چرا دیپلماسی اقتصادی را به سیاسیون سپردیم

گروه اقتصادی: کارشناس حوزه صادرات با تشریح جزئیاتی از ظرفیت‌سوزی گسترده در سفارت‌خانه‌های ایران در خارج کشور برای توسعه صادرات گفت: مشکل کار اینجاست که دیپلماسی اقتصادی را به سیاسیون سپردیم.
ناصر سراجی کارشناس حوزه صادرات ،‌ در پاسخ به سؤالی در خصوص مشکلات حوزه دیپلماسی اقتصادی و ظرفیت‌هایی که در این زمینه وجود دارد، گفت:‌ در بحث دیپلماسی اقتصادی بخش‌های مختلفی را در سیاست خارجی پیگیری می‌کنیم اما همیشه تمام افرادی که برای این حوزه معرفی می‌کنیم سیاسی هستند، به‌طور مثال فردی را که پنج دوره نماینده مجلس بوده است به‌عنوان سفیر در یکی از کشورهای خارجی که بازار ۳۵۰ میلیون نفری دارد معرفی می‌کنیم.
وی افزود: هیچ وقت همراه سفرا یک تیم اقتصادی منسجم قرار نمی‌دهیم که بخواهند به این حوزه ورود پیدا کنند، ضمن اینکه در برخی موارد سفارتخانه‌های ما تنها میزبان مقامات کشور هستند و کاربرد دیگری ندارند.
این کارشناس تجارت خارجی ادامه داد: اتفاق جالبی که در دنیا رخ می‌دهد این است که خود سفارتخانه‌های کشورهای خارجی هیئت‌های تجاری ایرانی را با هیئت‌های تجاری کشور خودشان هماهنگ می‌کنند، این کار در حوزه‌های مختلف انجام می‌شود. در کشور ما بخش خصوصی خود این کارها را انجام می‌دهد و سفارتخانه‌های ایران در این مورد ضعف دارند،
باید یکی از وظایف معاون اقتصادی و مشاور اقتصادی که در سفارتخانه‌های ایران حضور دارند این باشد که مطالعات بازار انجام دهند. ما در یک کشور دیگر برای سفارتخانه‌ها هزینه می‌کنیم و در واقع این مراکز یک پایگاه برای کشور ما هستند در نتیجه اگر چنین وظایفی را به‌عهده داشته باشند هزینه‌ها بسیار پایین‌تر خواهد بود.
ضرورت تشکیل کارگروه مطالعات اقتصادی در سفارتخانه‌ها
وی با تأکید بر اینکه “باید در سفارتخانه‌ها تیم اقتصادی تشکیل دهیم و این تیم‌ها بازار و نیاز کشورهای هدف را بسنجند و اطلاعات را به ایران انتقال دهند”، گفت: به این ترتیب مشخص می‌شود که در کدام حوزه‌ها امکان فعالیت وجود دارد. دیپلماسی اقتصادی تماماً مبتنی بر این است که بازارشناسی، بازاریابی و مطالعات بازار انجام دهیم و به‌نسبت نتیجه این اقدامات برای ارائه محصولات وارد بازارهای صادراتی شویم.
این فعال حوزه صادرات با ابراز اینکه “تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان در بازارهای مختلف وجود دارند که می‌توانیم آنها را با یکدیگر مرتبط کنیم”، گفت: اما متأسفانه به‌طور مداوم درگیر کارهای سیاسی هستیم. ما با بیش از ۱۰ سفارتخانه در خارج از ایران صحبت کردیم و جلساتی را برگزار کردیم. جالب است که برخی تجار کشورهای دیگر از ما خدمات می‌خواهند و وقتی از سفارتخانه‌ها کمک می‌خواهیم، پاسخی نمی‌دهند،
به‌طور مثال کالایی را داشتیم که از سوریه برای آن تقاضا وجود داشت، اما به‌دلیل عدم امکان انتقال پول از طریق بانک مشکلاتی به وجود آمده بود. سوریه نیز تحت تحریم‌های بین‌المللی است، در نتیجه امکان تبادلات بانکی وجود ندارد. طرف سوری از ما کمک خواست تا بتواند این کالا را خریداری کند.
کارشناس حوزه دیپلماسی اقتصادی اظهار کرد: به‌صورت کلی تبادلات با سوریه در حال انجام است و در حوزه‌های دیگر مراودات انجام می‌شود اما وقتی به سفارت ایران مراجعه کردیم، به ما گفتند که هیچ کاری از دستشان برنمی‌آید. توقع این است که وقتی به سفارتخانه مراجعه می‌کنیم حداقل راهکاری پیشِ‌روی ما قرار دهند.
