هر یایلیغین بیر حئکایه‌سی وار
رقیه کبیری
آنادیلیمیز:»قالا قاپیسیندا یوز ایل بوندان اوّل خوی شهرینی داشناک‌لارین هجوموندان قورتارمیش زری خانیمین ایزینی آختاریرام« دئییب، یئره دوزدویو اشیالارا ساری گئدیرم. او ایسه سؤزومو دینله‌میر کیمی چوبوغون باشینی چؤپ ایله قوردالاییب، ایچیندهکیلری یئره بوشالتماقدادیر. اشیالارین ایچینده میجووورون ألینده گؤردویوم تسبئحه بنزه‌ر بیر کهربا تسبئحه گؤزوم ساتاشیر. اذن آلیب تسبئجی گؤتوروب مهره‌لرینه توخونورام، میجووورون تسبئحی کیمی اوزون دئییل، بوتون مهرهلرین آراسینداکی ساپ دویونله‌نیب. هر مهره ایکی دویون آراسیندا محبوس قالمیش کیمی‌دیر. بعضی مهرهلرین ایچینده ایسه داش قوما بنزه‌ر شئی‌لر گؤرونور. عنتیقه کیشی‌نین سسینه باشیمی تسبئح‌دن قالدیریرام. او ایسه یالنیز گؤزلری ایله دئییل، بیغ، ساققالی‌یلا، قوش یواسی آغزی‌یلا، بلکه ده بوتون جیسم- روحویلا منه زیلله‌نیب، دانیشیر: »بو چوتکی‌نین کهربالاری اصل اوروس‌دی.«
دئییرم: »یاریم ساعات بوندان اول بونا بنزه‌ر بیر تسبئحی قاری مسجیدی‌نین میجووورونون ألینده گؤردوم. اولمایا روس دیلینده تسبئحه چوتکی دئییلیر؟«
مهره‌لرینین آراسینداکی دویونلرینه اشاره ائدیرکن آرتیریر: »میجوورون الینده گؤردویون مسلمان تسبئحی‌دی، بو چوتکی‌نین اوتوز مهره‌سی وار، اوتوز دویونو. خریستیان‌لار بو دویون‌لرین ساییسیجا دوعا اوخویاللار. بو چؤتکی عنتیقه‌دی، داشناک هجوموندان قالمیش قنیمت‌لردندی. باخ، قوتازین آلتینداکی خاچی گؤروسن؟«
داشناک سؤزو ایله قوتاز آلتینداکی خاچ شکیللی کهربا مهره‌سی دقتیمی چکیر. بیرینجی باخیشدا گؤرمه‌دیییم خاچ شکیللی کهربا مهره‌سینه یئنیدن باخیرام.
»هاردان معلوم داشناک هجوموندان قالمیش اصل روس کهرباسیدی؟«
کیرپیک چالمادان یئنه اوزومه زیلله‌نیب، سرزنش‌لی بیر لحن ایله دئییر: »تزه گلیبسن بو شهره؟ شهرده هامی بولور من بدل اشیا ساتمارام.« سونرا اشیالارین ایچیندن بیر موجوروگؤتوروب منه ساری توتوب، دئییر: »بو موجورونون ایکی یوز ایلدن آرتیخ عؤمورو وار.«
کهربا تسبئحی یئره قویوب، موجورونو آلیب ألیمده أندر- دؤندر ائدیب، قاپاغینی آچیب باغلاییرام. ایشگیلی قوپدوغونا گؤره قاپاغی یاخچی باغلانمیر. قاپاغین اوزه‌رینده رسم اولونموش مینیاتور ناخیشدان آنجاق متککه‌یه دایانمیش، بیر قادین بدنی قالیب. زامان آخمیندا قادینین اوزو ایله أللری قوپوب تؤکولوب.
عنتیقه کیشی آرتیریر: »اؤلکه‌نی باشاباش دولانسان بونا تای عنتیقه موجورو تاپانمازسان. او مینیاتور ناخیشی گؤروسن؟«
»نه فایداسی، أللری‌له اوزو قوپوب، تؤکولوب«دئییرم.
»پامبیق ایچینده قالمییب کی، أل به دولانیب دا، آلـلاه بولور کیم‌لر او ایشگیلی آچیب- باغلییب‌لار.«
قالا قاپیسینا اشاره ائدیرکن دئییرم: » یانی قدمتی قالا قاپیسیندان دا چوخدی؟«
جوابیمی وئرمک یئرینه یئنه چوبوغونون گیرده باشینا بیر جیغالا یئرلشدیریب، بیغ ساققال آراسینداکی قوش یوواسینا اوزالدیب کبریت چکیر. جیغالانی آلیشدیریب، درین بیر قوللاب ویراندان سونرا چوبوغو آغزیندان چیخاریب، یئنه اوزومه زیلله‌نیرکن دئییر: »گئت یوخاری!«
قیییق قومرال گؤزلری ده دوروشوغو کیمی جذبه‌لیدیر. اونون دوروشوغویلا باخیشینا ائله حئیران اولموشام سانکی زری خانیم اوچون دئییل، یالنیز بو عنتیقه کیشییه گؤره قالا قاپیسینا گلمیشم. کیشییه باخدیقجا اونون چوبوغو عاغلیمی آپاریر، ایندیه کیمی هئچ بیر چوبوق ألیمه آلمامیشام هاندا قالسین عنتیقه بیر چوبوق اولسون. او چوبوغو وئر من ده بیر قوللاب ویریم دئمک گؤیلومدن کئچسه ده دئییرم: »ائلخانلی‌لار زامانی؟«
»بیر او قدر ده یوخ کی، بیر ایکی آددیم گل تاریخ اتاغی‌نین آشاغی باشینا!«
گولومسه‌ییب، دئییرم:»مثلا تاریخ اتاغی‌نین آستاناسینا؟«
یئنه سرزنش‌لی باخیشینی اوزومه تیکیر: »گؤر بو موجورو تاریخین آستاناسینا یاراشیر؟ ایندی هانسی صنعتکار بونون کیمی بیر موجورو دوزلده بولر؟ اؤزو بیر یانا، بو مینیاتور ناخیش دا بیر یانا. آستانادان اوچ آددیم قئییت دالییا.«
سؤزلری ده اؤزو کیمی عنتیقه‌دیر. صمیمی دانیشیق لحنی سسی‌نین زیل اولدوغونو اونوتدورور.
