لزوم حفاظت از محیط زیست به عنوان خانه مشترک انسان ها

گروه اجتماعی: نقش مردم در نگهداری از محیط زیست چیست؟ آیا باید تمام تقصیرها اعم از آلودگی های هوا و صوت، رودخانه ها، قطع جنگل ها را به عملکرد نهادها و سازمان های مسئول نسبت داد و مردم را از به وجودآمدن این آسیب ها مبرا دانست؟ بسیاری از مشکلات محیط زیست را مردم به وجود می آورند و خودشان هم می توانند حلش کنند.
اگر مردم از مسائل مربوط به محیط زیست بی_اطلاع باشند یا اگر از پیروی از این قوانین طفره بروند، وجود قانون و مجری بی اثر است. آیا فقط شرح این مشکلات و دانستن آنها کافی است؟ یا ما هم نقشی در آن داریم یا می توانیم داشته باشیم؟ اگر این مشکل به ما مربوط می شود، پس خود ما هم در حل آن نقشی داریم.
طبیعت به عنوان امانتی نزد ما سپرده شده و در سایه حفاظت از آن است که می توان آن را به نسل آینده واگذار کرد. به همین دلیل مردم، یعنی تک تک ما، همواره باید نسبت به حفاظت از محیط زیست احساس مسئولیت کنیم. اگر بیرون از خانه، زباله را همان جا که تولید کردیم، زیر پایمان نریزیم و تا یافتن یک زباله دان همچنان آن را همراه داشته باشیم، کمتر آلودگی تولید کرده ایم.
اگر در هر کجا که هستیم، درختی یا گلی بکاریم و اگر زمینی برای این کار نداریم، در اتاق و محل کار خویش گلدانی داشته باشیم، به حفاظت از طبیعت کمک کرده ایم. اگر در هر قطره آب صرفه جویی کنیم و آن را به پای گلی یا گیاهی بریزیم ایران سبزتر خواهد شد.
البته نقش مردم در کنار دستگاه های اجرائی و مکمل آن است. جمله ای که در برابر هر مشکلی گفته می شود این است که: »دولت باید چنین یا چنان کند«.
پس نقش مردم چیست؟ اگر قرار است کاری جدی، به دور از جنجال های سیاسی و تبلیغات صرف و تنها به منظور نجات حقیقی محیط زیست در کشور صورت بگیرد، نخستین قدم و صدالبته مهم ترین آن، راهکارهایی مانند بالابردن سطح آگاهی های عمومی نسبت به محیط زیست و به دنبال آن عزم ملی، حفاظت مطلوب، داشتن قوانین و مجریان کارآمد و بهره برداری خردمندانه از سوی مسئولان و دلسوزان محیط زیست است.
سه عنصر مهم در حیات انسان, جانوران و گیاهان, عبارت اند از هوا, آب و خاک تمام جانداران به این سه عنصر حیاتی وابسته اند و آلودگی آنها اثر خطیری بر زندگی آنها دارد کشور ایران سرزمین پهناوری است که به جز در حاشیه دریای خزر, آب و هوایی خشک و کوهستانی دارد رودخانه های عمده آن نیز در غرب و شمال غرب جریان دارند و بقیه بخش های این سرزمین خشک و بیابانی است آب یکی از ارکان اساسی ادامه حیات در نواحی خشک ایران است نیاکان ما با کندن چاه ها و ابداع شیوه آبیاری با قنات در سده های گذشته, توانسته بودند در دل کویر خشک و بی آب, گلستان و بوستان های فراوانی به وجود آورده و کشاورزی کنند اکنون که شهرنشینی به سرعت در حال گسترش در ایران است و روستاها و کشتزارها به تدریج از میان می_رود.
وضعیت محیط زیست نیز آسیب پذیر تر می_شود ما که در قرن بیست ویکم زندگی می_کنیم و علم و تکنولوژی غربی بر شیوه زندگی ما اثر گذاشته است و فرایند صنعتی شدن را تجربه می_کنیم، باید هم از اشتباهات غربی ها درس بگیریم و هم از اشتباهات آن کشورهای شرقی که زودتر از ما علم و تکنولوژی غربی را گرفته اند و دچار عوارض آن شده اند.
بیشتر کشورهای غربی، در نیم کره شمالی زندگی می کنند که رودخانه های بزرگ و بارش فراوان دارند و کمتر دچار خشک سالی می شوند.