سراجی در مورد انتظار فعالان حوزه صادرات از سفارتخانه‌های ایران گفت: انتظار ما این است که معاون اقتصادی که در سفارتخانه حضور دارد در این موارد کمک کند، این کار از طریق کانال‌های مختلف انجام می‌شود. اگر بررسی کنید، متوجه خواهید شد که خودروسازی ما چنین اقداماتی را انجام می‌دهد و راهکارهای آن را می‌دانند،بحث ما این است که از بخش خصوصی نیز این حمایت‌ها صورت بگیرد، به این دلیل که از جانب دولت کمکی نمی‌شود، فعالان بخش خصوصی با صرافی‌ها کار می‌کنند و گاهی دچار کلاهبرداری‌های بزرگ و هزینه‌های زیادی در این حوزه شدیم.
عملکرد تک‌بعدی سفارتخانه‌های ایران در کشورهای خارجی
وی در مورد عملکرد تک‌بعدی سفارتخانه‌های ایران گفت: ضعفی که دولت قبل داشت و ما همیشه آن را مطرح می‌کردیم این بود که سفارتخانه‌های ما سیاسی هستند در صورتی که باید اقتصادی باشند. اگر شما به سفارتخانه یک کشور خارجی بروید و با آنها صحبت کنید می‌‌بینید که اولین کاری که انجام می‌دهند این است که محصولات کشور خود را در ۱۰ دقیقه برای شما ارائه می‌کنند.
این کارشناس حوزه صادرات با بیان اینکه در واقع خود سفیر می‌نشیند و می‌گوید “ما این محصولات را داریم شما به چه‌چیزی نیاز دارید؟”، ادامه داد: حتی برخی سفرای خارجی فعال در ایران خود تاجر هستند، به‌طور مثال یک سفیر خارجی خود تاجر فرش است و در کشور خودش فروشگاه بزرگ فرش دارد، این فرد از تولیدکننده‌های بزرگ فرش در کاشان خرید می‌کند و آن‌ها را به کشور خود ارسال می‌کند.
وی گفت: جنگ ما همیشه جنگ سیاسی و نظامی نیست و درگیر جنگ اقتصادی نیز هستیم. هر کس در هر حوزه‌ای که می‌تواند کاری انجام دهد باید وظیفه خود را انجام دهد و حضور پیدا کند. اگر اقتصاد ما قوی نباشد در هیچ کدام از دو حوزه دیگر نمی‌توانیم دست‌بالا را داشته باشیم، ما سرباز اقتصادی هستیم و نتیجه کار ما ورود ارز به کشور و اشتغال است. اگر ما بتوانیم یک محصول را با سه برابر قیمت صادر کنیم قطعاً ظرفیت شغلی بیشتری در کشور ایجاد خواهد کرد، در نتیجه صادرات تولید نیز در کشور رشد خواهد کرد.
سراجی با تأکید به اینکه “بحث اصلی این است که در سفارتخانه‌های ایران در کشورهای مختلف یک کارگروه مطالعات اقتصادی تشکیل دهیم”، گفت: یک سفیر ۴ سال سفارت‌خانه را در اختیار خواهد داشت اما این امکان مطالعاتی تنها ۶ ماه زمان می‌خواهد، در نتیجه مطالعات باید مشخص شود که کشور مورد نظر کدام کالاها را نیاز دارد و سبک زندگی و فرهنگ استفاده مردم آن کشور چگونه است،اگر امروز به‌طور مثال به سفارتخانه ایران در عمان مراجعه کنید و در مورد شرایط اقتصادی این کشور بپرسیم شما را به بخش خصوصی ارجاع می‌دهند، این یک نمونه خوب محسوب می‌شود، حتی در برخی موارد ارتباط سیاسی خوبی بین ایران و کشورهای مورد نظر وجود دارد، حتی این سطح از ارتباط اقتصادی وجود ندارد.
