رمضان و ضرورت دوری از تکبر و خودبزرگ بینی
گروه دین و زندگی : انسان¬ها برای رسیدن به کمال باید ۲ صفت تکبر و خودبزرگ بینی را از خویش دور سازند، این صفات برای پیشرفت در مدارج معنوی بشر خطرناک است. مسلمانان در ماه مبارک رمضان می توانند با پرهیز از غرور و کبر در جهت تزکیه و پاک سازی نفس خویش برآیند و با تواضع و فروتنی در پیشگاه خالق بی همتا، سر بندگی و تضرع فرود آورند.
تکبر و خودبزرگ بینی از بدترین رذایل اخلاقی به شمار می رود که برای سلامت نفس، آثار و پیامدهای مخرب و خطرناکی دارد. ریشه تکبر از این موضوع نشات می گیرد که انسان به واسطه آن که خود را برتر از دیگری می بیند، احساس آرامش کند، بنابراین تکبر در واقع به این معناست که فرد برای خود مقامی بالاتر از اطرافیان قایل شود.
خودبرتربینی (تکبر) با خودبزرگ بینی(عجب) تفاوت دارد، فرد خودبزرگ بین بدون مقایسه با دیگری به خاطر علم، ثروت، قدرت و عبادت، خویش را بزرگ می پندارد اما در تکبر انسان پس از مقایسه با اطرافیان، خود را برتر و شایسته تر ارزیابی می کند.
بزرگان دین و اخلاق درمان تکبر را در اندیشیدن فرد به خویشتن، خالق بی همتا و همچنین هدف و چرایی آفرینش دانسته اند تا پس از دریافت عظمت و بزرگی وجود خداوند، انسان سعی کند اعمال خویش را متواضعانه انجام دهد و با نهادینه سازی این فضیلت اخلاقی در اعماق وجودش، در برابر معبود بی همتا، سجده شکر به جای آورد. گشایش درهای رحمت و مغفرت الهی در رمضان فرصت مناسبی برای دوری از تکبر و خودبزرگ بینی است. هنگامه ای که اهل ایمان با روزه داری و نیایش های عارفانه، بت وجودی خود را در برابر عظمت الهی می شکنند و در پیشگاه پروردگار با اظهار بندگی؛ می توانند خود را از این خصلت و رفتار ناپسند پاک و مبرا سازند. حجت الاسلام جوان آراسته عضو هیات علمی و مسوول مرکز زبان دانشگاه ادیان و مذاهب و استاد فلسفه و دین با بیان اینکه تکبر به معنای خود را بزرگ تر دیدن است، گفت: تکبر آثار متعددی را به دنبال دارد که روشن ترین اثر فردی و اجتماعی آن، تنهایی خواهد بود.
دوستان آن فرد از اطرافش پراکنده خواهند شد. افراد جامعه دوست ندارند شخصی خود را برتر از آنان بداند. به ویژه آنکه که از چنین ویژگی برخوردار نباشد. تکبر دوری از رحمت خداوند را به دنبال دارد زیرا انسان متکبر نمی تواند بنده خوبی برای پروردگار خویش باشد و بندگی به معنای تواضع در برابر خالق است.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه خداوند در قرآن و ائمه معصوم(ع) در روایت ها بارها مسلمانان را به دوری از غرور و تکبر فراخوانده اند، تصریح کرد: گناهی که شیطان به خاطر آن به حضرت آدم سجده نکرد و در روایت ها »گناه حرص« نامیده می شود، سبب کشته شدن هابیل شد. در واقع نخستین گناهی که روی می دهد برپایه کبر است.
خداوند در آیه های ۱۱ تا ۱۳ سوره اعراف می فرماید:مهمانا شما را آفریدیم آنگاه به شما شکل دادیم آنگاه به فرشتگان گفتیم به آدم سجده کنید پس سجده کردند جز ابلیس که از سجده کنندگان نبود. گفت: (خدا) چه چیزی تو را بازداشت از اینکه سجده نکنی هنگامی که تو را فرمان دادم؟ گفت: من از او بهترم؛ مرا از آتش آفریدی و او را از خاک آفریدی. گفت: پس، از آنجا فرود آی، تو را نرسد که در آن تکبّر ورزی، پس بیرون آی که تو از خواران هستی. در واقع خود بزرگ بینی و تکبری که شیطان داشت باعث شد تا بر حضرت آدم(ع) سجده نکند و پس از آن گناه های بسیاری اتفاق افتاد که تمام آنها از این ناشی می شود که در مرتبه نخست شیطان خویش را برتر دیده است.
