ناکامی در فرزندآوری و افسردگی؛ پیامد افزایش بیکاری زنان

نرگس محمدی
گروه اجتماعی: مرکز آمار ایران در آخرین گزارش خود از وضعیت بحرانی بیکاری زنان به ویژه در گروه سنی ۲۰ تا ۲۴ ساله خبر داده است. آماری که از نظر فعالان حوزه زن، کارشناسان اقتصادی و حقوقی با توجه به افزایش تعداد دختران فارغ‌التحصیل از دانشگاه و افزایش زنان سرپرست خانوار تاثیرات مخربی بر جامعه و بنیان خانواده دارد.
مرکز آمار ایران در بخشی از آخرین گزارش خود که مربوط به نرخ بیکاری در کل کشور است، اعلام کرده: »بدترین وضعیت بیکاری در کشور مربوط به زنان گروه سنی ۲۰ تا ۲۴ ساله به میزان ۴۷٫۲ درصد است.«
همچنین زنان ۲۵ تا ۲۹ ساله کشور نیز دارای ۳۵ درصد بیکاری هستند.
از سویی وضعیت بیکاری زنان در حالی بدتر می‌شود که بدانیم نرخ بیکاری زنان ۲۰ تا ۲۴ ساله ساکن در شهرهای کشور به ۵۴٫۱ درصد رسیده است.
این در حالی است که وضعیت بیکاری زنان ۲۰ تا ۲۴ ساله کشور در روستاها تا حدودی بهتر از شهرها و به میزان ۲۸ درصد است.
با استناد به گزارش مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری زنان روستایی از ۵۵ سال به بعد صفر می‌شود ولی این نرخ برای زنان شهری از ۶۰ سال به بعد به صفر می‌رسد.
این مسئله نشان می‌دهد که زنان ساکن در شهرها به دلیل برخورداری از وضعیت نسبتاً بهتری از زندگی در برابر زنان روستایی کشور، توان باقی ماندن بالاتری در بازار کار کشور را نسبت به زنان روستایی دارند.
افزایش آمار بیکاری زنان در ۹-۸ سال اخیر در شرایطی است که دولت گذشته بارها و بارها به ایجاد اشتغال و فرصت یابی کاری به ویژه برای زنان و جوانان تاکید کرده بود، اما در حوزه ایجاد اشتغال برای زنان به ویژه زنان سرپرست خانوار، هنوز آبی برای این قشر از جامعه گرم نشده است.
*بی‌توجهی به ایجاد شغل برای زنان هدر دادن نیروی انسانی است
لیلا فلاحتی مدیر گروه مطالعات زنان پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم معتقد است: بی‌توجهی به ایجاد فرصت‌های شغلی برای زنان به معنای هدر دادن این قشر از نیروی انسانی است. با وجود اینکه در سال‌های اخیر زنان دوشادوش مردان کار کرده و بخشی از هزینه های مالی زندگی را به دوش می‌کشند، اما همچنان نگاه سنتی نسبت به اشتغال زنان و مردان وجود دارد و همچنان مرد را نان آور خانه می‌دانند.
این نوع نگاه جنسیتی قطعا در افزایش آمار بیکاری زنان در شهرها و روستاها نقش به سزایی دارد.
او همچنین در نظر گرفتن تسهیلات ویژه برای مادران را از دیگر عوامل افزایش درصد بیکاری زنان عنوان می‌کند و می‌گوید: برای یک کارفرما منطقی نیست که نیروی زنی را استخدام کند که پس از ازدواج و باردار شدن مجبور باشد ۹ ماه به ازای عدم حضورش به او حقوق پرداخت کند. در چنین شرایطی کارفرما ترجیح می‌دهد نیروی مرد را جایگزین نیروی زن کند.
خطر دیگر، افزایش ورودی‌های دانشگاه در دهه ۸۰ است، چرا که در حال حاضر آمار فارغ‌التحصیلان دانشگاهی دختران بیشتر از پسران است اما در عین حال شانس کسب اشتغالشان کمتر از مردان است. این موضوع نگرانی‌های عمده ای را در میان فعالان حوزه زن، کارآفرینان و حتی مسئولان دولتی ایجاد کرده است.
فلاحتی درباره تبعات آسیب‌های فردی و اجتماعی بیکاری زنان می‌گوید: »افسردگی زنان، احساس نابرابری« و بی توجهی به نقش آن‌ها در چرخه اقتصادی کشور از مهم‌ترین پیامدهای افزایش آمار بیکاری در میان زنان است.
این گروه از زنان فارغ از جنسیتشان جدی‌ترین پتانسیل آسیب‌های اجتماعی هستند چرا که وقتی زن سرپرست خانوار قدرت مالی برای تامین زندگی‌اش را ندارد به همان میزان شاخص‌های کیفیت و امنیت در موضوعات مختلف از جمله سبد غذایی خانوار کاهش یافته و این حس محرومیت تاثیر بسیار زیادی در میان فرزندان آن‌ها به جای می‌گذارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها پرخاشگری است.
