نوروز بایرامی و اونونلا علاقه دار مراسیم لر
محمدتقی زهتابی
آنادیلیمیز: نوروز بایرامی، آدینین فارسجا اولماسینا باخمییاراق، آذربایجان دیاریندا و بو یئرلرین اسکی ساکینلری طرفیندن یارانمیش، همده طبیعتین یئنی‌دن جانلانماسیله علاقه‌دار یارانان میللی بیر شنلیک بایرامدیر.
اوّللر اشاره ائتدیگیمیزکیمی، بو بایرام آذربایجان و اراضیسینده عصرلر بویو فورمالاشان زردوشت دینی‌ایله برابر و حتی اوندان اولکی عصرلرده یارانماغا باشلامیشدیر. بو بایرامین ایلک روشئیملری میلاددان ۲۵۰۰ـ۳۰۰۰ایل اوّل بو گونکو آذربایجان بولگه سینده یاشاییب، مدنیّت قورموش قوتتی‌ـ‌لوللوبی خلقلری و باشقا اورتا آسیادان گلن ائللر و کوتله‌لر واسطه‌سیله یارانمیشدیر. بو خلقلرین اؤزلریله اورتا آسیادان گتیردیکلری ابتدایی خرافاتی شامانیستی دینی تصوّرلر یئرلی شرایطله زامان‌ـ‌زامان ال‌ـ‌اله وئررک زردوشت دینینین ایلک روشئیملرینی یاراتدیقلاری کیمی، گؤزل میللی بایراملارین‌دا ایلک نطفه و روشئیملرینی یاراتمیشلار.
آذربایجاندا، خصوصیله قدیم، قیشین سرت اولدوغو قدر، یاز یاشیل، شن، نعمتلی، گول چیچکلی و گؤزل اولموشدور.
باکینین یاخین‌لیغیندا، خزر کناریندا، آلچاق تپه‌لرله اؤرتولموش و سال قایالارلا بزنمیش بؤیوک بیر ساحه‌ده کشف ائدیلمیش مشهور»قوبوستان« آدلی داش قازما ناخیشلاری اونلارجا حیوان شکلی، گونش، رقص و سایره شکیللریندن عبارت بیر زنگین مجموعه‌دیر.
شبه‌سیز بو کیمی آبیده‌لردن آذربایجانین مختلف داغلاری، بؤلوک و منطقه‌لرینده چوخدور و اونلاردان بیری همدان یاخین‌لیغیندا کشف اولموشدور. هله کشف اولونمامیش ایلک اینسانلاردان قالان بو آبیده‌لرین چوخو، شبهه‌سیز، »قوبوستان«دا اولانلار و یا اونلارا اوخشار اثرلر اولموشدورکی، آذربایجان بولگه سینده یاشامیش ایلک اینسانلارین اگلنمه‌سی، چالیب اویناماسی، شنلیکلری و خوش ساعاتلارینی گؤسته‌ریر. »قوبوستان« کولئکسییونوندا یئرلی اهالی داخلینده »قاوال چالان داش« آدلانان نسبتاً بؤیوک بیر قایا واردیرکی، بیر پارچا داشلا اونا ووردوقدا، طبیل سسینه اوخشار بیر سس اطرافینداکی گئنیش و هامار میدانین هر یئرینده ائشیدیلر. بورا ایلک اینسانلارین چالیب، اوینادیقلاری و شنلیک ائتدیکلری یئر اولموشدور
بو و بو کیمی اونلارجا وسیله و عامیللر نئچه مین‌ایل م.ق.، ائله‌جه‌ده، م.ق. ۲ـ۳ـ‌نجو مین ایللیکلرده آذربایجانین و زامانلار مختلف ماحاللاریندا یاشایان کیچیک ائللرین توی، شنلیک و بایرام مراسم‌لرینین تدریجله یارانماسیندا بؤیوک‌ـ‌بؤیوک رول اوینامیشدیر.
