پزشک خانواده؛ تصمیمی سخت…
اکبر حامدی
گروه خانواده و سلامت: پزشک خانواده که روزی قرار بود سلامتی را برای ایرانیان ارمغان آورد، گویا خود از ابتدا بیمار بوده و با وجود تلاش مسئولان حداقل در دو – سه دوره گذشته وزارت بهداشت، نسخه شفابخش سلامت کشور در بن بست بی‌پولی‌ها، عدم هماهنگی‌ها، اعمال سلیقه‌ها و … گرفتار شده و به این ترتیب است که این تکلیف قانونی با گذشت ۱۷ سال از نخستین زمزمه‌های اجرای آن، همچنان در اغما به سر می‌برد.
برنامه پزشک خانواده که کارشناسان همواره آن را تنها نسخه شفابخش نظام سلامت کشور می‌خوانند، قرار بود کیفیت خدمات مراقبتی و پیشگیرانه را به دنبال داشته، بیماران را از سرگردانی در دریافت خدمات نجات داده هزینه‌های سلامتی را کاهش داده و در نهایت شعار عدالت در سلامت را محقق سازد.
بر این اساس، برنامه آن بود که طرح پزشک خانواده ابتدا از روستاها آغاز و سپس به شهرها برسد و به این ترتیب تکلیف واحدهای عرضه خدمات بهداشتی – درمانی در تمام سطوح ارایه خدمات مشخص شود.
*پزشک خانواده از ابتدا تا امروز
هرچند به گفته مسوولان، طرح پزشک خانواده یکی از مؤثرترین روش‌های افزایش دسترسی مردم به خدمات سلامتی و تحقق عدالت در برخورداری از خدمات سلامت است، اما گویا طرح پزشک خانواده از ابتدای اجرا در روستاها و پوشش جمعیت ۲۲ میلیونی روستائیان، به دلیل اختلاف نظر میان وزارتخانه‌های رفاه سابق و بهداشت با مشکلاتی همراه بود؛ به طوری که پرداخت‌های نامنظم و دیرهنگام حقوق پزشکان خانواده و به دنبال آن نبود انگیزه خدمت برای پزشکان و ریزش آن‌ها از این طرح همواره به عنوان یکی از دلایل عدم موفقیت آن در روستاها مطرح بوده است.
با وجود همه مشکلات اجرای طرح در روستاها و در شرایطی که هنوز تکلیف یک بیمار روستایی برای ارجاع به سطوح بالاتر خدمات مشخص نبود، زمزمه‌های باز شدن پای پزشک خانواده به شهرها از اواخر وزارت دکتر لنکرانی آغاز شد و در وزارت بهداشت دولت دهم یعنی زمان دکتر دستجردی و دکتر طریقت منفرد شدت گرفت؛ به طوری که دستجردی خود را وزیر پزشک خانواده نام نهاد و طریقت منفرد هم معتقد بود که با پزشک خانواده بزرگ شده است.
در هر حال پس از توافق دو وزارتخانه بهداشت و رفاه، اجرای آزمایشی پزشک خانواده و نظام ارجاع در بهمن ماه سال ۸۹ در ۱۷ شهر زیر ۵۰ هزار نفر سه استان سیستان و بلوچستان خوزستان و چهارمحال و بختیاری کلید خورد.
* »درد« پزشک خانواده با چند »نسخه« دوا می‌شود؟
به دنبال تلاش‌های پراکنده و مجموعا ناموفق در سال‌های دهه ۸۰، در اواخر سال ۱۳۸۹ »قانون برنامه پنجم توسعه« به تصویب رسید و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مکلف شد تا پایان برنامه پنجم توسعه، تمام شهرهای کشور را تحت پوشش پزشک خانواده قرار دهد. همچنین مقرر شده بود در سال ۱۳۹۰ به عنوان سال آغازین برنامه پنجم توسعه تمام شهرهای زیر یک‌صد هزار نفر تحت پوشش برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع قرار گیرند اما به دلایل اساسی از جمله عدم تامین اعتبارات، ناهماهنگی سازمان‌های بیمه‌گر با وزارت بهداشت و مسائلی از قبیل عدم صدور دفترچه بیمه برای همگان و … متاسفانه در پایان آن سال، اجرای پزشک خانواده حتی در سطح این ۱۷ شهر هم با اشکالات جدی مواجه شد.
زمانی که توسعه پزشک خانواده در شهرها در قالب نسخه »۰۱« به بن بست رسید، مقدمات برای تدوین نسخه »۰۲« فراهم شد و حاصل آن دستورالعملی شد که به اذعان مسوولان وقت وزارت بهداشت، هماهنگی کامل وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی و سازمان‌های بیمه‌گر را به همراه داشت.
به این ترتیب بود که در دستورالعمل شهری برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع موسوم به نسخه ۰۲ در اردیبهشت ماه ۹۱ رسما از سوی وزرای بهداشت و رفاه رونمایی شد و در اینجا بود که دستجردی، وزیر وقت بهداشت خود را وزیر پزشک خانواده نامید و تاکید کرد که دولت اعتبارات اجرای این برنامه را تامین می‌کند.
*پزشک خانواده؛ چراغی که روشن ماندنش هزینه داشت
وزیر وقت بهداشت در حالی تاکید داشت که هر هفته چراغ پزشک خانواده در یک شهر یا استان روشن شود که نسخه ۰۲ هم نتوانست نظر نمایندگان جامعه پزشکی در سازمان نظام پزشکی و پزشکان عمومی به عنوان سرخط ارایه دهندگان خدمات را برآورد.
به این ترتیب بود که مسوولان وقت سازمان و شورای عالی نظام پزشکی ضمن موافقت با اصل برنامه پزشک خانواده، انتقادهایی را به دستورالعمل مربوطه وارد می‌کردند و نهایتا با احصای ۳۵ اشکال و ارسال آن به وزارت بهداشت، توقف اجرای برنامه تا زمان رفع اشکالات آن را خواستار شدند؛ خواسته‌هایی که هر از چند گاهی پاسخ‌هایی از سوی مسوولان مربوطه در رسانه‌ها را به دنبال داشت و شاید بتوان گفت در همین حد خلاصه می‌شد.البته مسئولان وقت وزارت بهداشت و همچنین دست‌اندرکاران اجرای این برنامه معتقد بودند که نسخه ۰۲ در نوع خود منحصربه‌فرد بوده به طوری که دکتر محمد شریعتی، رییس وقت ستاد اجرایی برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع در گفت‌وگو با ایسنا موفقیت نسخه ۰۲ را از آنجا می‌داند که در روند تدوین و اجرای آن به طور مستمر با مشاوران خارجی مورد تایید سازمان جهانی بهداشت در ارتباط بوده‌اند و نماینده WHO در آخرین گروه مشاوران خارجی، نسخه ۰۲ را از آنجا که توانسته PHC و بیمه سلامت و پزشک خانواده را به طور یکپارچه و ادغام یافته ارایه دهد کاری بی‌نظیر خوانده و از مسوولان وقت اجازه خواسته‌اند تا این نسخه به زبان انگلیسی و عربی منتشر شود و و به عنوان الگو برای حدود ۲۲ کشور عربی زبان بفرستد.شریعتی که بعد از رفتن دستجردی از وزارت بهداشت، از گردونه اجرای این برنامه خارج شد البته معتقد است که اجرای این برنامه در زمان وی هم بی‌عیب و نقص نبوده اما….
ادامه در صفحه ۸
نوشته شده توسط admin در سه شنبه, ۲۶ شهریور ۱۳۹۲ ساعت ۵:۱۵ ق.ظ