»یانی افشار‌لار زامانیندان قالیر؟«
یئنه چوبوغونا درین بیر قوللاب ویریب، کسگین لحن ایله دئییر: »تاریخ معلیمه‌سی‌سن؟«
»معلیم دئیلم، تاریخ ماراقلیسییام«
»ائله اوندا بو موجورو سنین قیسمتینده ایمیش. صاحابی اؤزو اونو منیم ننه‌مه باغیشلاییب. سن هئش پول وئرمه، بئله‌سی آپار.«
تاریخ ماراقلیسی اولدوغومو دئدیییم اوچون پئشمان اولورام. اوندان علاوه نه جواهیریم وار نه ده قیزیلم. یالنیز آنامدان میراث قالمیش بیر عقیق اوزویوم وار اونو دا گئجه- گوندوز بارماغیمدان چیخارتمارام. گؤیلوم موجوروده قالسا دا، اونو کهربا تسبئحین کنارینا قئیتریرم.
او ایسه یئنه چوبوغون گیرده باشلیغینی چؤپ ایله قوردالاییب، ایچیندهکیلری یئره بوشالدیر. عنتیقه کیشییه ساغ اول دئییب، قالا قاپیسینا ساری یولا دوشورم. بیر آددیم آتمامیش کیشی اوجادان سسله‌نیر: »تاریخ ماراقلیسی اولماغیوا دئی، عنتیقه اشیادان باشین چیخمیر. من بیر شئی بولورم دا دئییرم آپار. بو موجورونون ایشگیلینی آچیب- باغلایانلارین بیری ده زری خانیم ایمیش.«
آیاق ساخلاییب، هیجانلا سوروشورام: »هانسی زری خانیم؟ علی‌آقا درویش‌ین حیات یولداشی زری خانیم؟«
»یوخ بالام، دییه‌سن دوغوردان دا بو شهرین کئچمیشیندن باشین چیخیر!«
کیشی جیغالاسیز چوبوغویلا قالا قاپیسینا اشاره ائدیب آرتیریر: »رحمت‌لیک ننه‌م ناغیل ائلردی دوز ائله همین بو دروازانین یانینداکی حاصاردان داشناک‌لارین هجومونون قاباغینی آلدیلار. داشناک‌لار خندَیی آشیب دروازانین یانینداکی دوواردان یوخاری قالخمیشدیلار. ننه‌م ناغل ائلردی کی او قوچاق قادین یایلیغینی آچیب کیشی‌لرین اوستونه آتماسایدی، بلکه ایندی بو شهرین آدی داشناکستان ایدی.«
»سیزین رحمت‌لیک ننه تاریخ معلمه‌سی ایدی؟«
»یوخ، ننه‌م زری خانیم افشارین قوللوقچوسویموش. قدیم زامان گلین‌لرین جئهیزی اوسته بیر قوللوقچو دا یوللارمیشلار.«
دئییرم: »زری خانیم یایلیغینی آچیب عسگرلرین اوستونه آتاندا سیزین رحمت‌لیک ننه ده یایلیغینی آچمیشدی؟«
منیم سؤزومه کیشی اوجا سس‌له گولور. بو سفر قوش یوواسی‌نین ایچینده‌کی ساریمتیل دیشلرینی ده گؤرورم.
»دئییسن بس او زامان قوللوقچونو آدام یئرینه قویارمیشلار؟«
عنتیقه کیشی حاقلیدیر. مه‌یر زری خانیم و یا اونون قوللوقچوسو رزا لوکزامبورگ یا دا کلارا زتکین ایمیش؟ بو دؤرد قادین بیر عصرده یاشادیقلارینا باخمایاراق، او زامان نه زری خانیم‌لا قوللوقچوسو رزا ایله کلارانین وارلیغیندان خبری وار ایمیش نه ده خوی قالاسی آدلی بیر شهرده زری خانیم افشار کیمی تابولاری سیندیران بیر قادینین یاشادیغی اونلارین قولاغینا چاتمیشدی.
دئییرم: »ایندیکی سیزین رحمت‌لیک ننه زری خانیمین قوللوقچوسویموش، یقین سیزه ناغل ائله‌ییب عسگرلرین اوستونه آتدیغی یاییلیق نئجه اولدو؟«
»قدیمدن دئییبلر اؤزگه مالی بیر اوووز اولار، به‌یم سنین اؤز باشینداکی یایلیق کاریوا گلمیر؟« آردی وار
Arazazarbaijzn.anadilimiz@gmail.com
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۱۵ مهر ۱۴۰۲ ساعت ۷:۴۸ ق.ظ
