هنر قارانلیقدان داها گوجلودور
نیگار خیاوی
آنادیلیمیز: دوشونورم هنر و هنرین بللی بوداغی اولان ادبیات، آزادلیق اوزاییدیر. اوزای دا اوج-بوجاقسیز، سینیرسیز فضا دئمکدیر، من ده اوزای سؤزونو بو اوزدن قوللانیرام.
هنر انسان یاراتیغیدیر. حیاتین داریسقال اؤلچو-بیچیسینی دوشونجه‌سی‌نین، خیالی‌نین سینیرسیز اوزایینا دار گؤرن انسا‌نین یاراتیغیدیر هنر؛ آلیشیق قالیبلارا سیغمایان انسان، سفره‌‌سینی اؤیره‌نیلمیش سفره‌لردن آییرماق ایسته‌ین انسان، متعارف دونیا‌نی بَینمه‌ییب اؤزونه هنر و صنعت آدلی دونیا یارادان انسان، نه‌یسه… صنعت دونیا‌سی سینیر دئیه سرحد دئیه بیر شئی تانیمادیغیندان دولایی هر بیر سینیرلا قارشیلاشدیغیندا چرچیوه‌لری چئویره-چئویره نفس یولوسونو آختاریب تاپار.
آنجاق نه یازیق کی، صنعت دونیا‌سی قارشیسیندا چرچیوه قورماق ایسته‌ین ذهنیت نه صنعتین چرچیوه چئویرن اؤزللییینی تانییار، نه ده صنعتین قیسناییشلارا قارشی- هر رنگدن اولورسا- میدان اوخوماسینی بیلر. ۲۱-نجی یوز ایللیکده انسا‌نین/فردین داورانیشینی فورمایا، قالیبا سوخماق ایسته‌ین ذهنیت هله بونونلا یئتینمه‌ییب اونون دوشونجه‌سینه ده نورم و فورم معینلشدیرمه‌‌یه قیدیقلانار. نئیلهمک، بئلنچی گؤروش البته کی، همین او دئدیییمیز صنعت اوزایینا قارشی اولان گؤروش‌دیر.
بو یازینی منه یازدیران سببی سؤیله‌ییم، ۱۲ -۱۳ ایل بوندان اؤنجه »الیمده اَللی بارماق« آدلی بیر شعر توپلوسو اولان کیتابیم یاییلدی. هر زامان سایقیم اولان ادبیاتچی بَگلریمیزدن بیری اونو اوخورکن گویا شعرلریمدن هم اوتانج دویموش هم ده اییرنمیشدیر. کرونا گونلرینده نئتده دولاشیرکن او یازییا راستلادیم. من بونا چاشمادیم، ندن چاشمادیم؟ چونکو سینیرلاری آشماق چوخلارینی اینجیک سالابیلر لاکن بو منیم سوچوم دئییل، صنعتین ماهیتی بو آلیشیلمیش سرحدلری آشماق صنعتین دوغما گؤره‌وی! صنعت اهلی ذه‌نین چئشیتلی کاناللارینی آچیق بوراخمالی و هر چئشید دوشونجه‌یله بیلگیلی، آکتیو و تنقیدچی شکیلده قارشیلاشمالیدیر، یوخسا ذه‌نین گیریش یوللاری قاپانارسا و یالنیز اؤنجه‌دن تانیملانمیش بیرجه بللی دوشونجه‌یه تاخیلارسا، ایستر-ایستمز گئت-گئده همین دوشونجه‌یه پروقراملاشمیش و کؤکلنمیش بیر روبوتا چئوریلر.
آنجاق آغلیمدا بئله بیر سووال باش قالدیریر: انسان وجودونون ان دوغال فیزیولوژیک ایشی‌نین آدینی شعره گتیرمگ نئجه اولور دا اوتانج دوغورور؟ دوشونورم حیاتین پیرتلاشیق قایغیلاری و سیخینتیلاری‌نین قالاق-قالاق آرتماقدا اولدوغونو گؤروب گؤینه‌ین قلم سؤیوش، هزل و هجو کؤمه‌ییله توپلومون گئرچکلرینی ادبیاتا داشیماقدا الی قولو آچیقدیر. ادبیات توپلومو اویون اویناماغا، ساختاکارلیغا تشویق ائدرمی؟ ائدنمز. ادبیات پیسلیکلری توپلومون قارانلیقخاناسیندا باسدیرارمی؟ باسدیرانماز. قالدی کی، شعر دَییشمز قالان دویغو دونیا‌سی دئییل، شعار دونیا‌سی دئییل. شعر سادهجه آنلیق ه‌یجان وئریجی، جوشدوروجو آهنگلی سؤزلر دئییل.
لازم گلنده شعر سوسیال ایلیشکیلری توپلومون اخلاقی و خرافه‌چی گؤروشلرینی تنقید ائدرک میدانا چیخار و عادت حالینا گلمیش ادبی دَیرلره بئله، میدان اوخویار. آرتیق، دیلی و ادبیاتی سنتی قورولوش و فئودال دوشونجه سیستئمی چرچیوه‌سینده توتوب ساخلاماق امکانسیز ایش.
