یاز ائلچی لری، تکه مچیلر

احمد اسدی
آذربایجان دیارینین ان اسکی و ان قدیم دبلریندن بیری ده تکه م چی و اونون اویناتدیغی تکه سمبولودور. تکه مچی عنصرونون یارانماسی حاقدا بیر تاریخ قئید اولونا بیلمز، آما آیدیندیر کی بو عنعنه تاریخ لرین سینه سینده و عصرلرین دیبیندن قالخان و بوگونه قدر دوام تاپان بیر رسم و دب دیر.آذربایجان داغلیق و سویوق بیر جغرافیایی بؤلگه ده یئرلشدیگینه گؤره، قیش فصیللری بورادا کئچمیشلرده اوزون اولوب، هر یئری قار-بوران بورویورموش و گونش اؤز حرارتینی یئره بخش ائتدیگی واختلار هامی شادلیق ائدیب و شنلیگه چیخیرمیشلار.سویوق و قارا قیشلار اولان چاغلار آذربایجان انسانی صبرسیزلیکله بهارین گلیشینی و گول-چیچکلر آچیلیدغی واختی گؤزله ییرمیش و یاز گلیب یولدان چاتاندا ائله بو سببدن بایرام ائدیب شنلیک یاپارمیش.بو آرادا تکه م چیلر اللرینده اویناتدیغی کئچی لرله کند-کند اوبا اوبا دولانیب، بهار ائلچی سی کیمی اونون مژده سینی وئریرمیشلر و قارشی طرفده بو خبره گؤره اونو اؤز سخاوتیندن پای سیز قویماییب و الیندن گلدیگی قدر موشتولوغونو وئررمیش.اونلارین اوخودوغو شعرلر اجتماعی قونولاری اؤزونده عکس ائتدیریره رک، اونلارا طنز و ظارافات گؤزو ایله باخیردیلار. ها بئله اونلار نوروز و گون قونولاریندان علاوه، مذهبی و دینی آنلامی داشیان سؤزلر و شعرلرده اوخویارمیشلار.تکه یه گئیدیریلن پالتاردا? رنگی قیرمیز ایمیش و بودا آذربایجاندا شنلیک و توی-بایرام رنگی کیمی تانینیر. ها بئله اونا باغلانان زینقیروو و یا مختلف نارین دمیرلر اونون سس لی و کویلو اولدوغونا سبب اولورموش، بودا باهارین طبیعته نفس وئردیگی و هر شئیین اویاندیغینی ذهنلرده خاطرلادیب جانلاندیریریر.تکه مچی لر هر یئره چاتدیغیندا قاپی قاپی دولاشیب و اؤزلرینین ازبر اولدوغو بیر سیرا شعرلری خاص ریتیملرله اوخویارمیشلار:آی تکه مین کندی وار کمندی وار کندی وار هر قاپودا اویناسا بیر نلبکی قندی وار
***
تکه م اؤلدو ایپین گتیر آی خانم/چاتدیغجان یوکین گتیر آی خانم /کسمه پائین بوتون گتیر آی خانم
***
تکه م-تکه م آتداما/قول-قیچووی قاتداما/قاباغدان بایرام گلئی/گئدیب چؤلده اوتداما
***
بو منیم آختا تکه م/بوینوندا نوختا تکه م/گاه قول اولئی ساتیلئی/گاه چیخئی تاختا تکه م
***
بو تکه م اویون ائلر/قوردونان تویون ائلر/بو تکه م آختا تکه م /بوینوندا وار نوختا تکه م
***
تکم گئتدی مرنده/ تاماشادی گلنده/کول تکمون باشینا/ قایناناسی بیلنده
بونو قئید ائتمه لی ییک، تکه تورک دیلینده گوجلو ارکک کئچی یه دئییلیر و ارکک کئجی ده همیشه سورو یایلاغا و اوتلاقلارا اوتارماق اوچون گئدنده، اونون اؤنونده بیر لیدر کیمی گئدیر و بودا اونون بیر سیمگه اولاراق یام یاشیل چؤللره گئتمگینین اؤندری اولدوغو آنلامیندا گلیر? بوندان سئوای دا اساطیری باخیمداندا کئچی تؤرمه نین و دوغومون سیمبولو گلیبدیر و بو سببدن دیر اونو آذربایجانلیلار تاریخلرین سینه سینده یاشادیب و بو عنعنه نی یاخین کئچمیشه قدر دوام ائتدیره بیلیبلر.تأسفلر اولسون بو گؤزللیکده اولان ائل دبلری و عنعنه لریمیز کولتورل هجوملار قارشی سیندا آرادان گئتمک اوزره و یا داها دوغروسو دئسه ک گئدیبدیر و بیزلره دوشن وظیفه اونو ان آزی یادداشلاردا و یازیلی قایناقلار یاشاتماق و آدینی ابدی لشدیرمکدیر. یئری وار اؤلکه میزین میراث فرهنگی اداره سینده چالیشان فولکلورچولار بو دگرلی ائل میراثینی دونیا سویه سینده تانیتدیریب و اونو نوروزا بیر سیمگه کیمی گؤستریب و ایلگی لی قوروملاردا ثبته یئتیره لر و بو خالق اؤز بویونلاریندا اولدوغو بورجلارینین بیر قسمینی آزدا اولسا اؤده یه لر، انشاء الله. سوندا بیر دوداق دگمز شعریمی کی یاز آب و هواسینی دا اؤزونده عکس ائتدیریر سیزه تقدیم ائتمکله یازیما سون قویورام.
ائل آشیغـی ائللـــــرینده گزگیلن/ شان شهرتلی آغیر ائللر سنیندیــر/دیلین دؤنسـون شنلیکلرین اوستونه/ ساز قوینوندا اینجه تئللر سنیندیـر
***
شادلیغی یـای اؤلکه¬لــــره ائللره/ سونا گتیر چایـــلار ایله گؤللره/احسن اولســـون او یارادان اللره/ شن ائللرده، شیرین دیللر سنیندیر
***
سازینی چال قوی ائللرین شاد اولسون/ غصه- کدر یورد ایچینده یاد اولسون/قوی هر آهین آتش اولسون اود اولسون/ سدلر ییخان گوجـلو سئللر سنیندیر
***
داغلارا چیخ یئندیر اوجــــا داغلاری/قوی داغیلسین ائلین اسکـی داغلاری/او داغلاردا چیچک آچـان چاغلاری/یاز گتیرن گوللو اللـــر سنیندیر