آذربایجاندا قوتتی، لوللوبی و باشقا خلقلر، ائل و اوبالارین، طبیعتین قانونلاریندان خبرسیز اولان ابتدایی، خرافاتی دوشونن، شامانیزم و توتئمیزم تفکرونه مالک اولان اینسانلارین تصوّرونده زردوشت دینینین ایلک نطفه‌لری یارانماقلا برابر، بایراملارین‌دا، او جمله‌دن نوروز بایرامینین‌دا ایلک روشئیملری خلق داخلینده یارانیر و طبیعتین جوانلاشماسی حادثه‌سیله بیرلشه‌رک عصرلربویو نوروز بایرامی مراسمی، عنعنه و عادتلری شکله دوشور.
نوروز بایرامیندان قاباق و سونراکی بعضی گونلرده‌ده، نوروزلا باغلی، بیر سیرا رسم‌لر و عنعنه‌لر واردیرکی، »کوسا‌ـ‌کوسا«،»هئیفانا«، »سیزده« اونلارین هله‌ده آذربایجانین کندلرینده داوام ائدنلریندن‌دیر.
هله‌ده آذربایجان خلقی داخلینده یاشاماقدا اولان بیر سیرا بو کیمی عادت‌ـ‌عنعنه‌لر، نوروزلا ایلگیلی مراسم‌لرین چوخ قدیم، م.ق.۲و۳ـ‌نجو مین ایللیکلردن، یعنی قوتتی‌ـ‌لوللوبی خلقلرینین یازیلی تاریخه قدم قویدوقلاری زامانلاردان باشلاماسینی نظره آلاراق، قطعی شکیلده دئیه‌بیله‌ریک‌‌کی، نوروزبایرامی، اونون رسوماتی، اوندان قاباق و سونراکی گونلرده‌کی عادت و عنعنه‌لرین هامیسی زردوشت دینینین تام فورمالاشدیرماسیندان چوخ اوّللر تدریجله یارانماغا باشلامیشدیر.
لاکین شبهه‌سیز نوروز مراسمی روشئیملرینین یارانماسی دؤرلریله زردوشت دینینین ایلک روشئیملرینین، اسکی همدان‌ـ‌آذربایجان خلقلری داخلینده عینی زاماندا یارانماغا باشلاماسینی دئسک‌ده، یانیلماریق، چونکی بونلارین هامیسی ابتدایی اینسانلارین ساده و ایلکین دوشونجه‌لریله سیخ باغلی اولموشدور. بونا گؤره‌ده نوروز بایرامی زردوشت دینی‌ایله باغلی اولموش و بو باغلی‌لیق »اوئستا«کیتابیندادا عکس اولموشدور.
تاریخچی عالیم رحیم رئیس‌نیا نوروز بایرامی و مراسمی‌ایله زردوشت دینینین علاقه و ایلگیسی باره‌ده دانیشاراق یازمیشدیر:
نوروزون مذهب و اساطیرده‌ده کؤکه مالک اولماسی، اونو مقدّس و ایلاهی بیر هاله‌یه غرق ائده‌رک،قدرتی و داواملی‌لیغینا آرتیرمیشدیر. مزدیسنا دینینه گؤره نوروز بایرامی طبیعتین و اینسانین یارانما بایرامی، زردوشتون دوغوم بایرامی، ایشیغین، اهورا مزدانین قارانلیغا، اهریمنه غلبه بایرامی و نتیجه‌ده گونلرین اوزانماسی بایرامی، فروهرین مینو دونیاسیندان یئره انمه‌سی بایرامی‌دیر. ثعالبی یازمیشدیر:»زردوشت دئمیشدیرکی، فروردگان(فروردین.م.) گونلرینده اؤلولرین روحلاری ائولرینه قاییدار، بونا گؤره‌ده امر ائتدی‌کی، او گونکو ائولری تمیزله‌سینلر، فرشلر سالسینلار، اورادا مزه‌لی و اشتها آرتیران یئمکلر قویسونلار و یئسینلر، تا اؤلولرین روحلاری اونون قوخوسو و گوجوندن قوّتلنسین«.
مختلف آوروپا و ایران عالیملری‌ده نوروزلا زردوشتون ایلگیسی باره‌ده نظرلر و فیکیرلر سؤیله‌میشلرکی، اساساً دوزگون‌دور.
