شناخت ظرفیت های بومی گام نخست مقاوم سازی اقتصاد
گروه تحلیل: اعمال تحریم های یکجانبه و غیرقانونی همواره یکی از ابزارهای نظام سلطه برای وارد آوردن فشار بـه ایـران بوده است. اندکی پس از پیروزی انقلاب اسلامی و پس از تسخیر لانه جاسوسی، آمریکا قـانون تحـریم ایـران را به اجرا گذاشت و در طول ۳۰ سال گذشته نیز همواره بر حجم این تحریم ها افزوده شد . در مقابل اتخاذ چنـین رویکردی، مقام معظم رهبری بحث اقتصاد مقاومتی را مطرح و از آن به عنوان روشی مهم در تغییر مسیر حرکـت اقتصادی کشور یاد کردند. روشی که در برابر هجمه های غـرب هماننـد سـدی محکـم کارآمـد باشـد.اقتـصاد مقاومتی مفهومی عملی برای جهش کشور در بعد اقتصاد و قدرت نظامی و فرهنگی و علمی و تکنولوژیک است. در اقتصاد مقاومتی برای برداشتن گام های بلند در راستای پیشرفت کشور در حین مقاومت، توجه بـه کیفیـت و قیمت و تنوع تولیدات داخل اصلاح مدیریت های اجرایی و عملیاتی با نگرش رسیدن به خودکفـایی و اتخـاذ تدابیری لازم برای خود اتکایی در برخی زمینه ها لازم است.
این پژوهش بر آن است تا ضـمن تعریـف و بیـان مفهومی اقتصاد مقاومتی و همچنین شاخص ها و مؤلفه های آن به ارائه راهکارهای مناسب برای تـرویج فرهنـگ اقتصاد مقاومتی و راه حل مقابله با تحریم ها و همچنین تقویت توان و ظرفیت تولید داخلی بپردازد. با ظهورانقلاب اسلامی، حکومت جدیدی در دنیا پدیدار شد که بنای سازگاری با قطب قدرت اسـتکبار را نداشت و به مبارزه بـا آن پرداخـت. ظهـور چنـین حکـومتی درمنطقـه خاورمیانـه کـه از لحـاظ اقتـصادی و ژئوپلیتیکی دارای اهمیت بسیاراست، موجب شد که نظام استکبار جهانی با تمـام قـوا بـه مبـارزه بـا انقـلاب برخیزد. با پایـان یـافتن جنـگ وعـدم پیـروزی اسـتکباردرزمینـه هـای نظـامی، تهاجمـات بـه عرصـه هـای دیگرکشیده شد. یکی از این عرصه_ها که به ویژه در سالهای اخیر با تهاجمات گسترده همراه بـوده، عرصه اقتصادی است.
بنابراین، انقلاب اسلامی ایران مکلف به نوآوری و نظریـه پـردازی و الگو سازی درعرصه_های جدید اقتصادی است. هرکشوری که علم استکبارستیزی را برپا کند نیازمند چنـین الگوهایی است. یکی ازاین مفاهیم اقتصاد مقاومتی است. بنا به تعریف برخی از اقتصاددانان از اقتصاد مقاومتی، ایـن نـوع اقتـصاد معمـولاً در رویـارویی و تقابل با اقتصاد وابسته و مصرف کننده یک کشور قرار می گیرد که منفعل نیست و در مقابـل اهـداف اقتصادی سلطه ایستادگی نموده و سعی در تغییر ساختارهای اقتصادی موجود و بومی سازی آن براسـاس جهانبینی و اهداف دارد. برای تداوم این نوع اقتصاد، می بایست هرچه بیشتر به سمت محـدود کردن استفاده از منابع نفتی و رهایی از اتکای اقتصاد کشور به این منابع حرکـت کـرد و توجـه داشـت کـه اقتصاد مقاومتی در شرایطی معنا پیدا می کند که جنگی وجود داشته باشد و در برابر جنگ اقتـصادی و همچنین جنگ نرم دشمن است که اقتصاد مقاومتی معنا می یابد.