پیشنهادات مناسبی برای تهاتر روی میز است اما اجرایی نمی‌شود
کارشناس دیپلماسی اقتصادی در مورد وظایف کارگروه اقتصادی سفارتخانه‌ها گفت: این کارگروه وظیفه دارد ظرفیت‌های اقتصادی کشور هدف را برای ما شرح دهد و از سوی دیگر با تیم اقتصادی که ما در داخل کشور داریم با هماهنگی معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه در خصوص جهت‌گیری ارتباط با آن کشور تصمیم‌گیری می‌کنیم،به‌طور مثال ما اقتصاد ۱۰۰ کشور مختلف را در نظر می‌گیریم و اطلاعات فرهنگ و مصرف آنها را مشخص می‌کنیم. سپس به داخل کشور نگاه می‌کنیم و بررسی می‌کنیم که چه بخشی از این نیازها را می‌توانیم تأمین کنیم، بعد از این مرحله به تولیدکننده داخلی خواهیم گفت که “می‌توانیم در این چهار بخش به شما کمک کنیم”.
این فعال حوزه صادرات با تأکید بر اینکه “در مرحله بعد باید بین تولیدکننده داخلی و بازار هدف ارتباط برقرار کنیم”، گفت: این موضوع یک اتفاق جذاب است. امروز ما یک پیشنهادات جالبی از برخی کشورها برای تهاتر کالا داریم. تاجری داریم که می‌خواهد به آن کشورها پول منتقل کند اما امکان آن را ندارد،
اگر چنین کاری صورت گیرد، در حقیقت کالایی را با کالای دیگر عوض می‌کنیم و در مقابل در داخل کشور گردش مالی انجام می‌دهیم.
جای خالی بخش خصوصی صنایع برتر ایران در سفرهای رئیس سازمان توسعه تجارت/ خروجی سفرها باید قرارداد اقتصادی ـ تجاری باشدوی در پاسخ به سؤالی در خصوص چگونگی امکان افزایش بهره‌وری سفرهای خارجی که از سوی نهادهای اقتصادی صورت می‌گیرد،‌ گفت: هیئتی که برای مذاکره می‌رود باید یک هیئت تجاری از بخش خصوصی همراه خود داشته باشد. این فعالان اقتصادی که همراه می‌شوند نیز باید انتخاب‌شده باشند، به این معنا که ما بگوییم ما پنج صنعت داریم که توان بالایی دارند. از این صنایع، افرادی را که توانمند هستند با خودمان ببریم و واقعاً به قرارداد برسانیم، این سفرها باید منجر به خروجی شود نه آنکه صرفاً جنبه سیاسی داشته باشد،این‌که صرفا یک هیئت تجاری را با خودمان ببریم مهم نیست، به‌طور مثال محصولی را در داخل کشور تولید می‌کنیم که به‌دلیل قوانین یا شرایط دیگر اساساً امکان صادرات آن به یک کشور خاص وجود ندارد. افراد و تیم اقتصادی که همراه می‌شوند باید با مطالعات قبلی انتخاب شوند.وی با تصریح به اینکه “باید در حوزه‌های مختلف مطالعات اقتصادی بین‌الملل داشته باشیم”، گفت: سازمان توسعه تجارت نیز باید چنین برنامه‌ای برای خود داشته باشد تا بتواند براساس سفرهایی که انجام می‌شود، نیازسنجی درستی انجام دهد و افراد تأثیرگذار را با خود همراه کند.
سراجی تأکید کرد: کنار بحث نیازهای کشورها باید توجه داشت که گاهی استانداردهای آنها با یکدیگر متفاوت است، به‌طور مثال استانداردهای اتحادیه اروپا برای یک محصول، مشخص است و باید ببینیم که آیا امکان صادرات محصول خود را داریم یا خیر. اگر امکان صادرات یک محصول وجود دارد برترین‌های آن حوزه را شناسایی کنیم و آنها را با خود همراه کنیم.
در کشورهای درحال‌توسعه سفیر اقتصادی می‌خواهیم نه سیاسی وی در خصوص گسترش دیپلماسی اقتصادی ایران گفت: نکته اصلی که مطرح می‌شود این است که دیپلماسی اقتصادی ما از طریق سیاسی رو به جلو حرکت کند. یک توانمندی سیاسی داریم و مقامات کشور ما باید این موضوع را منتقل کنند، خودشان باید هماهنگ کنند تا هیئات تجاری ایران بتوانند در نمایشگاه‌های بین‌المللی که در کشورهای مختلف برگزار می‌شود، شرکت کنند.
این کارشناس صادرات با اظهار اینکه این موضوع در نهایت به رشد دیپلماسی اقتصادی منجر خواهد شد، اضافه کرد: بخش سیاسی به‌راحتی می‌تواند بازار را شناسایی کند و از تولیدکنندگان و فعالان توانمند ما دعوت کند در آن بازارها محصول خود را ارائه کنند، تنها بحث تعاملات مالی باقی می‌ماند که می‌دانند چگونه می‌توانند کمک کنند.