نوروز بایرامی باره‌ده بو دئدیکلریمیزدن نتیجه چیخارداق دئیه بیله‌ریک‌کی، بعضیلرینین دئدیگینه باخمایاراق، نوروز بایرامی »ری«و یا»بلخ« و سایره‌ده دئییل، آذربایجان دیاریندا قدیم آذربایجانلیلار مرکزی ماد اهالیسی طرفیندن یارانمیش و سونرا ایرانین باشقا یئرلرینه یاییلمیشدیر.
نوروز گونونون، هجری تاریخینین عکسینه، ده‌گیشمه‌مه‌سی باره‌ده قید ائتمه‌گی لازم بیلیریک‌کی، فیکریمیزجه نوروز بایرامی روشئیملرینین یاراندیغی زامانلاردا، فصیللر و طبیعتین ده‌ییشمه‌سیله علاقه‌دار، بو گون تقریباً ثابت و معیّن گونلرده اولموشدور. او سبب‌‌ده آشاغیداکیندان عبارتدیر.
بیلیریک‌کی، قوتتی‌ـ‌لوللوبی و ماننالار چاغداش آذربایجان جاماعاتین اولو بابالاری اولموشلار. اونلار، یئرینده گؤستردیگیمیز کیمی، سومئر و ایلام آخینلاریندان قالان و تاریخ بویو اونلارلا ایلگیلی اولموشلار، حتی قوتتیلر ۹۱ ایل بابیلده حاکمیّت ائتمیشلر{م.ق.۲۲۰۰ـ۲۱۰۹}، بابیل ایسه سومئر اککدلرین مدنیّت مرکزی اولموشدور. تاریخ علمی قطعی ثابت ائتمیشدیرکی، ساعاتین ۶۰ دقیقه، دقیقه‌نین ۶۰ ثانیه‌یه بؤلونمه‌سی و شاید هفته، آی و ایل سومئرلرین کشفی و یادگاریدیر.
شبهه‌سیز سومئرلر و اونلارلا عینی مدنی کؤکه، اوتنیک خصوصیّتلره و تقریباً واحد مدنی آتمئسفر، محیط و شرایطه مالک اولموش، نوروز بایرامینی یارادان قوتتی‌ـ‌لوللوبی و ماننالار نوروز بایرامینین گونونو، سومئرلرین علمی و کشفیاتیندان استفاده ائده‌رک، تقریباً ثابت، مشخّص و معیّن ائتمیشلر. البته بو احتمالدیر، آنجاق گوجلو احتمالدیر.
بو باره‌ده بیر قدر اطرافلی دانیشماق لازمدیر.نوروز بایرامی گونونون ایلین معیّن گون و یا گونلرینده ثابت اولماسینین، فیکریمیزجه، اساسلی و علمی بیر سببی اولموشدور، اودا، اشاره ائتدیگیمیزکیمی، سومئرلرین علمی و او خلقین داخلینده اینکیشاف ائتمیش نجوم علمی‌ایله ایلگیلی‌ایدی.
سونرا ماننا‌ـ‌ماد خلقلرینده علم، هنر و صنعتدن دانیشارکن گؤسته‌ره‌جه‌ییک‌کی، سومئرلر و عمومیّتله بابیل‌لیلر سو ساعاتی و اوندان سونرا گونش ساعاتینی کشف ائدیب، اوندان یاشاییشدا استفاده ائتمیشلر و چاغداش ساعات کشف اولوب، یاییلانا قدر، بشر اوندان یارارلانمیشدیر.
گونش ساعاتینین کشفی نجوم علمی ساحه‌سینده ایره‌لیلمه دئمک‌ایدی. سومئرلر بو کشفین آردینجا گونشین توتولماسی باره‌ده آراشدیرمالار آپاراراق، اولدوزلار و گؤی جسملری ساحه‌سینده بؤیوک کشفلره نایل اولورلار.
بو کشفلردن بیری اون‌ایکی بورجو معیّن‌لشدیرمکدن عبارت‌ایدی.
منوچهر تسلیمی بو باره‌ده یازمیشدیر:
»ایکی‌چای‌آراسی(بین‌النهرین) اهالیسی ایلک اینسانلاردیرلارکی، ‹توتولما دایره‌سینی› (گونش‌و‌آی.م.) اون ایکی یئره بؤلدولر و هر بیرینه آیریجا آد قویدولار. بوگون مختلف دیللرده معمول اولان اون‌ایکی بورجون آدلاری او آدلارین ترجمه‌سیدیرکی، بابیل کیتابخاناسینین کرپیچلریندن تاپیلیر«.
