چه ضرورتی دارد که در ارتباط با دیگران جراتمند رفتار کنیم

عطیه رضایی
گروه خانواده و سلامت: اگر شما نیز جزء‌کسانی هستید که بیشتر اوقات علیرغم میل باطنی خود، ناچار به پذیرش تقاضای دیگران شده‌اید و یا اینکه نمی‌توانید نارضایتی خود را از یک دوست بیان کنید،احتمالاً در زمینه رفتار قاطعانه و یا جراتمندی در بیان نظرات خود مشکل دارید.جراتمندی دفاع از حقوق خود است به گونه‌ای که حقوق دیگران نادیده گرفته نشود. جرأت ورزی مهارتی است در راه کنترل خود و ایجاد حس مثبت در افراد که اعتماد به نفس و عزّت نفس آنها در روابط با دیگران را تقویّت می¬کند.
سرچشمه ی بسیاری از مشکلات در ارتباطات با افراد دیگر مثل کمرویی، خجالت،شرم احساس تنهایی و ترس و اضطراب در نبود و یا کمبود مهارت ابراز وجود، جرات مندی و قاطعیت ورزی است. ابراز وجود باعث بیان توانمندی های بالقوه ی آدمی می شود و به خشنودی و رضایت از خویشتن و افزایش عزت نفس منجر می شود. مهم ترین نقص نبود مهارت ابراز وجود این است که باعث اضطراب و کمبود عزت نفس در برخورد با دیگران شده و بسیاری از ارتباطات آدمی با دیگران را مختل می_سازد.
نبود مهارت ابراز وجود در آدمیان، کم کم آنان را در اجتماع منزوی می سازد تا اینکه درنهایت نتوانند حقوق شان را در زندگی به دست آورند و همین امر باعث می شود احساس کنند همیشه در زندگی حق آنان خورده شده است و خشمی همیشگی نسبت به دیگران داشته باشند. ابراز وجود کردن باعث می شود شخص اندیشه ها و احساسات خود را به شیوه ی مناسبی بیان کند و در پاسداری از حق شخصی و اجتماعی خویش در برابر دیگران است توانمند باشد و در نهایت باعث می شود فرد نیازها و درخواست های خود را آشکارا بیان می کند، بدون این که احساس کمبود و کاستی کند و به اتکای توانایی خود بدون اینکه به ویران ساختن و توهین کردن به دیگران بپردازد، در راستای دست یافتن به اهداف خود گام بردارد ضمن اینکه نظرات ناخوشایند دیگران، عزت نفس آدمی او را ناراحت نمی کند و در جهت اصلاح رفتار خود گام بردارد.
افراد جرات ورز چه ویژگی هایی دارند؟
افراد جرأت¬ورز هم برای خود و دیگران احترام قائل می شوند. در روابط خود منفعل نیستند و ضمن این که به خواسته ها و نیازهای دیگران احترام می¬گذارند، اجازه نمی دهند دیگران از آنها سوء استفاده کنند و به شیوه فریبکارانه با آنان ارتباط برقرار کنند.
جرات ورزی به معنی پرخاشگربودن نیست.
جرأت¬ورزی و پرخاشگری با یکدیگر متفاوت است. پرخاشگری به معنی دفاع از خود به شیوه_ای خصمانه و توهین آمیز است که فرد سعی می کند خواسته های خود را از طریق اعمال زور توهین و تحقیر دیگران برآورده کند و بدتر از همه این که برای حقوق و خواسته دیگران هیچ اهمّیّتی قائل نیست.اما جرات ورزی به معنی بیان خواسته خود به گونه ای است که هم حقوق خود و هم حقوق دیگران رعایت شود.
