فرهنگ فرزندآوری متاثر از نبود چشم انداز روشن

گروه فرهنگی: مقوله جمعیت نقش مهمی بر اقتدار ملی و پویایی عرصه های گوناگون یک کشور دارد. به همین جهت می توان با برنامه ریزی و اجرای سیاست های کارآمد از این مهم در جهت رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه بهره مند شد و در مسیر درست دستیابی به اهداف متعالی نظام حرکت کرد.
امروزه رشد جمعیت و تغییر ساختار آن به یکی از موضوع های اصلی در حوزه سیاست گذاری تبدیل شده و بحث درباره روند تحول ها، فرصت ها و چالش های آن از اصول مهم و اساسی در جهان کنونی است.
در ارتباط با تحولات سریع و پویایی فرایندهای جمعیتی در دهه های گذشته، تعیین و بازنگری راهبردها و سیاست های جمعیتی کشور موضوعی به شمار می رود که از ضرورت توجه فزاینده برنامه ریزان، سیاست گذاران و پژوهشگران کشور حکایت دارد.
ایران در سال های اخیر تحول های چشمگیری را در زمینه تغییرات جمعیتی تجربه کرده است. افزایش نرخ رشد جمعیت به ۹٫ ۳ درصد در میان سال های ۱۳۵۵تا ۱۳۶۵ خورشیدی و کاهش رشد جمعیت به ۲۹٫ ۱ درصد در دوره ۱۳۸۵ـ۱۳۹۰ خویشیدی به خوبی این مهم را نشان می دهد.
بدیهی است که بدون توجه به وضعیت گذشته، شرایط کنونی و پیش بینی های جمعیتی نمی توان به برنامه ریزی و سیاست گذاری پرداخت. از این رو، پویایی جمعیت که با بررسی عوامل تعیین کننده و پیامد تغییرات در ساختار، توزیع و رشد جمعیت سروکار دارد، از اهمیت تحقیقاتی ـ سیاستی بسیاری برخوردار است.
اگر چه شاخص های مرگ و میر، مهاجرت و ساختار سنی اهمیت شایانی دارد اما باروری مهم ترین عاملی به شمار می رود که نقش بسزایی در تغییرات جمعیت ایفا می کند.
در همین زمینه رهبر انقلاب در ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۳ خورشیدی نیز با توجه به اهمیت مقوله جمعیت در اقتدار ملی در جهت جبران کاهش نرخ رشد جمعیت و نرخ باروری در سال‌های گذشته، سیاست‌ های کلی جمعیت را برای برنامه ریزی جامع را ابلاغ کردند.
همین موضوع بهانه ای شد تا به پیشنهاد سازمان ثبت احوال کشور و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، ۳۰ اردیبهشت برابر با روز ابلاغ سیاست های کلی جمعیت از طرف مقام معظم رهبری به عنوان روز »ملی جمعیت« در تقویم رسمی کشور به ثبت برسد.
»محمد حیدرپور« جامعه شناس، جمعیت شناس، نویسنده و استاد دانشگاه معتقد است که تغییرات جمعیتی بر هر جنبه‌ای از زندگی و جهان پیرامون تأثیر می گذارد و منشا تحولات بسیاری بر حوزه های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و محیطی است. در ادامه گفت وگوی پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا را با وی می خوانیم.
** جمعیت مهمترین فاکتور در رشد اقتصادی
جمعیت از جمله فاکتورها و ابعاد مختلف در رشد اقتصادی به شمار می رود اما این مساله وابسته به کیفیت آن، توزیع جمعیتی مناسب و‌ زیرساخت های هدفمند است.
افزایش نرخ رشد جمعیت بر رشد و توسعه اقتصادی نقش اساسی دارد، چون در یک جامعه، اندازه نیروی کار و کیفیت آن مهم محسوب می شود و هرچه ساختار جمعیت در کشور به طرف نیروی جوان حرکت کند هرم جمعیت گسترده ‌تر خواهد شد.
به این معنا که جمعیت جوان بیشترین بخش جمعیتی را تشکیل می‌دهد. هر اندازه که در جامعه نیروهای کارآمد و فنی بیشتر شوند، رشد و توسعه افزایش می یابد و در ایران به دلیل آن که ظرفیت رشد با کندی روبرو شد، این مهم می تواند عاملی برای جلوگیری از توسعه اقتصادی شود.
تحقق اهداف چشم انداز ۲۰ ساله کشور و رشد بالقوه اقتصادی نیازمند به جمعیت بیشتری است تا با بهره وری بیشتر از آن بتوان به آن نقطه مطلوب دست یافت.
