداری مراجعه کردم و آنها هم گفتند: پیدا کردن این دارو سخت است و اتفاقا آخرین قلم از این دارو را دیروز در یکی از نسخه‌های پزشکی به بیماری دادیم.
از چند نفر دیگر که پرس و جو کردم مرا به داروخانه‌ای در خیابان شهید بهشتی (دانشکده) عودت دادند اما در آنجا هم دارو یافت نشد.
برای اطمینان از اینکه این دارو را می‌توان یافت یا خیر با شماره ۱۹۰ که ویژه دانشگاه علوم پزشکی در حوزه دارویی است، تماس گرفتم، کارشناس سامانه اعلام کرد این دارو را در ۲ داروخانه می‌توانید تهیه کنید یکی از آنها در خیابان مدرس ابتدای جاده انهر و دیگری در منطقه آبیاری است.
با مراجعه به این داروخانه‌ها آنها هم اعلام کردند چنین دارویی را در لیست خود مدت‌هاست ندارند.
پس از چند روز برای بار دوم با این سامانه دارویی تماس گرفتم این بار اعلام کردند داروی مورد نظر را می‌توان از داروخانه‌ای در شهرستان بوکان یافت برای تهیه شماره تلفن این داروخانه از طریق سامانه ۱۱۸ پیگیر باشید.
ضمن تماس با سامانه ۱۱۸ متوجه شدم شماره‌ای با عنوان این داروخانه در سامانه ثبت نشده است.
بنابراین با استفاده از فضای مجازی شماره این داروخانه را پیدا کرده و تماس گرفتم، متصدی اعلام کرد اتفاقا ۲ قلم از این پماد را هفته گذشته داشتیم ولی با تجویز پزشک آنها را فروختیم و الان موجودی نداریم.
نحوه دسترسی به این دارو را پرسیدم، ایشان گفتند: می‌توانید نمونه ایرانی این پماد را تهیه و استفاده کنید البته امیدواریم موجب درمان تان شود.
دانشگاه علوم پزشکی ارومیه پیگیر ناظران این امر شدیم تا اینکه به مدیر نظارت بر امور دارو دانشگاه علوم پزشکی رسیدیم، لعیا صدیق دکترای حرفه‌ای داروسازی در این بخش مسوولیت دارد با او به گفت وگو نشستیم که مشروح آن را در زیر می‌خوانیم.
** قبل از آغاز سوال هایمان بفرمایید هم اکنون کمبودی در بازار دارو استان داریم یا نه؟ کمبود از چه نظر؟
برخی شاید کمبود را با نبودن اشتباه بگیرند که این ۲ در دنیای دارو و داروخانه متفاوت است.
یک تعداد اقلام گاهی با کمبود مواجه می‌شود یعنی به آسانی در دسترس نیست و گاهی هم با نبود دارو مواجه می‌شویم.
** دلیل کمبود یا به قول شما نبود دارو چه عواملی می‌تواند باشد؟
عوامل بسیاری بر نبود و کمبود دارو تاثیر گذار است و این در حالی است که این سوال در کشوری پرسیده می‌شود که از نظر دارویی در تحریم است.
یکی از علل مهم نبود مواد اولیه در برهه‌های مختلف زمانی است و مشکلات ارزی را از سمت دیگر به آن اضافه کنید حال ببینید در زمان تحریم دارویی اگر ما نتوانیم داروسازی کنیم چه مشکلات انسانی به بار می‌آید البته خدا رو شکر در این زمینه دانشمندان دارویی ما به مراحل برتری دست یافته‌اند.
** کار نظارت‌های دارویی در نیمه اول سال سخت است یا نیمه دوم سال؟
کار نظارت دارو پیچیدگی‌های خاص خودش و بستگی به فرایند ملی است مثلا در نیمه نخست کار همکارانمان بشدت زیاد و فشار بیشتری را متحمل می‌شویم.
در نیمه اول پارسال میزان داروهای کمبودی در سطح استان به بیشترین آمار رسید اما خوشبختانه در نیمه دوم سال توانستیم کمبودها را تا حدود زیادی بر طرف کرده آن را کاهش دهیم.
** آمار خاصی که گویای شرایط تلاش و سختی از نظارت در خصوص کمبود داروها دارید؟
بله، در ۶ ماهه اول سال قبل ما در استان بیشتر از ۱۸۰ نوع دارو کمبود داشتیم و همین سبب انتقادهای بسیاری شد که مسلما پیگیری‌های مردمی را هم به دنبال داشت.
با مدیریت مناسب سازمان غذا و دارو و به تبع آن دانشگاه علوم پزشکی این کمبودها را به عدد قابل توجهی کاهش دادیم و اکنون تنها در بخش داروهای تخصصی ۵۰ قلم کمبود داریم.
