وقف یادگار جاودانه کرامت انسان به پیشگاه بشریت
گروه دین و زندگی : وقف از افتخارات دین اسلام است و به طور غیرمستقیم در قرآن و به طور مستقیم در سیرهی پیامبر (ص) و ائمه (ع) به آن توجه فراوان شده است. از نظر اسلام وقف راهگشایی برای رفع محرومیتهای مادی و معنوی جامعه و یادگار جاودانهای از کرامت انسان به پیشگاه بشریت و پیوند با آفریدگار متعال است. وقف یکی از برترین و پردوامترین مظاهر احسان و نیکوکاری به مردم و خدمت به همنوعان و کمک به مصالح جامعه و تنظیم امور فرهنگی اجتماعی و اقتصادی است. میتوان به جرأت ادعا کرد که اگر اوقاف در مسیر صحیح به راه انداخته شود و واقفان به راه معقول و درستی هدایت شوند بسیاری از مشکلات جامعه حل می‌شود. به عبارت دیگر، کارنامهی درخشان وقف این نوید را به ما میدهد که از طریق گسترش موقوفات و هدایت آنها میتوان اکثر نیازها و ضروریات جامعه را تأمین کرد و سنگینی این امر را از بیتالمال مسلمین برداشت یا لااقل از فشار آنها بر بودجهی کل کشور کاست. با توجه به کارکردهای مثبت وقف در جامعه ضروری است که از طریق تدوین یک سیاست اصولی و برنامهریزی شده از سوی دولت به منظور شکوفایی فرهنگ وقف در جامعه، زمینههای احیای این سنت حسنه و نبوی را فراهم آورد. این امر مستلزم تلاش همهی دستگاههای اجرایی کشور است. از همه مهمتر عمل مسؤولان به وقف به عنوان الگو میتواند در گرایش و سوقدهی مردم در عمل به وقف مؤثر باشد و به تدریج فرهنگ وقف در جامعه حاکم گردد.
کارکردهای وقف در جامعه
اوقاف اگر طبق احکام اسلامی در جامعه عمل شود میتواند تأثیر بسزایی در حل مشکلات اجتماعی – فرهنگی و اقتصادی داشته باشد. به طور کلی، آثار و کارکردهای وقف در جامعه را میتوان به سه دسته کارکردهای اجتماعی فرهنگی و اقتصادی تقسیم کرد، بنابراین، قبل از آنکه راهکارهای ترویج فرهنگ وقف در جامعه را بیان کنیم لازم است که در ابتدا با کارکردهای اوقاف در جامعه آشنا شویم تا با آگاهی از نتایج مثبت وقف در جامعه در گسترش فرهنگ وقف تلاش جدی نماییم.
کارکرد فرهنگی
اولین و مهمترین کارکرد وقف در جامعهی اسلامی از گذشتههای دور تاکنون کارکرد آموزشی و فرهنگی است. ابعاد آموزشی و فرهنگی وقف در جوامع اسلامی بسیار گسترده است.وقف به عنوان یک منبع مستمر مالی مراکز علمی پشتوانهی مردمی داشته است و چه بسیار مدارس و مراکز علمی در جهان اسلام از طریق وقف ایجاد و گسترش یافتهاند و بسیاری از عالمان بزرگ با استفاده از درآمدهای اوقاف توانستهاند به مدارج عالی علمی برسند. از طریق تقویت مالی مدارس اسلامی توسط وقف، این مدارس توانستند در فرهنگ نظام تعلیم و تربیت اروپا تأثیر بگذارند. وقف پاسدار نشر معارف اسلامی است. استفاده از درآمدهای وقف برای ساخت مساجد، دانشگاهها، خوابگاههای دانشجویی، تأسیس کتابخانههای عمومی برگزاری کنگرهی جهانی حج، مجالس عزاداری ائمه (ع)، مسابقات قرائت قرآن کریم در سطح بینالمللی، و… از کارکردهای فرهنگی وآموزشی وقف میباشد. از طریق وقف مسلمانان توانستهاند از طریق مدارس دینی موقوفه بهترین شاهکارهای خود را به جهانیان معرفی نمایند و علم و دانش آنها از طریق اوقاف گسترش و رواج یافته است.
کارکرد اجتماعی
در بعد اجتماعی وقف همچون چتری بزرگ سایهی خود را بر سر تمام نیازمندان و محرومان میگستراند و جامعه را از فقر که عامل بسیاری از مفاسد اجتماعی، اخلاقی و سستی در ارکان دینی است، نجات میدهد و امکان همزیستی مسالمتآمیز را در محیطی مملو از اخوت و حسن ظن، که زمینهساز پیشرفت و تعالی جامعه خواهد شد فراهم میکند.
