شاعیر آدلاری حذف ائده‌ر
ثریا خلیق خیاوی
آنادیلیمیز: اوکتاویو پاز دئییر: شاعیر او دئییل کی نسنه‌لره آد وئریر، شاعیر اودور کی آدلاری حذف ائدیر.
تاسسوفله بیز ایل‌لردیر کی شابلون، عادت ائدیلمیش آدلارلا شعر یازیریق. بو آرادا اؤنملی اولان باشقا بیر قونو دا بودور کی گئرچک مدرن شعردن شاعیر و اوخوجولارین چوخو باش چیخارتمادیغی اوچون شعری ده آنلاشیلماز سانیرلار. راحات باشا دوشمک اوچون کوتله‌سئور (پاپولار)، زحمت‌سیز و شعار سایاغی شعرلره اوستونلوک وئریرلر. بونا تک‌بویوتلو و آشاغی سوییه‌لی مضموندا اولان مثلن ائروتیک شعرلری ده آرتیرمالییام. ائروتیک شعری تانیمایانلار قادین شاعیرلرده شعرین نازیل ائروتیکی اولاندا بونو قادین شعری بیلیب و او تیپ یازان قادینلاری جسارت‌لی و اورکلی آدلاندیریرلار. شعرده بیر دوداق بیر اؤپوش گلنده اونون شاعیرینی فروغ آدلاندیریب آلقیشلاییرلار. تاسسوفله بیلمیرلرکی فروغ‌فرخزادین »تولدی دیگر« کیتابیندا باشقا فضا وار. بو سبب‌لره گؤره شعریمیز گئریه قالاراق بعضی چاپ اولان کیفیت‌سیز کیتابلارین آنا دیلینه نئجه ضربه ووردوغونو هله باشا دوشمه‌میشیک.
تاسسوفله بونلار گله‌جک‌ده اؤزونو گؤستره‌جکدیر. سانیرام کیتاب، چاپ و ناشیره گؤره ده بیر تدقیق یازیلسا یاخشی اولار. او طرفدن ده عکسینه دیرلی یازیلان کیتابلارلا یابانجی اولاراق اوخوموروق. ایندی سورورام بس نه ائدک کی شعریمیز پارلاسین، قالارغی شعر اولسون؟ البت آنا دیلینده یازماق چوخ اؤنملی‌دیر. آمما آنا دیلینده سانباللی میراث قویماق دا او قدر اؤنم داشیییر.
بو مقدمه ایله »آذربایجان شعرینده مدرنیزم« کیتابینین اوخوماسی‌نین نه قدر اؤنملی اولدوغونو وورغولاییرام. البته بیر کیتاب‌کی ۱۲۴۴ صحیفه‌ده یازیلیب و اون ایل اونا زامان صرف ائدیلیبدیر، اونا قیساجا باخماق اولماز. آمما چاره یوخدور. سایین همت شهبازی‌دن ایلک اؤنجه اوخودوغوم کیتاب »نقد شعر معاصر آذربایجان« آدلی کیتاب ایدی. بو آرادا بیر مسأله‌به ده توخونورام. من تورکجه اوخویوب یازماغا چوخ گئج باشلادیم و هله ده اؤیره‌نیرم. آمما یاخشی یادیمدادیر کی تورکجه‌نی ایلک اؤیرندییم زامان‌لار شعرلره یازیلان اوخونوشلارین چوخو ایله راضیلاشمیردیم و ایندی‌ده چؤخ یازیلارلا راضیلاشمیرام.
یازینین ایلک سطیرلرینده یازدیغیم کیمی اوخونوشلار عمومن بیلگی وئرمیردیلر، چوخلو تعریفدن عیبارت اولوب اوخوجونون بیلیک چانتاسینا بیر شئیلر آرتیرمیردیلار. اوخونوشلار دا، باخیش‌لاردا، یئرسیزجه آلقیشلارا راست گلیردیم. ائله بلکه چؤخ شاعیرین مطالعه ائتمه‌یه احتیاج بیلمه‌دیینه بو آلقیشلار سبب اولوردو. هردن اوخونوش شعردن گوجلو ایدی!!! بو دا بیزیم اوخونوشلارین سیحیرلی اولدوغونو گؤستریردی! بونلاری اوخویاندا و یا مجازی فضادا یئرسیز آلقیشلاری گؤرنده اوره‌ییمده دئییردیم: سیز مین دفه بیرینه اوستاد دئیین من ساده‌جه اثره و شعرین اؤزونه باخیرام.