انواع رفتار جرأت مندانه
بیان شفاف و جرأتمندانه احساسات مثبت و منفی علیرغم نظر منفی دیگران
رد صریح و قاطع خواسته های نامعقول دیگران و مقاومت در برابر این تقاضاها
۳?بیان درخواست جراتمندانه،قاطع،صریح و روشن از دیگران
جراتمندانه رفتار کردن چه مزایایی دارد؟
۱- داشتن احساس مثبت درباره خود از مهم ترین مزایای جراتمندی است. افراد جرأتمند در مقایسه با افراد منفعل و متخاصم درباره خود احساس بهتری دارند چون احساس عزّت نفس دارند و وجود خود را شریف و عزیز می¬بینند.
۲-مردم به چنین افرادی بیشتر اعتماد می¬کنند چون این افراد آنچه را می توانند انجام دهند مطرح می¬کنند و دارای ثبات شخصیتی هستند.
۳-افراد جراتمند به دیگران اجازه می دهند تا مستقل بیندیشند و عمل کنند و خود نیز افزون بر در اولویت قرار دادن خواسته هایشان، از زورگویی، تحکّم و توهین به دیگران فاصله می¬گیرند.در نتیجه هم برای خود و هم برای دیگران ارزش قائل هستند.
چطور می توانیم جرأت مندی را ابراز کنیم؟
۱- به موقع “نه”بگوییم.
برای “نه”گفتن صحیح می توان از روش های زیر استفاده کرد:
الف) فقط گفتن کلمه » نه « مثل: » نه « یا » نه متشکرم «.
ب) گفتن کلمه » نه « همراه با توضیح دادن مثل: »نه متشکرم، من فردا امتحان دارم«.
۲- تغییر دادن موضوع صحبت: در این روش سعی بر آن است که موضوع صحبت عوض گردد،تا هم ارتباط با شخص دیگر حفظ شود و هم رفتار جراتمندانه ابراز شود.
۳- دلیل آوردن و توضیح دادن در حد کوتاه و مختصر بدون عذرخواهی کردن
۴- انتقال احساس شخصیّت مهم¬تر در طرف مقابل مثل گفتن جملات زیر:
از شما انتظار نداشتم چنین تقاضایی از من بکنی!
۵- ارائه پیشنهادی بهتر به جای درخواست مطرح شده
۶- بیان موضوع مطرح شده در قالب شوخی و طنز
مثال:من هنوز بچّه ام، هنوز به اندازه کافی برای سیگار کشیدن بزرگ نشده ¬ام.
۷- پافشاری و مقاومت در ردّ درخواست نامعقول دیگران
۸- دور شدن از موقعیّت: در مواقعی که فرد مقابل بیش از حد اصرار می¬ ورزد.
۹- ابراز همدلی کردن با شخص مقابل و اینکه متوجه هستیم که او چه احساسی دارد.
۱۰- معذرت خواهی کردن
مثال:با عرض پوزش، امیدوارم مرا ببخشید که به هیچ وجه نمی¬توانم در میهمانی شما شرکت نمایم.
۱۱- تشکر و قدردانی
مثال:لطف کردید که مرا به منزل خود دعوت نمودید، ولی من دوست ندارم و نمی ¬آیم.
در انجام رفتار جرأتمندانه چه نکاتی را رعایت کنیم؟
۱- اول از همه مطمئن شوید که طرف مقابل دقیقا از شما چه می¬خواهد اگر مطمئن نیستید از شما چه چیزی را خواسته¬اند، توضیح بیشتری بخواهید و بعد مخالفت کنید.
۲- در رد درخواست های نامعقول پاسخ ¬های کوتاه دهید و از آوردن دلایل زیاد و دادن توضیحات طولانی خودداری کنید.
۳-در گفتن جمله ها از واژه» من« استفاده نمایید و به جای سرزنش و یا محکوم کردن طرف مقابل، موضوع اصلی را مطرح نمایید و حاشیه پردازی نکنید.
۴- به جای عبارت¬هایی نظیر» فکر نمی¬کنم بتوانم…« در ابتدای جمله، مستقیما از واژه » نه« استفاده نمایید.
۵- زبان بدن خود را با صحبتی که می¬ کنید همخوان سازید.نه اینکه صورت شما چیزی را بیان کند و حرف شما چیز دیگری را.