بسیاری از خدمات اجتماعی در گذشته از طریق موقوفات ارائه میشده است؛ کاروانسراها رباطها، دارالایتام و… اماکنی بودند که به شدت مورد نیاز جامعه سنتی بوده و واقفان با عنایت به این دسته از نیازهای اجتماعی اقدام به عمل وقف میکردهاند، حمایت از گروههای اجتماعی مانند مسافران، فقرا، کمک به ازدواج افراد بیبضاعت ایجاد مراکز بهداشتی و درمانی، تأسیس پرورشگاههای کودکان بیسرپرست، ایجاد مجتمع تربیتی در مناطق محروم کشور و… از مهمترین کارکردهای اجتماعی وقف در جامعه است.
کارکرد اقتصادی
در میان افراط و تفریطهای نظام سرمایهداری و کمونیستی، اسلام که دین عدالت و اعتدال است نظام اقتصادی برتری از جانب خداوند و مطابق فطرت و طبیعت بشر آورده است که نه ظلم و بیعدالتی رژیم سرمایهداری در آن دیده می‌شود و نه دیکتاتوری رژیم مارکسیستی. اسلام به جای توسل به زور و دیکتاتوری اقتصاد را با عبادت و سیاست پیوند داده است و با تربیت بسیار مؤثر خود، محیطی اسلامی میسازد که برخلاف محیطهای مادی که تکاثر و اتراف ملاک برتری است و همه سعی میکنند همه چیز را در انحصار خود درآورند، در محیط اسلام سادگی و غیرخواهی و ایثار و تعمیم ثروتهای اضافی شخصی از راه وقف، حبس، هبه و… نه تنها ملاک برتری است بلکه عبادت بزرگ محسوب می‌شود.
از سوی دیگر، سیاست اسلام بر کنترل تعدیل و حفاظت ثروت جامعه است. به این ترتیب، تمام راههایی که منجر به سرمایهداری بدون کار می‌شود، همه را کنترل کرده است و با گرفتن خمس و زکات و تشویق افراد به وقف و… از ثروتمندان و تقویت افراد ضعیف در برابر آنها، فاصله را بسیار کم کرده، در جامعه تعدیل ایجاد میکند. بر این اساس، وقف در جامعهی اسلامی ثروتهای جامعه را تعدیل میکند. مکتب رهایی بخش اسلام برای نجات انسان از ناامیدیها و بیتفاوتیها و به ویژه رفع تبعیضهای گوناگون و استقرار نظام متعالی بر پایهی قسط و عدل در جامعهی بشری پدیدهی شگرف وقف را ارایه نموده است. اسلام از طریق وقف توانسته است اختلاف طبقاتی جامعه را از بین برده و راهی برای تأمین زندگی نیازمندان پیشنهاد نماید. به لحاظ کارکردهای مثبت اقتصادی وقف در جامعه، اسلام آن را در ردیف ایمان به خدا و رسول و روز قیامت قرار داده است. به طوری کلی، ماهیت اوقاف جنبهی اقتصادی دارد. وقف در حل مشکلات اقتصادی جامعه میتواند بسیار مؤثر باشد به طوری که به عنوان پشتوانه قوی مالی برای دولت تلقی می‌شود. استفاده از درآمد اوقاف جهت ایجاد راهها، ابنیههای عمومی، احداث پل ساخت کارخانجات تولیدی برای جذب جوانان بیکار، اطعام مساکین، تهیه مسکن ارزان قیمت برای جوانان، سرمایهگذاری در طرحهای عمرانی، صنعتی و کشاورزی،کاهش قیمتها و افزایش تولید و… بسیار مهم میباشد. بنابراین، وقف از نظر اقتصادی تأثیر بسیار زیادی بر رشد و پیشرفت جامعه میگذارد.
راهکارهای ترویج فرهنگ وقف
به گزارش آرازآذربایجان به نقل از پایگاه اطلاع رسانی سازمان اوقاف و امور خیریه ، برای شکوفایی وقف در جامعه باید فرهنگ وقف را ترویج کرد. برای این منظور، تنها یک نهاد یا ارگان مسؤول نیست بلکه همهی دستگاههای تبلیغی و اجرایی کشور موظفاند تا در جهت اعتلای فرهنگ وقف در جامعه با یکدیگر همکاری کرده و زمینههای شکوفایی آن را فراهم آورند.
هر چند عمل به وقف از سوی مردم مهمترین راه گسترش فرهنگ وقف است اما باید توجه داشت که مردم نیازمند راهنمایی و آموزشهای دینی عملی در این زمینه هستند. از اینرو مسؤولان کشور به ویژه دست اندرکاران امور مذهبی و فرهنگی میتوانند با یک برنامهریزی صحیح و سیاست اصولی در جهتدهی افکار عمومی به سمت فرهنگ وقف مؤثر باشند.
Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com
نوشته شده توسط admin در پنجشنبه, ۰۶ اردیبهشت ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۰۴ ق.ظ
