شعر جبران فرهنگی کمبودهای اجتماعی
گروه فرهنگی: واژه ی داشته ها و نداشته ها همیشه به عنوان دو صفت کاربردی و کار آمد در زندگی اجتماعی و هنری و بشر نقشی شایسته و بایسته را بر عهده داشته اند به گونه ای که تقابل معنایی و تفاوت ساختاری این دو واژه خود مسببی در جهت رشد و بالندگی بشر در ازمنه ها و ابعاد مختلف زندگی اجتماعی و هنری بوده است واژه ی داشته ها و نداشته ها همیشه به عنوان دو صفت کاربردی و کار آمد در زندگی اجتماعی و هنری و …. بشر نقشی شایسته و بایسته را بر عهده داشته اند به گونه ای که تقابل معنایی و تفاوت ساختاری این دو واژه خود مسببی در جهت رشد و بالندگی بشر در ازمنه ها و ابعاد مختلف زندگی اجتماعی و هنری بوده است.واژه ی داشته یا داشته ها به معنی چیز یا چیزهایی است که فرد به نوبه ی خود در زندگی ازآن ها برخوردار است و یا به اصطلاح چیز یا چیزهایی که انسان در فرآیند زندگی به دست می آورد و یا فی نفسه و ذاتا” از آن ها برخوردار است و یا دستاوردخویش می تواند باشد را از مفاهیمی می توان قلمداد کرد که به عنوان داشته یا داشته ها به شمار می روند . داشته و یا داشته ها ی انسان به سه قسم ۱-داشته های دستاوردی ۲-داشته های ذاتی و ۳-داشته های اکتسابی منقسم می شوند . داشته های دستاوردی به داشته هایی گفته می شود که انسان درکسب این نوع داشته ها دخالت مستقیم و اساسی دارد و به تعبیری دسترنج خود فرد به شمار می روند . داشته های ذاتی به داشته هایی گفته می شود که انسان هیچ دخالتی در ایجاد و آفرینش این نوع داشته ها ندارد و ذاتا” در وجود بشر هستند و می توان گفت آفریننده ی این نوع داشته ها خداست . به مانند اعضاء و جوارح انسان و هنر . داشته های اکتسابی به داشته هایی اطلاق می شود که انسان از طریق کسب تجربه از دیگران بدست می آورد و به اصطلاح هر آنچه که فرد دارد تجربی و تقلیدی است به مانند : دانش و علم و فن یادگیری و فنون تخصصی و … که از دیگران به انحای مختلف کسب می کنیم . دیگر مقوله ی مدنظر واژه ی نداشته یا نداشته ها است . نداشته یا نداشته ها به چیز یا چیزهایی اطلاق می شود که فرد از آن ها بی بهره می باشد و یا هنوز این چیزها را به دست نیاورده و یا این که ذاتا” این صفات ِ در هستی را دارا نیست . بنابراین نداشته یا نداشته ها خود عواملی به شمار می آیند که انگیزش و انگیزه ی انسان را نسبتِ به تبدیل این نداشته ها به داشته ها بیشتر و پررنگ تر می کند . به بیانی انسان به عنوان موجودی نسبی همیشه به دنبال نداشته ها ی خود و کسب این نوع نداشته ها در جنب و جوش و تکاپوی لازم و ضروری است .