از ایـن رو ضـروری اسـت مفهـوم اقتصاد مقاومتی و ضرورت مطالعه و نیز راهکارهای تحقق آن در اقتصاد ایران مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد. بنابراین، این پژوهش بر آن است ضمن بیان تعاریف و مفاهیم اقتصاد مقاومتی و نیز سابقه آن در اقتصاد ایران به ارائه راهکارهای مناسب بـرای تحقـق آن بپـردازد. بـه منظـور دسـتیابی بـه ایـن هدف، در ادامه مقاله به صورت زیر سازماندهی شده است:دربخش دوم تعاریف و مفاهیم مختلف ازاقتصاد مقـاومتی ارائـه شـده دربخـش سـوم محورهـای اساسی آن مورد بررسی قرارمی گیرد، دربخش چهارم به محورها و مؤلفه های اقتصاد مقـاومتی پرداختـه می شود و در بخش پنجم نیزبه ارائه راهکارهای تحقق اقتصاد مقاومتی در کشورپرداخته می_شود.هنگامی که بحث اقتصاد مقاومتی مطرح می شود، تصور ما از اقتصاد نوعی اقتصاد اسلامی اسـت کـه ریشه در جهان بینی توحیدی دارد و مقوله های مـادی، معیـشت و معنویـت را در یـک تفـسیر و یـک الگوی خاص دنبال می کند.
آنچه که از روایات و آیات ما استنتاج می شود این است که اقتـصاد در مفهـوم اندیـشه اسـلامی یک مفهوم و یک مقوله توازنی، هم در مقوله مادی و هم در مقوله معیشت، است. در تفکر اسـلامی هر تلاشی برای ایجاد توازن در معیشت امری اقتصادی محـسوب مـی شـود. ایـن تـوازن، قلمروهـای مختلفی دارد. ما در دنیایی زندگی می کنیم که مبادله در آن وجود دارد و در این مبادله هزینه، منـافع و درآمد وجود دارد. از این رو در تفکر اسلامی اقتصاد برابر اسـت بـا تـوازن در زنـدگی و معیـشت.
اقتصاد از این حیث، نوعی بی نیازی است یعنی می بایست به کمک توازن ها نیازها را رفع کنیم نخستین مفهوم قابل استنباط از اقتصاد مقاومتی این است که ما در جهانی زندگی کنیم کـه دشـمن درعرصه های مختلف حضوردارد یکی ازاین عرصه ها، فعالیت اقتصادی اسـت. بـه عبـارت دیگـر در یک میدان رقابتی، تعاملی وتخاصمی قرارداریـم کـه مـی بایـست جهـت نیـل بـه اهـداف ایـن فـضا را مدیریت کنیم. ازاین رووقتی می گوییم اقتصاد مقاومتی یعنی اینکه ما مـی خـواهیم از حیثیـت و هویـت خودمان در مقابل دشمن یا رقیب دفاع کنیم و باید هرالزامی را که این مقاومت و دفاع نیـازدارد وارد برنامه ریزی و استراتژی های اقتصادی خود کنیم.با این تعریف اقتصاد مقاومتی به نظام اقتـصادی ملـت، یا گروه اجتماعی مقاومی اشاره دارد که در راستای احقاق حقوق خود یا پیگیری اهداف سیاسی که از نظر آنها برحق است، مبارزه می کنند. هرچقدر اقتصاد ملت یا گروه اجتماعی مقاوم، به آنها در راسـتای تحقق اهداف مقاومت بیشتر یاری برساند مقاومتی تراست.قاعدتاً در چنین فضایی هم دشمن بیرونـی وجـود دارد و هـم دشـمن داخلـی و از طـرف دیگـر امکانات بیرونی و داخلی نیزفراهم است. این را اقتصاد مقاومتی می گوییم، یعنی اقتـصادی کـه ایـن نـوع مؤلفه هارا به خوبی می_فهمد و جامعه را براساس آن مدیریت می کند. اقتصاد مقاومتی با اقتـصاد اسـلامی بیگانه نیست بلکه می توان گفت یک نوع مکمل اقتضایی آن است که بـه ضـرورت زمـان فعلـی مـا باز می_گردد و در شرایط فعلی تحریم ضرورت آن دو چندان است.نکات ویژه در اقتصاد مقاومتی؛منظور از اقتصاد واقعی یک اقتصاد مقاومتی فعال و پویاست نه یک اقتصاد منفعل و بسته. چنانکه مقاومت برای دفع موانع پیشرفت و کوشش در مسیر مهم حرکت و پیشرفت تعریف می شود.اقتصاد مقاومتی باید الهام گرفته از نظام فرهنگی اسلامی و مبتنی بر فرهنگ دینی باشد.توجه ویژه به توان و قدرت و استعداد و ظرفیت ملت در این موضوع ضروری است.