اون ایکی بورجون مشخّص‌لشدیریلمه‌سی گونلرین اوزانیب‌ـ‌قیسالماسینین و دؤرد فصلین دقیق معیّن اولماسینین اؤزو دئمک‌ایدی. بونون‌دا نتیجه‌سینده بورجلار و فصیللرین باشلانیب، باشا چاتدیغی گونلر تقریباً، آزاجیق فرقلی اولسادا، معیّن و مشخّص اولوردو.
ماننا‌ـ‌مادلارلا سومئرلر و ایلاملارین قونشولوغو، دیل یاخینلیغی، ائتنیک وحدتی، تقریباً واحد و عینی علمی‌ـ‌مفکوره‌وی آتمئسفرده و یا آزی بیری‌ـ‌بیرینه یاخین، بیری‌ـ دیگری ایله بنالی ایلگیلی علمی آتمئسفرده مالک اولدوقلاری اوچون، ماننا‌ـ‌ماد خلقلری، شبهه‌سیز، هله قوتتی‌ـ‌لولوبیلر دؤروندن، م.ق.۲و۳ـ‌نجو مین ایللیکلردن سومئر و ایلاملارین علمی نایلیّتلریندن خبردار اولموش و چئشیدلی ساحه‌لرده اونلاردان استفاده ائتمیشلر.
بو استفاده ساحه‌لرینین بیری‌ده نوروز بایرامی گونونو مشخّص و معیّن‌لشدیرمکده اولموشدور. اون ایکی بورجون هامیسینین اولی و آخرینین معین و آیدین اولماسی، ائله حمل بورجونون باشلانماسی، ایلک گونونون، باهارین گلمه‌سی و طبیعتین جوانلاشماسینین معیّن و مشخّص اولماسی دئمکدیر.
بونلاردان علاوه نظره آلاراق‌کی، قوتتیلر م.ق. اوچونجو مین ایللیگین سون ایکی یوز ایللیگینده ۹۱ ایل بابیلده حاکمیّتی اله آلیب، ساخلامیشلار، یقین و قطعی شکیلده دئیه بیله‌ریک‌کی، اونلارـ‌قوتتیلر بابیللی‌لرین نجوم ساحه‌سینده الده ائتدیکلری موفّقیّتلرله تانیش اولموش و اونو نوروز بایرامی و زردوشتیزم روشئیملرینین یاراندیغی وطنلرینه، قوتتی‌ـ‌لوللوبیلر وطنینه، سؤنراکی مانناـ مادلارین دیارینا گتیرمیش و اونون واسطه‌سیله‌ده نوروز بایرامینین ایل سوره‌سینده معیّن و مشخّص گونونو، حملین اولینی، بیر ایکی گون تفاوت ایله اولموش اولسادا، دقیق‌لشدیرمیشلر.
سونرالار ساسانیلر دؤرونده هیأت علمینین اینکشافی‌ایله علاقه‌دار نوروز گونونون ایل بویو ده‌ییشمه‌سینی تصوّر ائتمک اولار، آنجاق تورک شاهی سلجوقی ملک شاه تازا جلالی تقویمی تنظیم ائتدیره‌رک، یعنی دؤرد ایلدن بیر ایلی ۳۶۶گون حساب ائتمکله، نوروز بایرامینی ثابت گونده، فروردینین (حمل‌بورجونون) اولینده اولماسینی علمی، قانونی و ده‌ییشمز شکله سالمیشدیر.
نوروز بایرامینین آذربایجاندا و آذربایجان خلقیله علاقه‌دار یارانماسینا نئچه بؤیوک دلیل‌ده گؤسترمک اولار:
۱ ـ بوگون بئله آذربایجانین هر یئرینده نوروز بایرامی‌ایله علاقه‌دار ائله ائل قایدا قانونلاری و رسملری واردیرکی، یالنیز آذربایجانا مخصوصدور. بو ائل رسملرینین بیری »هئیفانا«مراسمیدیر.