در این نوع داروها همه داروخانه‌ها این اقلام دارویی را ندارند بلکه برخی آن هم به صورت سهمیه‌ای به فروش می‌رسانند که این موضوع روزانه پردازش و پایش می‌شود و براساس همین پایش پسخوراند به سازمان غذا و دارو کشوری اعلام می‌شود.
** برخی شهروندان امسال گلایه‌های بسیاری از نبود سرم داشتند، آیا کمبود همین سرم بود؟
مسلما نه، چون سرم بخشی از ۱۸۰ قلم بود و یک مقدار از داروهای تزریقی، برخی آنتی بیوتیک‌های خوراکی اطفال، سرم های تزریقی، داروهای بی هوشی بیمارستانی و برخی داروهای بیولوژیکی از جمله کمبودهای نیمه نخست پارسال بود که دانشگاه علوم پزشکی سعی در مدیریت این موضوع و دریافت سهمیه‌های بیشتر از این داروها از سازمان غذا و دارو کرد تا به مرحله نبود دارو نرسیم.
** تفاوت کمبود دارویی با نبود دارویی را لطفا بیشتر توضیح دهید؟
زمانی که سخن از کمبود دارویی است دقیقا به معنای این نیست که به هیچ عنوان نمی‌توان پیدا کرد بلکه به این مفهوم است که در داروخانه‌هایی که از سمت معاونت غذا و دارو تعیین می‌شود شاید با دُز دارویی متفاوتی از آن وجود داشته و بر اساس شرایط خاص توزیع شود.
نبود دارو نیز بسته به عوامل متفاوتی که خارج از حیطه اختیارات استانی است مربوط می‌شود.
** وضعیت دارو در نیم سال دوم در استان‌مان چگونه بود؟
در هفت ماه پایانی سال قبل با معیار پایش در حدود ۵۰ قلم دارو کمبود داشتیم البته این به مفهوم نبود دارو نبود چرا که شاید در دُزهای متفاوت موجود بود که به عنوان مثال داروهای بیماران هموفیلی، فرآورده‌های خونی، برخی سرم‌ها از جمله مانیتول، برخی آمپول‌های تزریقی و برخی دسته‌های داروهای بی هوشی در دُزهای متفاوت یافت می‌شد.
** داروهای فرآورده‌های خونی مگر در داخل تولید نمی‌شود پس چرا باید کمبودی در این زمینه باشد؟
بله، داروهای فرآورده‌های خونی در اصل از خون افراد هر کشور برای آن جامعه تهیه می‌شود بنابراین اگر مردم خیر و نیکوکار در زمان اهدا به موقع عمل کرده و اهدای خون بیشتری داشته باشیم مسلما کمبود داروهای مرتبط به لطف داروسازان بومی حل می‌شود.
** آیا الان در بحث دارو با مشکل بزرگتری هم مواجه هستیم؟
خیر، خوشبختانه موضوعی که در بخش دارو حاد باشد گزارش نشده و بر اساس دستورالعمل‌های وزارت بهداشت پیش می‌رویم.
** شما و همکاران‌تان چند قلم دارو را پایش می‌کنید؟
همه داروهایی که در لیست داروهای ژنریک کشور وجود دارد رقمی بیشتر از ۶ هزار قلم است که همیشه در حال پردازش و مدیریت دارویی است.
** آیا سامانه تلفنی دارو در استان فعال است؟ و اینکه چگونه از این طریق کمک حال مردم می‌شوید؟
سامانه ۱۹۰ به صورت تلفنی از هشت صبح تا هشت عصر برای پاسخگویی به شکایات، اطلاع رسانی و اعلام کمبود و راهنمایی بابت داروخانه‌ها آماده شنیدن سخنان هم استانی‌هاست البته در ایام نوروز نیز طبق همین روال آماده پاسخگویی و راهنمایی بودیم.
به گزارش آراز آذربایجان به نقل ازایرنا، دارو یکی از نیازهای اساسی هر جامعه است و به دور از سیاست و اعمال هر گونه تحریم باید باشد که در غیر این صورت حرکتی ناجوانمردانه علیه یک نسل محسوب می‌شود.
چند وقت پیش رییس سازمان غذا و دارو در جلسه‌ای گفته بود؛ »تعدادی از بیماران بدلیل محدودیت‌ها و اعمال تحریم‌های ناجوانمردانه آمریکا به دارو دسترسی ندارند و برخی شرکت‌های خارجی به بهانه تحریم از فروش دارو، تجهیزات و ملزومات پزشکی به ایران خودداری می‌کنند.«
همین موضوع دلیل اساسی برای کمبودهای دارویی است که اگر دانشمندان دارویی کشورمان به موقع عمل نکنند باعث آسیب جدی خواهد شد در حالیکه اکنون سهم بخصوصی از داروهای مورد نیاز کشور تولید داخلی است و اگر صنایع دارویی کشور این توانمندی را نداشتند، معلوم نبود کمبودها به نبودهای دارویی تبدیل می‌شد یا همان کمبود دارو می‌ماند!