با پذیرش الگوهای صنعتی غرب، ما اکنون بیش از پیش در معرض عوارض این صنعتی شدن هستیم عوارضی که به علت موقعیت جغرافیایی کشور، به مراتب شدیدتر و خطرناک تر از آسیبهای وارده به محیط زیست غرب است. امروز با تشدید آلودگی هوا، افزایش روزافزون آلودگی رودخانه ها، نابودی تالاب ها و کاهش ذخایر دریایی و منابع آبی، فرسایش خاک و کاهش مساحت جنگل ها مواجه هستیم که اگر تک تک ما برای یافتن راه حل آنها نکوشیم، مشکلی به مراتب بزرگتر را برای نسل های آینده به ارث خواهیم گذاشت. آسیب پذیری ما در این موارد، بسیار بیشتر از کشورهای غربی است؛ زیرا مردم ما به دلیل بی اطلاعی، اصول حفاظت از محیط زیست را کمتر رعایت می کنند.
البته افراد کمی از این اصول اطلاع دارند؛ اما کسی به فریادشان نمی رسد و قدرت اجرائی ندارند. ایران از نظر شاخص های پایداری محیط زیست، در انتهای جدول جهانی قرار گرفته است یعنی پس از کشورهایی مانند آنگولا، بورکینافاسو ویتنام، لیبی و چاد جای دارد.
به آلودگی های محیط زیست در ایران، نگرانی دیگری افزوده شده است و آن، مسئله تهی شدن لایه اُزون و ایجاد حفره در این لایه در قطب جنوب است. لایه اُزون در فاصله ۱۶ تا ۴۸کیلومتری از سطح زمین قرار گرفته و کره زمین را در برابر تابش فرابنفش نور خورشید محافظت می کند.
تابش فرابنفش موجب بروز سرطان پوست در انسان می شود و به گیاهان آسیب می رساند. مولکول های کلروفلوئورکربن ها در ازبین بردن لایه ازون مؤثرند. از این ترکیبات به طور گسترده در دستگاه های سردکننده و در افشانه ها (اسپری_ها) استفاده می شود. این مولکول ها به استراتوسفر راه می یابند و در آنجا بر اثر تابش خورشید، پیوند بین مولکولی آنها شکسته می_شود. اتم کلر حاصل به ملکول ازون حمله می_کند و مولکول ازون را می شکند.
دومین عنصر حیاتی یعنی آب نیز از آلودگی ها بی نصیب نمانده است. وضعیت آب آشامیدنی شهرها، رودخانه ها، دریاچه ها نیز بهتر از وضع هوا نیست. خشک سالی ها و برداشت های بی رویه و سدبندی ها، اثرهای ناخواسته بسیاری برجای گذاشته است؛ اما آنچه که از منابع آبی باقی مانده است، به علت آلودگی های متعدد و هدایت فاضلاب ها و پسماندهای صنعتی، در حال نابودی هستند.
روزانه بیش از ده ها هزار تُن زباله در شهرهای کشور تولید می شود که این رقم به جز تولید زباله در روستاها و بخش صنعت کشور است.
هر ساله چند میلیون بشکه نفت وارد آب های خلیج فارس می شود. وضعیت رودخانه ها نیز نگران کننده است و بسیاری از آنها به شدت آلوده_اند و قابل آشامیدن نیستند.
مقدار کمی از فاضلاب_های صنعتی و خانگی در کشور تصفیه می شود و بیشتر فاضلاب های خانگی و صنعتی کشور، بدون تصفیه و به صورت خام، وارد محیط زیست می شوند.
این روند، آلودگی خاک و آلودگی آب های زیرزمینی را در پی دارد که نمونه بارز آن افزایش میزان نیترات ها در آب چاه هاست.
آب بخش بزرگی از مناطق شهری کشور به دلیل نفوذ فاضلاب های صنعتی و خانگی و کودهای شیمیایی به سفره های آب های زیرزمینی، آلوده است و نوشیدن آنها مناسب نیست.
تعداد کمی از شهرک های صنعتی دارای سیستم تصفیه فاضلاب هستند و فاضلاب های صنعتی بسیاری از این شهرک ها دارای آلودگی های شدیدی است و به طور مستقیم به محیط زیست وارد می شود. در برخی از مناطق کشور آلودگی سبزیجات که ناشی از آلودگی خاک بر اثر فاضلاب های صنعتی است، به افزایش یا گسترش بیماری هایی ازجمله سرطان در انسان منجر شده است.