البته این فعال حوزه زنان معتقد است که نباید تمام نگاه‌ها در موضوع اشتغال، به دولت باشد و باید این قشر از زنان با ابتکار و خلاقیت و دریافت تسهیلاتی اقدام به اشتغال زایی در کشور کنند، چرا که دولت توان استخدام دولتی را برای همه ندارد.
دولت حمایت نکند زنان راه به جایی نمی‌برند
در این میان محمد عزیزی استاد دانشگاه در رشته کارآفرینی و معتقد است تا زمانی که دولت از زنان حمایت نکند، هیچ‌کدام از اقدامات آن‌ها به نتیجه نمی‌رسد.
زنان کارآفرین هم در بهترین شرایط نیازمند کمک دولت هستند و باید از تسهیلات دولتی بهره ببرند.
او با بیان اینکه ورود به دانشگاه متضمن اشتغال نیست، چرا که دختران و زنان در دانشگاه صرفا تحصیل می‌کنند و دانش تولید را فرا می‌گیرند و آگاهی چندانی از دانش‌های مهارتی ندارند که این خود به افزایش نرخ بیکاری در میان زنان کمک می‌کند، توضیح می‌دهد:
برای کارآفرینی و خوداشتغالی باید فضا و بستر لازم از سوی دولت برای این افراد تامین شود به عنوان مثال یک زن خوداشتغال باید بتواند به راحتی وام‌های بانکی با سود پایین دریافت کند.
قطعا حمایت دولت در کنار این افراد نباشد، زنان راه به جایی نمی‌برند و امنیت کاری آن‌ها حفظ نمی‌شود.
این استاد دانشگاه می‌گوید: »معضلات و چالش‌های بحران‌های بیکاری زنان اگر حل نشود،« تبدیل به یک بمب ساعتی می‌شود، که با انفجار آن جامعه و خانواده در ابعاد اقتصادی و اجتماعی متضرر می‌شوند.
*افزایش نرخ بیکاری از موانع اصلی فرزندآوری است
پیامدهای افزایش نرخ بیکاری زنان تنها به افسردگی، پرخاشگری و یا افزایش آسیب‌های اجتماعی محدود نمی‌شود بلکه این موضوع بر نرخ افزایش جمعیت که این روزها به دغدغه مسئولان نظام و صاحب‌نظران جمعیتی تبدیل شده است، تأثیر گذاشته است.
چرا که کارشناسان معتقدند افزایش بیکاری چه در میان مردان و چه در میان زنان از موانع اصلی فرزندآوری است.
به گفته منیرآمدی مدیر مؤسسه مطالعات و تحقیقات زنان در سال‌های اخیر شاهد افزایش نرخ بیکاری به ویژه در میان جوانان و افراد تحصیل کرده بوده‌ایم که زنان سهم زیادی از این آمار بیکاری را به خود اختصاص داده‌اند. زنانی که بیشتر ان‌ها فارغ‌التحصیل دانشگاهی هستند و به دنبال انتخاب شغل مناسب با رشته و جایگاه اجتماعی شان هستند.
او می‌گوید: از سوی دیگر زنان و جوانان این روزها با خطر بحران جمعیت و خواسته دولت مبنی بر افزایش جمعیت مواجه هستند که قطعاً بین این دو تعادل وجود ندارد و دولت برای خروج از بحران جمعیتی باید اقدام به ایجاد زیرساخت‌های اقتصادی و بازسازی اشتغال کند.
*تدوین بسته اجرایی اشتغال پایدار زنان
انفجار جمعیت در دهه ۶۰ رخ داد و کودکان آن زمان، امروز به جوانانی تبدیل شده‌اند که نیازمند اشتغال در بازار کار هستند.
در حال حاضر از نیمی از سرمایه انسانی که بانوان هستند در اشتغال و کارآفرینی به درستی استفاده نمی‌کند.
هرچند در سال‌های اخیر بارها مسئولان دولت شعار کارآفرینی داده‌اند اما فضا و بستر آن برای بانوان فراهم نشده است.
به نظر می‌رسد در دولت یازدهم نیز با وجود تمام وعده های داده شده در رابطه با اشتغال زنان، شرایط چندان تغییر نکرده است.
و با گذشت بیش از یک سال از عمر این دولت، مسئولان هنوز سرگرم طرح‌های روی کاغذ مانده و تدوین دستورالعمل‌ها هستند.
البته شهیندخت مولاوردی معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده اعلام کرده با توجه به کاهش اشتغال زنان، تدوین بسته اجرایی اشتغال پایدار زنان و توسعه مشاغل خانگی برای زنان سرپرست خانوار به منظور کاهش فقر در دستور کار این معاونت قرار گرفته است.
بسته ای که امید نیمی از قشر جامعه برای حل بحران‌های اقتصادی و مشکلات معیشتی و بیکاری به آن است. مولاوردی همچنین وعده داده که این بسته تا پایان شهریور ماه تدوین و بلافاصله اجرایی شود. وعده‌ای که انتظار می‌رود اگر به آن عمل شود در گزارش بعدی مرکز آمار ایران درباره وضعیت بیکاری زنان تغییرات عملی و محسوس ایجاد کند.