به مانند نداشتن هنر و علم و یا نداشتن صبر و محبت و یا نداشتن مسکن و کار و یا مال و منال که هرکدام از این نداشتن ها خود محرکی در جهت داشتن همین نداشتن ها برای انسان تلقی می شود . با این وجود، نداشتن های بشر را می توان به دونوع تقسیم کرد . نخست : نداشته های معنوی است و دیگر نداشته های اجتماعی و هنری . نداشته های معنوی به نداشته هایی گفته می شود که انسان دخالتی در داشتن آن ها ندارد و تنها صاحب اختیار و انتخاب این نداشته ها خداست و البته در زوایایی هم دترمینیسم اجتماعی و طبیعی تأثیر اساسی دارد . نداشته های هنری نیز به نداشته هایی گفته می شود که انسان و یا فرد شاعر و هنرمند ذاتا” ازآن ها بهره مند نشده است به مانند: شعر که قریحه ای خدادادی است و یا سایر هنرهای هفتگانه که هرکسی از این نوع هنرها بهره مند نیست . با این تعابیری که از داشته ها و نداشته ها تصویر شد در می یابیم که می توان دو نوع رویکرد را برای این دو مقوله مد نظر داشت . رویکرد اجتماعی . با توجه به تجاربی که به صورت تقلیدی و تحقیقی در بین عوام و خواص مشاهده می شود می توان گفت که اغلب مطالبات مردم در ابعاد مختلف بر اساس داشته ها و نداشته ها ست زیرا که اکثر ارتباطات و برقراری دوستی ها بر اساس همین دو مقوله صورت می گیرد .به عنوان مثال: وقتی که دو نفر با مشخصات : یکی قدکوتاه ، زشت و متمول و دیگری قد بلند ، زیبا و فقیر با هم دوست می شوند یقینا” این دوستی بر اساس یکسری داشته ها و نداشته ها صورت می پذیرد چه این که ، نداشته ی فرد پولدار نزد فرد فقیر قدکوتاهی و زشتی او می باشد که فرد فقیر از این دو صفت بهره مند شده است و بر عکس نداشته ی فرد فقیر نیز نزد فرد ثروتمند تنها داشته ای به نام فقر است که از فرد پولدار طلب می کند . به هر روی این نوع رویکرد ِ دو جانبه نوعی آلترناتیو (جایگزینی ) به شمار می_رود که در بعضی مواقع حالتی واقعی به خود می گیرد و در برخی اوقات هم حالتی خیالی و وهم بر انگیز را به نمایش می گذارد و در هردو حالت دو طرف علاوه بر اقناع ظواهر خویش در ابعادی هم ارضاء روحی و روانی می شوند . دیگر نمونه می تواند درحوزه ی دانش و علم باشد به گونه ای که در خیلی از مواقع این نوع روند در بین خانواده ها و حتا جامعه و گروه های اجتماعی متداول و مرسوم است .زیرا که ممکن است درخانواده ای پدر و مادر سواد آنچنانی نداشته باشند و به دلایلی موفق به ادامه ی تحصیل نشده اند ولی فرزند و یا فرزندانی تحصیلکرده را تربیت و به جامعه معرفی کرده اند و از این طریق نداشته ی خود را که مقوله ی سواد بوده است از طریق دانش فرزندان جبران کرده اند که این حالت را می توان دربیرون از خانواده و در جامعه نیز به انحای متفاوتی مشاهده نمود چرا که ممکن است یک فرد پزشک و پولدار با یک فرد بی سواد اما متمول دوست شود و یا ممکن است یک فرد حقوقدان و متمول با یک فرد نویسنده یا شاعر و غیر متمول دوست باشد که این نوع دوستی ها بر اساس داشته ها و نداشته های طرفین صورت می گیرد زیرا که هر کدام از این افراد در واقع یک کفه ی ترازویشان خالی است که این خالی بودن را ازهمدیگر طلب می کنند . با این روند ، این نوع حالت ها را می توان آلترناتیو ذهنی نامید . آلتر ناتیو ذهنی نوعی جایگزینی ذهنی است که شکل و حالتی واقعی ندارد بلکه تصور و تخیل ذهنی است اما چون فردِ متصور و مخیل در این نوع فرآیند به دلایلی دست دارد لذا خود را صاحب این نوع داشته تلقی می کند .رویکرد هنری و ادبی : بی گمان هنر و به ویزه شعر از عمده داشته هایی به شمار می آید که قریحه ای خدادادی است و شاید بتوان گفت خیلی از آدم ها از این نوع هنر بهره مند نشده اند . بنابراین شعر نوعی بی بدیل است که بدیل نمی پذیرد و به خاطر همین می باشد که برای شاعر به عنوان یک داشته قلمداد می شود و برای غیر شاعر نیز نوعی نداشته . با این حال ، شعر به عنوان یک تولید اجتماعی و شاعر به مثابه ی مولد این تولید دست به آفرینش نداشته ای می زند که این نداشته پس از گذر از مراحل پر پیچ و خمی به مرحله ی داشته می رسد و در آن جاست که مردم مثلن این فرآیند را »داشته های نویسنده و یا شاعر « می_نامند . با این تعابیر تداوم بحث می تواند موضوع شعر و دو مقوله به نام داشته ها و نداشته_ها باشد که درپی به آن می پردازیم . شاعر و شعر را می توان هم نوعی داشته تصور کرد و هم نوعی نداشته تعبیر نمود زیرا که شاعر و شعر لازم و ملزوم یکدیگرند و داشته و نداشته نیز با هم کلافی عمیق خورده اند . شعر می تواند نداشته ای باشد که شاعر برای بدست آوردن آن سال ها تلاش و کوشش می کند و زمانی که به معنی واقعی به آن دست می یابد را می توان داشته ی شاعر تلقی نمود .
نوشته شده توسط admin در پنجشنبه, ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۶ ساعت ۵:۲۷ ق.ظ