در راستای تعریف اقتصاد مقاومتی، با توجه به شرایط تحریم و فـشار موجـود، اگـر بتـوان بهـره وری نیروی کار را افزایش داد یا اینکه نهادهـای تولیـدی بـا جهـاد و از خـود گذشـتگی تـوان تولیـدی را افزایش دهند، زمینه رشد و شکوفایی را فراهم کرده اند و این خود جنبه ای از اقتصاد مقاومتی است و از طرفی نیز با پیگیری مطالبات مقام معظم رهبـری در رابطـه بـا نامگـذ اری ۵ سـال گذشـته و اثـرات مثبت آن در اقتصاد، زمینه یک جهش در اقتصاد وجود دارد.ترس ازتوسعه مردمسالاری اسلامی ازدلایل اصلی عملیات های مذکوربود. هرچند پس از ۳ دهه شـاهد بهارهای عربی بودیم که خود دلیل جدی برغلبه اینتفکر در کشورهای اسلامی است. تحریمهـای اقتـصادی به بهانه های مختلف نیزریشه درهمین نظریه دارد. هدف اصلی تحریم_ها، فشاربراقتصاد کشور، توسعه بیکاری وتورم و در نهایت ایجاد نارضایتی در جامعه است. درک وتحلیل دقیق از شرایط موجودوبـسیج امکانـات و منابع برای مقابله با این برنامه وظیفه همه کسانی است که به عزت و سربلندی می اندیشند. فراموش نکنیم کـه در شرایط موجودهرتصمیم غیرعقلانی نوعی همیاری ناخواسته با خواسته های دیگران است.نامگذاری سالهای اخیرهمچون اصلاح الگوی مصرف،همت مضاعف و کارمضاعف جهـاد اقتـصادی وتولید ملـی، حمایـت از کـار و سـرمایه ایرانـی وتمرکـز در خـصوص مـسائل اقتـصادی نـوعی دوراندیـشی هوشمندانه از سوی مقام معظم رهبری بوده است. دراین باب نکات ذیل میتوانند حائزاهمیت باشد:منابع کشور اعم از مادی و انـسانی و موقعیـت ژئـوپلتیکی آن بـه گونـه ای اسـت کـه بـا اتخـاذ تصمیمات اصولی و دقیق می توان تهدیدات مذکور را به فرصت تبدیل کرد. بنابراین، از نظـر واقعـی و شرایط موجود جهانی امکان عبور از تحریم ها وجود دارد.اقتصاد مردمی؛ اجرای صحیح اصل ۴۴ قانون اساسی و مردمی کردن اقتـصاد و توانمندسـازی بخش خصوصی می تواند نقش بسزایی در افزایش مشارکت مردمی و تحقـق اقتـصاد مقـاومتی و نیـز تقویت ظرفیت و توان تولید داخلی داشته باشد. نهادینه کردن حمایت از تولید ملی و استفاده از همـه ظرفیـت هـای کـشور؛ در دوران اقتـصاد مقـاومتی، حمایـت از تولیـد ملـی داخلـی یـک ضـرورت جـدی اسـت. از یـک طـرف مـی بایـست فعالیتهای تولیدی و بازرگانی و حتی نظام پولی و مالی کشور بـا نیازهـای ناشـی از اجـرای اقتـصاد مقاومتی و پیامدهای آن هماهنگ و همخوان گردد و از طرفی باید اقتصاد کشور را به توانمندی ها و ظرفیتهای داخلی متکی نمود. نیـروی کـار منـابع سـرمایه ای، ابتکـارات و خلاقیـت هـا نگـاههـا و نگرش ها و نظایرآن می بایست با الزامات اقتصاد مقاومتی هماهنگ گردند.