گئرچک‌دن بیر جامع تنقید کیتابینین بیزیم آذربایجان شعرینده یئری بوش ایدی. منجه شاعیرلر و شعر سئونلر آذربایجان شعرینده مدرنیزم کیتابینی اوخومالیدیرلار. شعر قونوسوندا بیلگی‌لری آز اولانلار، شعرلره باخیش یازانلارا چوخ یارارلی اولا بیلر. آذربایجان شعرینی یاخشیجا تانیماق اوچون بو کیتابلا تانیش اولسونلار.
بیر یازیچی‌نین اوتوز ایل اوخودوغو قونولار، اون ایل صرف اولوب و ایکی جیلدلی بیر کیتابدا چاپ اولوبدور. یانی بیر یازار ایللرجه عومرون بو کیتابا صرف ائدیبدیر. اوخوجونون بو کیتابی اوخویوب، الی دولو چیخدیغیندان امینم. البت بوندان دا امینم کی بعضی شاعیرلر اوخوماغا احتیاج‌لاری اولدوغونو اینانمیرلار و بئله سانیرلار کی هرنه‌یی بیلیرلر.
چوخ قونولار کی مجازی، حقیقی توپلومدا دارتیشیلیر بو کیتابدا جاوابلانیبدیر.
یازار کیتابدا معتبر قایناقلاردان یارارلاناراق اؤنملی موضوعلارا توخونور. او، شعری یاخشیجا تانیییر.
کیتابی اوخویاندا بیر گؤزل دوشونجه‌یه ده راستلاشدیم:
“یئنی‌لیک آختاران هر بیر شاعیر چئوره‌دییی آخیمین تام تمثیلچی‌سی دئییل. بونو غرب مدرن‌لری حاقدا دا سؤیله‌مک اولار.
راینئر ماریا ریلکه، شارل بودلئر کیمی آدلیم مدرنیست‌لرین شعرلرینده سانتیمانتال‌لیغین ایدئولوژی سایاغیندا یوخ، رومانتیزمی قاورایان خولیاوی روح دوشکونلویونو گؤروروک. اونلار گئت‌گئده چئوره‌دییی مدرن آخیمینا اؤزللیک‌لر آرتیراراق مدرنیست ساییلیرلار.”
شهبازی بو کیتابدا شعرلرین کؤشه-بوجاقلارینی دیقت‌له آختاریر. او بو کیتابی یازان زامان آذربایجاندا بوتون چاپ اولان شعر کیتابلارین بیر به بیر اوخویوبدور. بو حجم‌ده کیتابی یازماق راحات دئییل، حدسیز زحمت ایسته‌ییر. یازار ایسته‌سئیدی مثلن یئددی یوز صحیفه‌ده قونونو بیتیریب و کیتابی چاپ ائدردی. آمما کیتاب اطرفلی بیر کیتاب اولمازدیر. اونونچون دئییرم بو کیتابی یازماق درین مطالعه، فداکارلیق، درین ساواد، گئنیش واخت آییرماق ایسته‌ییر و هرکس بو حجم‌ده زحمتی قبول ائتمز.
شهبازی‌نین یازدیقلارینی اوخویاندا و بوللو قایناغینا باخاندا گؤرونور کی یازار شعر ساحه‌سینده اولان فارسجا تنقید کیتابلارین، ترجمه تنقید کیتابلارین، وسواس ایله اوخویوبدور. هم ده چوخ شعر کیتابلاری، درگی‌لر، کیریل و لاتینجه قایناقلاردان دا فایدالانیبدیر. تاسسوفله بو کیتابی چوخلاری آلسا دا اونو اوخومادیقلارینی گؤرمک چتین دئییل. چونکی ظن ائدیرم بو کیتابی اوخوماقلا چوخلاری‌نین شعرلرینده اولان آخساقلیقلار، اؤز حلینی تاپا بیلردی.
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ ساعت ۹:۱۸ ق.ظ
