ضرورت بازتعریف هویت صنایع دستی در استان

مهدی قلی پور
گروه اقتصادی: – مشکلات هویتی و عدم تبلیغ و نبود بازار فروش موجب شده صنایع دستی آذربایجان غربی سهمی در بازارهای جهانی نداشته و حتی در استان های دیگر نیز به صورت شایسته معرفی نشود.
برخی از انواع صنایع دستی در استان آذربایجان غربی تا حدودی در بین مردم شناخته شده است و در عین حال تعداد کثیری حتی در بین خود شهروندان ارومیه ای نیز ناشناس مانده و یک مطالعه جزئی میدانی نشان می دهد بسیاری از صنایع دستی ارومیه در بین مردم بومی خود نیز هویت شفاف و تعریف شده ای ندارد.
طی سال های اخیر حضور در نمایشگاه های داخلی و خارجی و برگزاری جشنواره ها تنها برنامه های شاخص معرفی صنایع دستی بوده و بعد از تجربه چند ساله نشان داده است که نه در شکل اجرا و نه در ابعاد آن برای معرفی صنایع دستی کافی نیست و حتی نظر هنرمندان را تامین نمی کند.
این در حالی است که قابلیت صنایع دستی تولید بر اساس شاخص ها و ویژگی های بومی هر منطقه است و هر شهری و حتی روستایی ممکن است تولیدات خاص خود را داشته باشد.
اما با وجود اینکه صنایع دستی استان آذربایجان غربی طراحی و سبک ویژه ای دارد اما عدم حمایت در معرفی گسترده و برند سازی آن موجب شد در مقطعی تولیدات به نام یک استان دیگر معرفی شود.حضور در نمایشگاه های خارجی و داخلی همراه با تبلیغات گسترده ضروری است و این مهم به ویژه برای صنایع دستی که تعداد تولید کنندگان آن محدود است؛ ضرورت ویژه دارد.
این در حالی است که به حد کافی نسبت به معرفی صنایع دستی اقدام نشده است و همین خلاء ها موجب شده است به عنوان مثال در حوزه سنگ های تزئینی سرمایه گذاری های غیر کارشناسی و تبلیغات غیر واقع مشاهده شود.بی توجهی به معرفی صحیح آفتی برای صنایع دستی است و این غلفت ممکن است هویت صنعت دست را مختل کرده و راه را برای سوء استفاده باز بگذارد.ضعف تبلیغ نه تنها شکل تولید را متغییر می سازد بلکه دست دلالان در بازار را باز گذاشته و موجب می شود زنجیره فروش به جای سود، برای تولید کننده زیان به دنبال داشته باشد.تمامی ضعف های برجای مانده از شکل معرفی صنایع دستی در استان آذربایجان غربی موجب شده است تا ضرورت اتخاذ تدبیر جدی از سوی سازمان صنایع دستی و میراث فرهنگی استان برای بازنگری در برنامه ها بیش از پیش نمایان گردد.
البته یکی از راهکار ها برند سازی صنایع دستی استان آذربایجان غربی است و از جمله موضوعاتی که به جد باید پیگیری شود و به آن پافشاری شود ثبت نشان ملی و بین المللی جغرافیایی گلیم و فرش استان است.
این در شرایطی است که استان آذربایجان غربی به خاطر ویژگیهای جغرافیایی و آب و هوایی و نیز تنوع قومیت ها و فرهنگ های مختلف از جایگاه کم نظیر و برجسته ای در کشور برخوردار است. داشتن مرز طولانی و هم مرز بودن این استان با سه کشور خارجی و نیز به واسطه اینکه دروازه ورودی اروپا به ایران محسوب می شود، حاکی از اهمیت استراتژیک و توریستی این خطه از سرزمین ایران است.
کانون های مهم تولید آثار صنایع دستی استان شهرهای ارومیه، مهاباد، تکاب و خوی است که در این میان ارومیه از رتبه اول برخوردار است.
محصولات عمده صنایع دستی استان شامل هنرها و صنایع چوب، ساخت آلات موسیقی، سفال، شیشه آلات، چرم گلیم، جاجیم است که با استثناء ‌گلیم و جاجیم و قالی بقیه تولیدات صنایع دستی غالبا در ارومیه صورت می گیرد.
آمارها نشان می دهد که انواع فرش، گلیم، صنایع چوبی و پارچه‌های دستی به عنوان مهمترین صنایع دستی در استان آذربایجان غربی تولید می‌شود و علاوه برآن کارگاه‌های صابون‌سازی نیز در سطح استان فعالیت دارند. از این میان، بافته‌های دستی و صنایع چوبی مانند انواع مجسمه‌‌های حیوانات، وسایل شطرنج، جعبه‌ و میز آرایش بانوان و نقاشی روی چرم دارای شهرت ملی است.
صنایع دستی این استان عبارتند از بافت انواع قالی، گلیم، جاجیم، سجاده، چادرهای کتانی و شال‌گردن، ریسندگی و بافندگی به شیوه سنتی و تولید جوراب‌های پشمی، عرقچین، کلاه و دستکش، حصیربافی، سبدبافی، کوزه‌گری و صنایع چوبی می باشد.
در مورد قالی های استان آذربایجان غربی تاریخ دقیقی در دسترس نیست و نقشه خاصی که مربوط به استان باشد نیز وجود ندارد. ولی هم اکنون تقریباً نقشه سایر مناطق را می بافند. در آذربایجان غربی، به دلیل نزدیکی و همجواریش با استان آذربایجان شرقی که یکی از مراکز عمده قالیبافی در دنیا است، قالیبافی متداول است. مهمترین مراکز قالیبافی استان شهرهای تکاب و میاندوآب و مناطق روستایی و عشایری آن است.
در بخشهایی از استان، گلیم بافی از جمله گلیم سوماک نیز بافته می شود. آذربایجان غربی در بحث رنگرزی و چاپ های سنتی نیز فعال است. کلیه فرآورده هایی که بوسیله قلم مو، قالب و شابلون رنگ آمیزی می شود و پذیرای نقش می شود جزو چاپ های سنتی به حساب می آیند. با وجود اینکه هنرمندان صنایع دستی استان تولیدات قابل توجهی دارند اما در مرحله فروش با مشکل مواجه می شوند. بر خلاف تولید مطلوب، عرضه صنایع دستی در استان با مشکل مواجه است.
در بخش فروش محل عرضه مناسبی وجود ندارد و در برخی شهرستان های استان آذربایجان غربی نمایشگاه دائمی عرضه محصولات دستی وجود ندارد.
مشکل حوزه فروش موجب شده صنایع دستی آذربایجان غربی سهمی در بازارهای جهانی نداشته و حتی در استان های دیگر نیز به صورت شایسته معرفی نشود. برپایی نمایشگاه های موقت صنایع دستی در ارومیه و شهرستان های دیگر می تواند فرصت مطلوبی برای فروش محصولات دستی فراهم کند.
این در حالی است که برگزاری نمایشگاه های رایگان در سطح استان نقش بسزایی در فروش و عرضه صنایع دستی استان ایفا می کند و نه تنها این طرح بلکه حضور هنرمندان در هفته فرهنگی ارومیه در استان های دیگر نیز باید به صورت جدی پیگیری شود.
به نظر می رسد این طرح در فصل تابستان به مدت یک یا دو ماه می تواند اجرایی شود و علاوه بر این وجود نمایشگاه دائمی به ویژه در مبادی ورودی شهر فرصتی برای عرضه این گروه از محصولات است.