بو مراسم ایلین دؤردونجو گونو توتولان مراسمدیر. بوگون، خصوصیله کئچمیشده، آذربایجان کندلرینده عایله‌لر: بؤیوکلو، کیچیکلی، آروادلی، کیشیلی سحر تئزدن ناهار پیشیرمک اوچون لازم اولان وسایطی، ائله‌جه‌ده معمول اولان اویونلارا گرک اولان وسیله‌لری گؤتوروب، چؤله، باغلارا، چشمه باشلارینا‌ـ‌طبیعت قوجاغینا گئدر و آخشاما قدر اورادا یئمک پیشیریب یئمک، اگلنمک، چالیب اویناماق و مختلف اویونلار اویناماقلا مشغول اولاردیلار.
آذربایجانلیلار داخلینده بو گؤزل مراسم‌لی گونه»هئیفانا«دئیرلرکی، »حیف اونا«سؤزلرینین ادغام اولوب، قیسالدیلمیشدیر. خلق بو گونه »حیف اونا « یعنی حیف نوروزا ـ دئیه، بو بایرامین خاطرینه گونو شن و فرحله کئچیرردیرلر. کئچمیشده اگر بوگون هاوا سویوق اولسا و شهردن، کنددن کنارا گئتمک ممکن اولماسایدی، گؤستردیگیمیز مراسمی، ممکن اولدوقجا ائوده ائدردیلر و هر حالدا او گونو ایشله‌مزایدیلر.
۲ ـ نوروز بایرامینین محض اودلار دیاریندا‌ـ‌آذربایجاندا یارانماسینا ایکینجی اهمیّتلی دلیل کلاسیک تاریخی اثرلرده بو بایرامین آذربایجاندا یارانماسینین دؤنه‌ـ‌دؤنه قید اولونماسیدیر.
بیرینجی ساسانی شاهی اردشیربابکان زامانیندان باشلایاراق، تاریخی حقیقتلری اولدوغو کیمی دوزگون و واقع‌بینانه، هر جور تعصّبدن کنار یازان عالیم و تاریخچلرده آز اولمامیشدیر.
بو عالیملردن بیری‌ده مشهور خوارزملی عالیم ابوریحان بیرونی‌دیر. بیرونی تقریباً ۳۹۰ـ‌نجی هجری قمری ایلینده قلمه آلدیغی»آثارالباقیة‌عن‌القرون‌الخالیة« اثرینده نوروز بایرامینین ایران و باشقادا آذربایجان بولگه سینده یارانماسینا دایر، افسانه‌شکلینده اولسادا، یازمیشدیر:
»ایرانلیلاردان باشقا بیر دسته‌سی دئییرکی، جمشید شهرلرده چوخ دولاناردی. آذربایجانا گیرمک ایسته‌دیکده، قیزیلدان قایریلمیش بیر تخته اوتوردو و خلق او تختی اؤز چیگینلرینده آپاراردیلار.گونش او تخته دوشدوکده، خلق اونو گؤردو و بوگونو بایرام توتدولار«.
ایللک مشهور فارس سؤزلوگو اولان »برهان قاطع«ین مؤلفی »محمدحسین‌بن‌خلف‌تبریزی«ده بو افسانه‌نی اؤز سؤزلریله نقل ائتمیشدیر. بو سؤزلر افسانه اولموش اولسادا، نشان وئریرکی، افسانه‌لرده‌ده نوروز بایرامی آذربایجان دیاریندا یارانمیش بیر بایرام تانینمیشدیر.
۳ ـ نادارا:
نوروز بایرامیله علاقه‌دار آذربایجانلیلار داخلینده اولدوقجا گئنیش یاییلمیش عادت و مراسم‌لردن بیری‌ده ایلین سون چهارشنبه‌سینین آخشامی اوجا یئرده، دامدا، تپه اوستونده، بعضاً عمومون توپلاندیغی یئرده گور آلاولی اود یاندیرماق مراسمیدیر. بو مراسم، نئجه دئیرلر بیتمکده اولان ایلی شنلیکله یولا سالماق و چاتماقدا اولان ایلی شن قارشیلاماق و اونا حاضرلیق گؤرمک کیمیدیر. بو مراسم نوروز مراسمی کیمی طنطنه‌لی، شن و گؤزل ایدی و عایله‌ده هامی:
بؤیوک، کیچیک، قوجا، جوان، آرواد، کیشی‌نین اوندا اشتراکی حتمی و لازم ایدی.
