شناسایی و حذف سه دهک با چه معیاری؟

حمید حوزوی
گروه تحلیل: حذف سه دهک پر درآمد جامعه از گرفتن یارانه نقدی بحث این روزهای مردم و مسئولین است و حال سوال اینجاست چگونه و با چه معیار و رویکردی دولت سعی در شناسایی و حذف این حجم مردم را دارد.
این روزها بحث بر سر سه دهک یارانه بگیر پر_درآمد در کشور داغ شده و این مصوبه برای بحث و بررسی به مجلس نیز وارد شده است در حالی که هنوز کارشناسان انتقادات بسیاری را برای رسیدن به این هدف وارد می‌کنند.
دولت برای اینکه بتواند کسری بودجه هدفمندی یارانه را جبران کند، راه های مختلفی را پیش رو دارد، که در این میان پیشنهادی از طرف مجلس برای حذف سه دهک در آمدی بالا از دریافت یارانه نقدی را دریافت کرده است.
گرچه متعادل سازی در بحث پرداخت یارانه‌ها و حرکت به سمت توزیع عادلانه یارانه نقدی کاری بسیار پسندیده و مهم است اما نکته مهم چگونگی رسیدن به اطلاعاتی است که بر پایه آن‌ها بتوان یا‌رانه‌های نقدی را آن گونه که باید عادلانه و متناسب باشد توزیع کرد.
* شناسایی دهک‌های پردرآمد یارانه بگیر با چه روشی؟
نکته اساسی شناخت و پیدا کردن رویکردی است که بنا بر‌ آن بتوان مبنایی منطقی و قابل اعتماد برای این کار مهم به دست آورد، به جرأت می‌توان گفت که یکی از مهم‌ترین د‌لایل ‌اجرا‌ نشدن هدفمندی یارانه در دولت‌های پیشین، نبود همین رویکرد برای رسیدن به اطلاعات درست اقتصادی در کشور بوده است.
اکنون پرسش اساسی مطرح شده در این میان این است که اموال و ‌دارایی‌های افراد چگونه شناسایی و ارزیابی می‌شوند؟ آیا اطلاعات و آمار موجود که از پرسشنامه‌های خود‌اظهاری سال‌های گذشته استخراج شده- قابل اعتماد هستند؟ این آمارها باید درست و قابل اعتماد باشد باید از راه های علمی و ارزیابی‌های مشخصی انجام شود تا بتوانند به نتیجه های مشخص و قابل اعتمادی دست پیدا کنند.
برخی از خانواده‌هایی که در آن سال‌ها مشمول بوده‌اند‌ و ارزش دارایی‌هایشان با مقیاس‌های اقتصادی سال ۸۷ آنان را در دهک‌های درآمدی متوسط به بالا قرار می‌داده، ‌اکنون نیز با شرایط اقتصادی کنونی و افت ارزش دارایی‌های افراد به دلیل افت ارزش پول ملی در‌‌ همان سطح گذشته هستند؟
بی‌گمان ‌تحولات اقتصادی سال‌های گذشته و به ویژه دو تحریم خارجی و داخلی بسیاری از مشمولان سال‌های گذشته را که بیشتر سرمایه‌گذاران و شاید صاحبان صنایع نیز بوده‌اند، به ورشکستگان امروز تبدیل کرده است ‌ حال آن که پرداخت یارانه نقدی در برخی از روستا‌ها و شهرهای کوچک به دلایل گوناگون منجر به آن شده‌ ‌درآمدی که از این راه به سمت این خانوار‌ها حرکت کرده، حتی باعث شود برخی از آن‌ها کسب و کار محلی خود را نیز‌‌ رها کرده و به نوعی به دهک‌های میانی درآمدی تبدیل شوند!
نکته‌ی دیگری نیز وجود دارد که نباید از ذهن دور شود، طی سال‌های گذشته، برخی افراد به ‌‌راه‌های شبه‌قانونی و غیر‌قانونی، توانسته‌اند به اموال و دارایی‌های کلانی دست یابند، و وضعیت خود را توانسته‌اند تغییر دهند بدون آن که حتی کوچک‌ترین سر‌نخی از آن را بتوان در حساب‌های شخصی یا اموال و دارایی‌هایشان به دست آورد و هیچ گونه اطلاعات رسمی از آن‌ها در دست نیست.
به نظر می‌رسد حذف دستوری برخی خانوارها از دریافت یارانه نقدی، عملا می‌تواند به آزمون و خطا تبدیل شود و دردسرهای بعدی را برای خانوارها به وجود آورد و گویا در این میان بهترین راهکار تنظیم دستورالعملی است که بتواند راهکارهای تشویقی معنوی، اقتصادی و اجتماعی را برای خانوارهای مشمول به بار آورد و این خانوارها به صورت داوطلبانه و با میل خود انصراف دهند هر چند این طرح در گذشته نیز با شکست مواجه شد و نتوانست عملی شود.
حتی قبل از اجرای این طرح نیز در بین برخی خانواده‌ها استرس و ترسی به وجود آمده است که نکند ما نیز جزء این خانوارها و دهک‌های حذفی باشیم
اما در اوضاع کنونی و با اندک فرهنگ‌سازی پیرامون این امر، می‌توان اگر نه ۱۰۰ درصد ‌بخش چشمگیری از خانوارهای مشمول را بدون خدشه‌دار کردن حرمت افراد و درگیر شدن در مسائل حاشیه‌ای، از دریافت یارانه نقدی کنار گذاشت.
این طرح در حالی مطرح می‌شود که حذف این دهک‌های پر در آمد به سختی امکان پذیر است و اگر دولت دوباره بخواهد اقدام به ارزیابی و دارایی‌های افراد و یا تکمیل فرم‌های خود اظهاری کند ضمن تلف کردن وقت و به بار آوردن هزینه های زیاد به دوش خود نتیجه شکست‌های سال‌های قبل را تکرار خواهد کرد و عملا در وضعیت کنونی شرایط مناسبی را به وجود نخواهد آورد.
با این وضعیت می‌توان از مجلس انتظار داشت که در یک عمل شجاعانه پیش از بررسی این طرح دردسر ساز این موضوع مهم را در پیش گیرد و موضوع پرداخت یارانه نقدی را به طور کامل متوقف سازد و صرفا به پرداخت یارانه به تولید و صنعت کشور ادامه دهد که این موضوع نیز در کوتاه مدت می‌تواند اثرات خود را به تورم حال حاضر کشور بگذارد و تولید را به صورت محسوس رونق بخشد و تحت تاثیر قرار دهد
اما بی‌شک این امر نیازمند‌ انجام کار سنگین فرهنگی و تبلیغاتی ‌و نیز ‌بستر‌سازی در جامعه است، چرا که ‌بی‌‌گمان این امر جز حفظ منافع و منابع کشور عزیزمان چیزی به دنبال ‌نخواهد داشت.?