مسجد رسانه اسلام است
گروه دین و زندگی : انسانها همواره از وسیلهای برای برقراری ارتباط استفاده میکنند تا بتوانند پیام خود را به دیگران برسانند. وسایل ارتباطی به مرور زمان تغییر یافته و پیشرفت کرده تا اینکه امروزه به صورت وسایل ارتباط جمعی همچون اینترنت و فضای مجازی، ماهواره تلویزیون، مطبوعات و … در آمده است.
در دوران کنونی، وسایل ارتباط جمعی همگان را اسیر خود کرده و اراده و اختیار را از اغلب انسانها ربوده است تا آنجا که در بسیاری از موارد، افراد چنان به رسانهای معتاد شده و به آن اعتماد میورزند که هر طور شده باید در ساعت معینی از آن استفاده کنند. تأخیر یا فقدان دستیابی به این رسانهها، موجب از بین رفتن تعادل آنان را فراهم میسازد و زمانی که به آن میرسند، قدرت اندیشه از آنان سلب میشود.
از این روچنین افرادی بدون هیچ تردید یا تفکری، نوشته یا آموزههای ارائه شده در این رسانهها را میپذیرند و بر مبنای یافتههای آن رسانه عمل میکنند، غافل از اینکه وسایل ارتباطی در عقاید، افکار، فرهنگ، آداب و رسوم مردم اثر گذاشته و به راحتی میتوانند افراد را به سوی هدف خاصی که مد نظر است، هدایت یا گمراه سازند.
مک لوهان، یکی ازنظریهپردازان غرب در زمینه ارتباطات، معتقداست، منشأ تغییرات اجتماعی رسانههای ارتباط جمعیاند.
اگرچه اندک زمانی بیش نیست که وسایل ارتباط جمعی مورد استفاده انسان قرارگرفته و میتوانند سبب جهتدهی و تغییر در افراد گردند اما دین مبین اسلام از ۱۴۰۰ سال پیش، نیازانسان به ارتباطات و رسانهها رادرنظرگرفته و یک رسانه تأثیرگذار مثبت را به جوامع بشری معرفی کرده و آن مکان مقدسی به نام »مسجد« است. البته هرگاه نام مسجد به میان میآید و یا چشم انسان به گلدستههای مساجد میافتد، نماز و عبادات و مسائلی از این قبیل را در ذهن تداعی میکند و تنها افراد کمی هستند که ذهنشان روی کارکرد رسانهای مسجد میرود.
اگر ساخت مسجد یعنی کعبه را به زمان حضرت آدم(ع) برگردانیم، سابقه تاریخی وجود این رسانه همزاد با تاریخ بشر است.
این حقیقت تاریخی در آیات قرآنی نیز مورد تأیید قرارگرفته است: »إِنَ ّأَوَّل َبَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذی بِبَکَّةَ مُبارَکاً و َهُدی لِلْعالَمینَ؛ نخستین خانهای که برای مردم (ونیایش خداوند) قرارداده شد، همان است که درسرزمین مکّه است که پربرکت و مایه هدایت جهانیان است.«
اگر مسجد رسانه اسلام است آیا واقعاً ما از این رسانه به خوبی بهره بردهایم؟ چه ابزارهای رسانهای در مسجد وجود دارد؟ تفاوت رسانه مسجد با سایر رسانهها در چیست و اعتماد مردم به این رسانه در چه حد است؟ این رسانه مقدس که گاهی دست اهل آن بوده است و گاهی دست نااهل آن؛ آیا استفاده ابزاری از آن صورت نگرفته است؟
درعصری که تحول شگرف ارتباطات وعصری که از آن به »دهکده جهانی«یاد میشود و عصری که روزنامهها، مجلات، رادیو و تلویزیون اینترنت، ماهواره و… نهایت تلاش خویش را در جذب مخاطب انجام داده و هر روز بر تنوع کار خویش میافزایند، نباید از نقش رسانهای مسجد و ویژگیهای منحصر به فردآن غفلت ورزید. چراکه در دنیای امروز اولاً پیشرفتهترین کشور بعد از دارا بودن ذخایر نفت، کشوری است که رسانه آن قویتر باشد. ثانیاً مؤثرترین عامل در مسائل سیاسی، فرهنگی، اقتصادی وحتی نظامی رسانهها و وسایل ارتباط جمعی هستند.
هرچند ممکن است چنین برداشت شود که با وجود وسایل ارتباط جمعی پیشرفته امروزی نقش رسانه بودن مساجد اهمیت قبلی خود را ازدست داده، ولی به دلیل پراکندگی مساجد در جوامع اسلامی و گسترش آنها در تمام نقاط شهری و روستایی ازیکسو و ازسوی دیگرحرمت، قداست و معنویت خاصی که این مکان مقدس نزد مخاطبینش دارد، سبب شده تا مساجد همواره نقش مهم و غیر قابل انکار رسانهای خود را حفظ کنند.