وی با تأکید بر اینکه “سفرای ما باید کنار اینکه سیاسی هستند، با مباحث اقتصادی آشنا باشند”، گفت: ما با تمام کشورها بحث‌های سیاسی نداریم، برخی کشورها نظیر چین، سوریه، عراق، روسیه، عمان و امارات استراتژیک هستند و مهم است که چه‌کسی به‌عنوان سفیر در این کشورها انتخاب می‌شود، اما موضوع این است که در کشورهای در حال توسعه که هدف صادراتی هستند یک فرد اقتصادی نیاز داریم،
به‌طور مثال در تعامل با کشوری که در غرب آفریقا است و ما چندان بحث سیاسی با یکدیگر نداریم باید یک فرد اقتصادی حضور پیدا کند، این کشورها بازارهای بزرگی دارند، بازار غرب آفریقا حدود ۶۰۰ میلیون نفر جمعیت دارد، در چنین مواردی فقط باید کار اقتصادی کنیم.در آمریکای جنوبی و شرق آسیا نیز شرایط مشابهی وجود دارد. جالب است که وقتی با سفرای کشورهای دیگر در ایران صحبت می‌کنید، می‌بینید که ۷۰ درصد صحبت آنها اقتصادی است.
ورود شرکت‌های کوچک و متوسط به حوزه صادرات با تشکیل کنسرسیوم مشترک
سراجی در پاسخ به سؤالی در مورد عدم امکان پذیرش ریسک و هزینه حضور در بازارهای بین‌المللی از سوی تولیدکنندگان کوچک و متوسط گفت: معمولاً در تجارت بین‌المللی از برندینگ یا نمادسازی غافل هستیم. بین بزرگترین دارایی‌های دنیا دو نوع دارایی داریم؛ دارایی مشهود و دارایی نامشهود.
دارایی مشهود همان ساختمان و میز و صندلی هستند اما دارایی نامشهود ارزش برند است، امروزه ارزش شرکت‌های بزرگ دنیا مانند اپل و مایکروسافت بر اساس همان ارزش برندشان تعیین می‌شود.وی در خصوص برندسازی در حوزه صادرات گفت: برندسازی در صادرات به این معنا است که محصولات و توانمندی‌هایی را که داریم به‌خوبی ارائه کنیم. باید محصولات خود را تبدیل به یک برند جهانی کنیم و سپس ارائه کنیم، در حقیقت نباید محصولات خود را به‌صورت خام صادر کنیم مانند کاری که امروز در حوزه صادرات زعفران شاهد هستیم و محصول خود را به‌صورت فله‌ای می‌فروشیم.
این فعال حوزه صادرات معتقد است: باید یک برند بین‌المللی تشکیل دهیم.
امروز می‌بینیم که شرکت‌های داخلی تولید دارند اما نمی‌دانند تولید خود را در چه محلی باید به فروش برسانند، به‌طور مثال یک تولیدکننده ما که می‌خواهد در نمایشگاه‌های بین‌المللی شرکت کند همان محصولی را که به روسیه می‌برد، به نمایشگاه امارات نیز می‌برد،این در حالی است که امارات یک کشور گرم و متمول است اما روسیه یک کشور سرد با اقتصادی متوسط، این موضوع نتیجه همان عدم بازاریابی بین‌المللی است. امروزه خدماتی برای شرکت‌های متوسط و ضعیف فراهم شده است که با استفاده از آن هزینه‌های آنها در حوزه‌های مختلف صادرات کاهش پیدا خواهد کرد.
به گزارش آراز آذربایجان به نقل از تسنیم، این کارشناس امور صادرات با اشاره به وضعیت نامناسب بازاریابی در حوزه صادرات گفت: وقتی هیئت‌های خارجی وارد ایران می‌شوند و اتاق ایران اعلام می‌کند که یک تاجر فرش نیز در این هیئت وجود دارد، بعضاً تولیدکنندگان ما بدون هیچ‌گونه شناختی صف می‌بندند تا یک کارت ویزیت به این فرد بدهند، گاهی بازاریابی‌ها در همین حد است. باید خریدارها را دسته‌بندی کنیم و حتی خریداران بزرگ کشورهای مختلف را به ایران دعوت کنیم و تور یک‌هفته‌ای برای آنها برگزار کنیم تا کارخانه‌جات ما را ببینند، صادرات یک میلیارد دلاری را نمی‌توان با کارت ویزیت انجام داد.
Arazazarbaijankhabarname@gmail.com