قرآن همواره در مذمت تکبر سخن می گوید و عنوان می دارد که متکبران از رحمت خدا دور هستند. وی ماه مبارک رمضان را موثر بر دوری از تکبر و خودبزرگ بینی دانست و در ابن باره توضیح داد: به صورت کلی اگر فردی بخواهد اهل عبادت باشد باید که تکبر را از خود دور کند. عبادت، تعبد و عبد از یک ریشه هستند.
یعنی اگر مسلمان خود را در برابر خدا کوچک و بنده بداند؛ این امر در نخستین قدم عبادت به شمار می رود. عبادت واقعی هیچ گاه با تکبر جمع نمی شود. تکبر شامل غرور انسان مقابل خداوند و اطرافیان است. تکبر انسان درباره خداوند هیچ گاه با عبادت جمع نخواهد شد. عبد به معنای بنده بودن و بنده به معنای احساس فروتنی به شمار می رود. روزه گرفتن در ماه رمضان نیز به نوعی نیازمند بنده بودن و کوچک شمردن مومن در برابر پروردگار محسوب می_شود. چنانچه خداوند در آیه ۱۸۳ سوره بقره می_فرماید: »ای اهل ایمان، بر شما هم روزه واجب گردید چنانکه امم گذشته را فرض شده بود و این دستور برای آن است که پاک و پرهیزکار شوید«. وقتی خداوند در قرآن کریم عنوان می کند که روزه را بر شما واجب کرده ایم تا تقوا بماند.
تقوا به این معناست که انسان یک حقیقت فراتر و قدرتمندی را ناظر بر خود بداند و بر کارهایش اشراف داشته باشد و این امر سبب می شود تا خود را کوچک تر ببیند. امام علی(ع) در کتاب ارزشمند نهج البلاغه اشاره می کند: »روزه دوری از تکبر را به دنبال می آورد«. انسان تا احساس کوچکی و بندگی نداشته باشد اصل عبادت و از جمله گرفتن روزه را نمی تواند انجام دهد و باز همین روزه به تقویت و محکم شدن این رفتار کمک می کند و پس از آن مومن به عبادت می پردازد تا این حس تقویت شود و به یقین از تکبر دوری جوید. حجت الاسلام جوان آراسته با اشاره بر اینکه ریشه اصلی بسیاری از انحراف ها از تکبر و خود بزرگ بینی ناشی می شود، اظهار داشت: در دین بسیار تاکید می شود بر اینکه هیچ فردی نباید خود را برتر از دیگران ببیند. در روایت ها و دعاها این مضمون وجود دارد که از خداوند درخواست می شود؛ پروردگارا اگر بنده خویش را در مقامی بالاتر خواهی برد؛ در نگاه مردم بزرگ خواهد شد به یقین در نگاه خویش کوچکتر کن تا فرد به این ذهنیت دچار نشود که از دیگران بهتر و بهشتی تر است. انسان باید همواره از خداوند بخواهد تا به چنین توهمی مبتلا نشود. هنگامی که شخصی تصور کند که از دیگران بهتر است به دنبال آن پیامدهای منفی به وجود خواهد آمد؛ نخست آنکه انتظار دارد تا همواره به آن فرد احترام بگذارند.
به تبع آن به دیگران دستور می دهد و با تحقیر آنان به خویش اجازه می دهد که هر کاری را نسبت به افراد دیگر انجام دهد و برای آنها تصمیم بگیرد و درباره کار دیگران قضاوت کند. وی در پایان بیان داشت: انسانی که به خداوند نزدیک تر و از جایگاه بزرگی برخوردار شود به یقین فروتن خواهد شد و خود را کوچک تر می بیند.
بالاترین نمونه های این ویژگی را می توان در ائمه معصومان(ع) مشاهده کرد که در دعای ابوحمزه ثمالی که در سحرهای ماه رمضان خوانده می شود، امام سجاد(ع) می فرماید: «پروردگارا اگر به همین صورت از دنیا بروم حال چه فردی از من بدتر است». در واقع ایشان هر چقدر بالاتر می رود، تواضع او بیشتر می شود. ثمره ایمان بیشتر؛ تواضع بیشتر خواهد بود. بنابراین ریشه و پایه گناهان که اتفاق می افتند تکبر به شمار می رود و به یقین تمامی انحراف هایی که در جامعه صورت می پذیرد در نتیجه غرور و خود بزرگ بینی است.
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۲۷ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۶:۵۹ ق.ظ