نگاه مولد به درون، خوداتکایی، خودکفـایی یکـی از ویژگـی هـای اقتـصاد مقـاومتی تبـدیل کشور از حالت وارد کننده حـداکثری بـه حالـت وارد کننـده حـداقلی و تبـدیل آن بـه یـک کـشور صادرکننده محصولات غیرنفتی و غیروابسته و غیرمتکی به نفت است. در ایـن خـصوص جـایگزینی تولید غیرنفتی اجباری است. کشور ایران دارای معادن غنی و متنوع سـرزمین هـای وسـیع و مـستعد، استعدادهای نیروی انسانی بی نظیر در دنیا، ظرفیت ها و پتانسیل های بالقوه و آماده برای بالفعل شـدن مکتبی انسان ساز و مولد و مشوق و پویا و فعال مواهـب بـومی و ملـی خـدادادی فـراوان و کـشوری تمدن ساز و مؤثر در تمدن های بشری است. شناخت این ظرفیتهای بومی و برنامه_ریـزی و عملیـات برای به کارگیری این ظرفیت ها در اقتصاد مقاومتی اهمیت بسیار دارد.
در اقتصاد مقاومتی رویکرد کشور و جامعه به سمت ایجاد نهـضت اسـتعدادیابی و ظرفیـت یـابی درونی و استفاده از فرصتهای موجود ملی است. در این نهضت جایی برای تنبلـی و رکـود نیـست. در وهله نخست همه نگاهها به سوی بهره وری و به کارگیری ظرفیتهای درونی است. نگاه و نگرش به اعتلای کشور و مقاوم سازی اقتصاد در برابـر هجـوم دشـمنان و یـا شـرایط اضـطراری بـا رویکـرد فعال سازی استعدادهای ملی است. نگاه توأم با تلاش وهمت مضاعف و جهاد گونه با تکیه بر کـار و سرمایه ایرانی و حمایت از تولید ملی است.
نهضت تولید علم و دانش و به تبع آن تولید فناوری و بـه کـارگیری فنـاوری هـا و تجـاری سـازی دانش و استفاده حداکثری از شرکت های دانش بنیان و کارگاههای خصوصی کوچـک و متوسـط و هم افزایی علم و ثروت و حرکت بـه سـمت خوداتکـایی و تحقـق خودکفـایی کـشور اسـت کـه در اقتصاد مقاومتی برجسته تر می شود تا تولید ملی بهینه گردد و کشور به خود متکی و از تک محصولی بودن خارج شود. در اقتصاد مقاومتی برای برداشتن گام های بلند در راستای پیشرفت کشور در حـین مقاومت، توجه به کیفیت و قیمت و تنوع تولید داخل، اصـلاح مـدیریت هـای اجرایـی و عملیـاتی بـا نگرش رسیدن به خوداتکایی و اتخاذ تدابیر لازم برا ی خوداتکایی در برخی زمینه ها لازم است.
نوشته شده توسط admin در پنجشنبه, ۰۶ خرداد ۱۳۹۵ ساعت ۵:۱۶ ق.ظ