آتام سؤیلردی‌کی، گنجلیکده آل‌ـ‌وئر اوچون گونئی کندلریندن بیرینه گئتمیش‌ایدیم، ایلین سونلاری ایدی، آخر چهارشنبه‌ایدی. آخشام چاغلاری‌ایدی، تانیشلارین بیرینین ائوینده قوناق‌ایدیم.
پئنجره‌دن گؤردوم‌کی، عایله عضولرینین هامیسی نردیوانلا داما چیخیرلار. هامی داما چیخاندان سونرا، اورادا قورو تیکاندان اود یاندیدیلار، آلاوی گؤیه اوجالدی. اؤزلری داما چیخابیلنلرین هامیسی دامداایدی، قادینلار، اوشاقلاری قوجاقلاریندا، داما چیخمیش‌ایدیلر. بیرده گؤردوم ۹۰ یاشینا چاتمیش بابالارینی‌دا‌کمکله‌‌شیب، داما چیخاردیرلار. ائو صاحابینین گنج اوغلو گلیب، منی‌ده نادارایا چاغیراراق دئدی:
ـ بویورون نادارایا، ائوده اورتوماغین شوگومو پیس اولار.
من‌ده گئدیب نردیوانلا داما چیخدیم. قوجا بابا آلاوین مقابلینده دایاناراق، اللرینی گؤیه ساری قالدیریب، دئدی:
ـ آللاه، سنه مین شوکور، بیلدیر بو واخت اون تومن سرمایامیز وارایدی، ایلی باشا‌ـ‌باش ایشله‌ییب، قازانیب، یاخشی دولاندیق و اون تومن‌ده یئرینده‌دیر.
قوجا سونرا اوشاقلارا اشاره ائده‌رک دئدی:ـ هه بالالار! باشلایین.
اوشاقلار سس سسه وئره‌‌رک دئدیلر:
۱ ـ ناداراها، نادارا،سو گلدی قندهارا،شاهیم شیروان ایچینده،اوینار میدان ایچینده،قیلینجی قان ایچینده،میدانین آغاجلاری،بار گتیرمز باشلاری،آغا دایینین قاشلاری،هئی دؤیوشر قوچلاری…
ایکی دانا ها ایکی دانا،ایکی دانا بیر قوش‌ایدی،باغچایا قونموش‌ایدی،بگ‌اوغلو گؤرموش‌ایدی،اوخ اینن وورموش‌ایدی،اوخ مندن بئزار‌ـ‌بئزار،ده‌رین‌ـ‌ده‌رین قوی قازار،ده‌رین قویدا بیر کئچی،هانی به بونون قیچی؟قیچی قازاندا قاینار،پیشیک یانیندا اوینار،پیشیگیم هارا گئدیرسن؟گئدیرم بابان ائوینه؟بابان ائوی ییخیلسین،قیز گلین آلتدا قالسین.
بو متللر و قوشماجالاردان اوزون‌ـ‌اوزادی اوخویاندان سونرا، گنج اوغلان و قیزلار بیری‌ـ‌بیرینین آردینجا آلاوین اوستوندن بو طرفدن او طرفه آتلاناراق دئییردیلر:
نادارا، ها، نادارا،شاه گلدی قندهارا…
آتام دئیردی‌کی، کند داملارینین هامیسیندا عینی بو شن مراسم تکرار اولماقداایدی. بو مراسم کئچمیشده داها طنطنه‌لی‌ایدی و ایندی‌ده معیّن درجه‌ده اجرا اولونور.
آتیل ـ باتیل مراسمی
نوروز بایرامیله ایلگیلی و اونا حاضرلیق علامتی اولان آخر چهارشنبه گونو مراسم‌لریندن بیری‌ده هامان سون چهارشنبه گونونون سحر چاغی تورا‌ـ ووردان اجرا اولونان »آتیل‌ـ‌باتیل« مراسمیدیر.