جمعیتین آجی گئرچکلریله قارشیلاشماق دوشونن انسان اوچون بیر زورونلولوق/مجبوریت و سورونلولوق/ مسئولیت‌دیر. نه ائتمک کی، بیزیم نسلیمیز آجیناجاقسیز بیر زمانه‌ده وارلیغا توللانیلمیش اولدو. بو نسلین باشینا نه‌لر گلمه‌میش کی؟ بو نسیل بؤیره‌یینی ساتان، اؤزونو ساتان، اوشاغینی ساتان، کیملییینی ساتان، گؤزونو ساتان و ساتمالی هر نه‌یی وارسا اونو ساتان نسیل اولموش. بئلنچی آجیلار ایچینده گول-بلبلدن سؤز ائتمک مسله‌نی آزدیرماق و بونونلا ذهنلری آزدیرماق دئییلمیدیر؟
شعرین نئجه بیر یاشام چنبره‌سینده یازیلمیش اولدوغونو آراشدیرماق یئرینه بیر ایکی سؤزو توتوب مسله‌نی آزدیرماق نه دئمکدیر؟ یوخسا، مسله‌نی تنقید آدیلا بو شکیلده آرایا آتیرسینیز کی، دوزگون اولان شکلی آزدیریلیب اونودولسون؟ گئنه بئله بیر سووال گؤزونو گؤزومه دیکیب سوروشور، بیز تاریخین هاراسینداییق؟
ایللردن ۲۱-نجی یوزایلین ۲۰-نجی ایلی کروناویروس دؤنمی! گؤزه گؤرونمز بیر ویروس الیله بشریت تاریخینده اؤنملی بیر دؤنم اولوشماقدا، بیزلرسه هله کلمه‌لرین تربیه‌لی- تربیه‌سیزی دارتیشماسیندا ایلشیب قالمیشیق و سایین تنقیدچیمیزین فخری منیم شعریمده گویا تربیه‌سیز کلمه‌‌لری اوتانا –اوتانا، اییرنه-اییرنه (اؤز دئییشلرینه گؤره) اوخوماسی اولموش. دوغروسو ادبیاتیمیزین سورونو نه؟تام یازیقلیقلا بو گون بیر چوخ آجیلاری اؤز بیلگیمیزه چاتدیرمالییق: منصوب اولدوغوموز توپلومدا بیر چوخ میلیون ایشسیز، بیر چوخ میلیون معتاد، بیر چوخ میلیون اوروسپو قادین، بیر چوخ میلیون کوچه جوجوغو و بیر چوخ چوخ میلیون روانی مریض یاشاماقدادیر، بیز ایسته‌سک ده ایستمه‌سک ده بو میلیونلارین ایچینده یئر آلماقداییق.
اوتانج دوغورمالی بونلارمی یوخسا منیم شعرلریم؟ بس بئله بیر بدبخت، بئله بیر کیرلی توپلومدا ادبیاتین مؤوضوعسو نه اولمالی؟ کوراوغلونون قیر آتی، قوچاق نبی‌‌نین ائشمه بیغیمی؟ بو توپلومون دَریسی‌نین آلتینا نه‌لرین توپلاندیغینی گؤرمزمیییک؟
خسته توپلومون خسته اقتصادی، خسته پولیتیکاسی، خسته ادبیاتی، خسته شهرلری خسته عایله‌لری، خسته سئوگیلیلری، خسته شاعرلری، خسته آیدینلاری اولور، بئله بیر توپلومون شعری یالانچی نانای‌نیناش دویغوسو داشییاماز.
کلمه‌نی تربیه‌لی-تربیه‌سیز شکلینده کاتئقوریلشدیرن گؤروش، دئمک دیلی و ادبیاتی هله ده سنتی قورولوش و فئودال دوشونجه سیستئمی چرچیوه‌سینده توتوب ساخلاماق ایستیر. دیلی ادبی و غیری ادبی بؤلوملره بؤلته‌لمک دیلی قتل ائتمک دئمکدیر، دیلده قوللانیلان هئچ بیر کلمه تربیه‌سیز و غیری ادبی دئییل، بوتون کلمه‌لر یازی دیلیمیزه کؤچمه‌لی، بو دا ادبیاتین داها بیر گؤره‌وی.
دانیشیق دیلیمیزده وار اولان بوتون کلمه‌لر گرکن شکیللرده یازیلی ادبیاتا کئچمه‌‌لی. آچیق مضمونلو سؤزلر و سؤیوشلر ده دیلین بیر پارچاسی اولاراق ادبیاتا داشینماسی اوتانج دوغوراجاق حرکت دئییل. هله قالسین کی، سؤیوش وئرمک اؤزو انسا‌نین آجیقلی غضبلی اولدوغو چاغیندا دوغال پسیکولوژیک بیر تپکیدیر. هئچ ده قورخوب-اورکومک لازم دئییل. ادبی اولمایان دئیه، کلمه و دیلیمیز یوخ! دیلیمیز بوتون کلمه‌لری‌نین مبارک ائشلیگینده یازیلی ادبیاتا داشینمالی، سؤزسوز.
آچیق سؤزلر و سؤیوشلر ادبیاتین گیزلی قالمیش طرفی اولسا دا هر انسا‌نین جوجوق یاشلاریندان ائشیتدییی سؤزلر اولاراق کاراکتری‌نین آیریلماز حصه‌سیدیر.سؤیوشلر حتا دیلین، کولتورون دَیرلی بیلگی قایناقلاری کیمی گونلوک دانیشیقلاریمیزدا دا ایشلکدیر و توپلومون بوتون عضولری دیلین بو خزینه‌سیندن یارارلانیر. کلمه سادهجه آغیز بوشلوغوندا گلیب گئدن بیر سؤز دئییل، هر کلمه اؤزلویونده گوج صاحبیدیر، تسلی گوجو، یارالاما گوجو، اینجتمه گوجو، سئودیرمه گوجو، نفرت گوجو، دَییشیم گوجو و بو باخیشلا اَن چیرکین تابولار بئله ادبیات و شعر عالمینه داشینابیلر.
Arazazarbaijzn.anadilimiz@gmail.com
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۳۰ بهمن ۱۴۰۲ ساعت ۸:۵۱ ق.ظ