رسانه مسجد ابزارهای متعددی برای اطلاعرسانی در اختیار دارد. هریک از این ابزارها با کارکردی ویژه دراطلاعرسانی، نقش ایفا میکند. منبر، مناره و مأذنه، اجتماعات دینی و عمومی و خودساختمان مسجد، برخی از ابزارهای رسانهای مساجد هستند که به نحوی درجهت آگاهی بخشی و همراه سازی افکار مخاطبان، نقشآفرینی میکنند. در این بخش کارکرد هریک از اینها رابه طور جداگانه بررسی خواهیم کرد.منظور از ساختمان مسجد، معماری و نوع سازه به کاررفته در آن میباشد که افراد ناآشنا وتازه وارد به شهر را به محض چشم افتادن به آن راهنمایی نموده و آگاهی میدهد. کارکردی که امروزه تابلوهای راهنمایی و رانندگی ایفا میکنند، پیشتر از آن مساجد بوده است.
از دیگر کارکرد رسانهای ساختمان مسجد یادمان سازی در محل جنگها و وقایع است.
مشاهده این مساجد، خود، ذهن مخاطب را به سوی آن حادثه معهود رهنمون میکند. ساخت مساجد سبعه در محل جنگ خیبر وساخت مسجد دراماکنی که رسول الله(ص) نمازخوانده بود و یا ساخت مسجد شکر در صحرای طبس به یاد شکست مفتضحانه آمریکا در صحرای طبس ازاین دست مساجد میباشد.
شیخ مرتضی انصاری(ره)، یکی از مراجع بزرگ تقلید است که به سال ۱۲۸۱ هجری قمری در نجف اشرف از دنیا رفت و مرقد شریفش در همان جاست، دو کتاب معروف درسی حوزههای علمیه به نام مکاسب و رسائل از تألیفات اوست.
روزی یکی از مقلدین او که از تجار محترم و متدین بود، در مسیر راه خود به مکه برای انجام حج، به نجف اشرف به حضور شیخ انصاری آمد و مبلغی تقدیم کرد و گفت: این مبلغ، از مال خالص (و خمس داده) من است، آن را بردارید و برای خود خانهای بخرید و از مستأجری راحت شوید.
شیخ، آن پول را پذیرفت و آن تاجر به مکه رفت، اما شیخ با آن پول مسجد خوبی در محله »صغیر« در نجف اشرف بنا کردکه اکنون به مسجد »ترک« معروف است و از زمان تأسیس تاکنون همواره محل درس و بحث علماء مراجع تقلید بوده و مکانی بسیار پر برکت شده است.
آن تاجر در مراجعت از مکه، به نجف اشرف آمد و به حضور شیخ انصاری (ره) شرفیاب شد و پس از احوالپرسی، عرض کرد: آیا خانه خریدید؟
شیخ گفت: آری خریدم، سپس آن تاجر را با خود به کنار آن مسجد برد و آن را به او نشان داد و فرمود: این مسجد را با آن پولی که دادی بودی بنا کردم.
تاجر گفت: من این پول را برای خانه داده بودم نه برای مسجد!شیخ گفت: چه خانهای بهتر از این مکان مقدس؟که عبادت خدا در آن میشود (مردم با دیدن این ساختمان به یاد خدا و عبادت او میافتند.) ما به زودی از این دنیا کوچ میکنیم اگر با آن پول، خانه میخریدم بعد از من ورثه منتقل میشد، ولی این ساختمان (مسجد) باقی و ثابت است و به کسی منتقل یا بخشیده نمیشودو خرید و فروش نمیگردد.تاجر، از این عمل نیک انسانی و اجتماعی شیخ، شاد گردیدو علاقهاش به شیخ انصاری (ره) بیشتر شد.
از دیگر قسمتهای مسجد که کارکرد رسانهای دارد مأذنه یامناره است. مناره یا مأذنه، جایگاهی است برای اعلام مراسم مذهبی به خصوص برای دعوت مسلمین با اذان به نمازهای پنجگانه.
به خاطر ارتفاع مناره و مأذنهها، یکی ازکاربردهای دیگر این محلها، اعلان حوادث مهم بوده است.دردهه چهل و پنجاه که به دلیل سلطه نظام سیاسی پهلوی بر وسایل ارتباط جمعی، نیروهای انقلاب ازحق هرگونه فعالیت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی محروم بودند. مساجد مناسبترین رسانه ارتباط جمعی به منظور آگاهی بخشی به مردم و نیز مهم ترین پایگاه برای هدایت وسازماندهی نیروی انقلاب به شمارمیرفت… درحقیقت مسجد اصلیترین مرکز ارتباطی و اطلاعاتی بود که امکان خبرگیری از تمامی وقایع وجود داشت. زمانی که مؤذن، اذان نا به هنگام سر میداد، همگان میفهمیدند که حادثهای مهم، اتفاق افتاده و خود را به مسجد میرساندند تا از آن خبر آگاه شوند.در زمان جنگ تحمیلی هم در شهرهایی که بمباران هوایی صورت میگرفت، معمولاً مناره و مأذنهها رسانهای برای پخش آژیر قرمز و اعلان خطر بمباران و یا اعلان وضعیت سفید شده بود.
نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۰۱ شهریور ۱۳۹۶ ساعت ۵:۲۵ ق.ظ