بو مراسم داها چوخ قادینلار وقیزلار طرفیندن اجرا اولونور. ایلین سون چهارشنبه‌سی گونو سحر تورا‌ـ‌ووردان قادینلار، خصوصیله یئتیشمیش و بخت عرفه‌سینده اولان قیزلار، آلدیقلاری تازا ساخسی کوزه‌لرله، منسه، یاریم سهنگ‌و… ایله سو گتیرمک اوچون چشمه باشینا گئدر، اؤزلریله آزاجیق یاشیل‌لاشمیش بوغدا، قایچی، سورمه و آینا آپارار، اورادا آینایا و یا سویا باخیب، گؤزلرینه سورمه چکر، دیرناقلارینی توتار، ساچلارینی دارار، گؤیلری قایچی‌ایله سویا دوغرایار و بو ایشلری قورتاردیقدان سونرا سو آرخینی اوتای‌ـ‌بوتایا هوپپاناراق دئیرلر:
آتیل‌ـ‌باتیل چرشنبه،بختیم آچیل چرشنبه.
سویون باشی بیزیمدیر،چاخماق داشی سیزین‌دیر…
همین سحر تورا‌ـ‌ووردان چشمه‌لر باشی ائله شلوغ اولارکی، ایگنه سالماغا یئر اولماز و محله‌نین تقریباً بوتون قیز و قادینلاری چشمه باشیندا اولارلار.
جیدیر
آخر چهارشنبه گونو سحر تئزدن، هاوا ایشیقلانیب، گون چیخماغا بیر قدر قالاندا کندلر و قصبه‌لرین معیّن کنار میدانلاریندا گنجلر آت چاپار و یاریش کئچیردرلر.
کند و یا قصبه‌نین اهالیسینین اکثری بو میدانین اطرافیندا توپلانار و یاریشا تاماشا ائدیب، اونو آلقیشلایار‌ـ»آتیل ـ باتیل« لارینی قورتاریب، تازا منسه‌لرده ائولرینه سرین و تمیز ایچمه‌لی سو گتیرن گنج قیزلارین‌دا هامیسی، گؤزلری سورمه‌لنمیش حالدا، بو یاریش میدانینا گلر، قادینلار و قیزلارا مخصوص اولان یئرده دایاناراق، آت چاپان گنجلره تاماشا ائدرلر. جیدیر مراسمی نوروز بایرامی‌ایله ایلگیلی توتولماسادا، مختلف تورک خلقلری داخلینده، او جمله‌ده تورکمنلر داخلینده ان قدیم دؤرلردن چوخ یاییلمیش بیر ایدمان و اگلنجه‌دیر.
آخیر چرشنبه و یئددی له‌وین
بوتون آذربایجان کندلری و شهرلرینده آخر چهارشنبه گونونون قاباق گئجه‌سی پیلوو پیشیریب، شنلیک ائدرلر، سون چرشنبه گونو ایسه کیچیک منطقه‌لرین مرکزلرینده بؤیوک و طنطنه‌لی بازار اولار و بوتون کندلی کیشیلر تازا پالتارلارینی گئیمیش اؤز اوغلان و قیز اوشاقلاری ایله یئددی له‌وین و یا چرشنبه یئمیشی، اویونجاق و سایره آلماق اوچون بو بازارا گلر، ناهارا قدر بورادا گزیب، دولانارلار. آخر چهارشنبه بازاری اولدوقجا طنطنه‌لی و شولوق اولار.
بازاردا بوللوجا »یئددی له‌وین« و یا »چرشنبه یئمیشی« ساتارلار. یئددی له‌وین یئددی چئشید قورو مئیوه‌نین قاریشیغیندان عبارت اولان مئیوه مجموعونا دئیرلر. معمولاً هامی: هم شهر، همده کند اهالیسی، هرکس عایله‌سینین سایی ایله علاقه‌دار، معیّن مقدار یئددی له‌وین آلیب، آپارار و اونو نوروز بایرامینین قاباق گئجه‌سی عایله عضولری، خصوصیله اوشاقلار آراسیندا پایلایار و معیّن مقدارینی دا نوروز بایرامی گونو گؤروشه گلنلر اوچون دوزلمیش بایرام سوفره‌سینه قویارلار.
نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۲۵ اسفند ۱۴۰۰ ساعت ۱:۰۹ ب.ظ