** نبود چشم انداز روشن عاملی برای کاهش جمعیت
عواملی زیادی در کاهش نرخ رشد جمعیت موثر هستند. مسایل روانی و مشکلات اقتصادی و نبود چشم انداز روشن اقتصادی از جمله موانع کاهش این نرخ به شمار می روند که باید با نگاهی کلی و اتخاذ تصمیم های کلان به این موضوع پرداخت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی مشوق های زیادی برای افزایش جمعیت در نظر گرفتند که همین امر سبب شد تا در حدود ۱۰ سال جمعیت سیر صعودی به خود بگیرد اما بعدها اقتصاد کشور از حالت ابتدایی خود خارج شد و افراد با نگاه اقتصادی به زندگی نگریستند و کاهش رشد جمعیت اتفاق افتاد. مسایل اقتصادی، تربیت و کیفیت رشد جمعیت سبب شد تا آنها به بهبود کیفیت زندگی خویش بپردازند و همچنین رکود اقتصادی طولانی مدت و چشم انداز ضعیف از آینده اقتصادی، کاهش انگیزه در افزایش فرزندآوری در خانواده ها را به دنبال داشت.
** بحران جمعیتی دهه ۶۰
حدود یک‌ پنجم جمعیت کشور متولدان دهه ۶۰ هستند که وارد مرحله اشتغال، ازدواج و تهیه مسکن شده اند اما به نیازهای این جمعیت به درستی رسیدگی نشد.
سرشماری ۱۳۶۵ خورشیدی نشان داد، جمعیت با رشد سالیانه ۲٫۳ ‌درصدی در حال افزایش است و با این رشد، جمعیت ایران هر ۲۰ سال ۲ برابر می‌شد و اگر سیاست‌های تنظیم خانواده شکل نمی‌گرفت، جمعیت در ۱۳۸۵ خورشیدی به ۱۰۰ میلیون و در ۱۴۰۵خورشیدی به ۲۰۰ میلیون تن می‌رسید.
مردم به این نتیجه رسیدند دیگر نباید به رویه گذشته جمعیت افزایش پیدا کند. سیاست‌ها و زیرساخت‌ها به کمک آنها آمد و به واسطه افزایش آگاهی دریافتند که باید زاد و ولد کاهش یابد، در این زمان چون سیاستگذاران هم نگران رشد انفجاری جمعیت بودند، به کمک آمدند و تحول_های جمعیتی مسیر تعادل را پیدا کرد.
** ارتباط اشتغال و نرخ رشد جمعیت
اقتصاد کشور در سال های اخیر با یک تحول مهم در عرضه نیروی کار روبرو شده است تا جمعیت جوان و دارای تحصیلات عالی تصمیم ورود به بازار کار بگیرند و این مساله می تواند نرخ بیکاری و میزان مشارکت را در آستانه تغییرات قابل ‌توجه ای قرار بدهد. بنابراین ایجاد اشتغال و توجه به فرصت‌های شغلی با ویژگی‌های جمعیت جوان بیش از گذشته نیاز به توجه و سیاست‌گذاری مناسب دارد.
بی توجهی به این فرصت ها می‌تواند تهدیدی برای آینده کشور شود و مشکلاتی به‌ مراتب پیچیده‌تر ایجاد کند. افزایش کم تعداد شاغلان در ۱۰ سال گذشته و وجود موج جمعیت جوان و تحصیل‌کرده کشور، بیانگر نیاز اقتصاد ایران به اشتغالزایی قابل‌توجه در سال‌های آتی است.
** برنامه ریزی و سیاستگذاری های کلان در جهت رشد جمعیت
افزایش جمعیت بدون توسعه پایدار برای جامعه معنایی ندارد، بر همین پایه باید سیاستگذاری های لازم برای حوزه هایی مانند آموزش، اقتصاد و… انجام گیرد، در غیر این صورت میزان جمعیت و نرخ بالای رشد جمعیت می تواند زمینه ای برای چالش های راهبردی باشد و در برخی زمینه های مختلف، امنیت ملی را نیز با مسایل جدی روبرو سازد.
به گزارش آرازآذربایجان به نقل از ایرنا ، برنامه_ریزی جامع، هماهنگ و تقسیم کار با مشارکت و هماهنگی تمامی ارکان نظام و استفاده از ظرفیت های موجود می تواند در این راستا موثر واقع شود زیرا حفظ تعادل جمعیتی، هدف اعمال سیاست‌های جمعیتی است. بنابراین جمعیت، پیشرانه‌ توسعه به شمار می رود و برنامه‌ریزی برای آن، بدون در نظر گرفتن جمعیت و مسایل مرتبط با آن ناقض این موضوع خواهد بود.
Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com