دیل و توپلوم
نونهال بایار
اویغونلاشدیران: خلیل قربانی
آنادیلیمیز: دیل، انسانلار آراسیندا آنلاشمانی ساغلایان بیر واسطه‌دیر. دولاییسی‌لا دیل بیرلیکده یاشامانین بیر سونوجودور ضرورتی‌دیر. ایستر خبرلشمه‌ده ایسترسه دویغو و دوشونجه‌لرین مخاطبیمیزه اؤتورولمه‌سینده ان ائتکیلی یول، دیلی ان گؤزل شکل‌ده قوللانماق‌دیر. بو گئرچک، هامیمیز طرفیندن بیلینمه‌سینه باخمایاراق، تأسف‌له تورکجه‌میز موضوعسوندا یئترینجه حساس داوراندیغیمیز سؤیلنه‌بیلمز. بونون باشیندا اؤز دیلیمیزی ان یاخشی شکل‌ده اؤیرنمه‌ییمیز و اؤیرتمه ییمیزده‌کی اسکیک‌لیکلریمیز گلمکده‌دیر. انسانلاریمیزدا بوگون تورکجه سئوگیسی، آنا دیلی دویغوسو، دیل شعورو و دویارلی‌لیغی یئترینجه وار می؟ بو سورغولارین یاخشی‌جا دوشونولمه‌سی، دواملی گؤز اؤنونده توتولماسی گرکیر. توپلومون تملینی اولوشدوران و اونو ملّت حالینا گتیرن ان اؤنَملی عنصرلردن بیری ده دیل‌دیر. بوگون تورکیه’ده چئوره کیرلنمهسی هاوا کیرلنمهسی کیمی چئشیتلی کیرلنمه‌لرین آرا-سیرا بیر ده »دیل کیرلنمهسی« واردیر. دیل دویارلی‌لیغی و دیل شعورو باخیمیندان گؤرولن اسکیکلر، تورکجه’نین گله‌جگی اوچون جدّی بیر تهلکه‌دیر. تبلیغیمیزده اؤرنکلرله بو موضوعلار اوزرینده دورولاجاقدیر.
دیلیمیزین گونجل مسئله‌لری
دیلین داها چوخ آنلامی واردیر. آنجاق بیزی ایلگی‌لندیرن، »انسانلارین دوشوندوکلرینی و دویدوقلارینی بیلدیرمک اوچون کلمه‌لرله و اشارت‌لرله ائتدیگی آنلاشما، دیل« آنلامی‌دیر. دیلین بو معناسینی داها چوخ دیلچی دیل‌بیلیمجی، ادبیات‌چی، یازار فرقلی باخیش آچی‌لاری و بویوتلاری‌لا افاده ائتمه‌یه چالیشمیشدیلار: »دیل، انسانلار آراسیندا آنلاشمانی ساغلایان طبیعی بیر واسطه، اؤزونه مخصوص قانونلاری اولان و آنجاق بو قانونلار چرچیوه‌سینده گلیشن جانلی بیر وارلیق، تملی بیلینمه‌ین زمانلاردا آتیلمیش بیر گیزلی آنلاشمالار سیستئمی، سسلردن هؤرولموش اجتماعی بیر قوروم‌دور.دیل، انسانلارین مقصدلرینی آنلاتماق اوچون قوللاندیقلاری بیر سسلی اشارت‌لر سیستئمی‌دیر.دیل، بیر آن‌دا دوشونه‌بیلمه‌یه‌جگیمیز قدَر چوخ یؤنلو، دَییشیک آچی‌لاردان باخینجا باشقا-باشقا کیفیت‌لری گؤسترن، بعضی سِرّلرینی بوگون ده چؤزه‌بیلمه‌دیگیمیز سِحرلی بیر وارلیق‌دیر. او ایستر انسان، ایستر توپلوم، ایسترسه انسان و توپلوم‌دان آیری دوشونوله بیلمه‌یه‌جک اولان بیلیم، صنعت، تئکنیک کیمی بوتون ساحه‌لرله ایلگیلی اولان، عینی زمان‌دا اونلاری اولوشدوران بیر قوروم‌دوردیل، فرده جمعیتین باغیشلادیغی ان بؤیوک میراث و جهاز‌دیر.دیل؛ دویغو، دوشونجه و ایستکلرین، بیر توپلوم‌دا سس و آنلام یؤنوندن اورتاق اولان اؤیه‌لر و قورال‌لاردان یارارلاناراق باشقالارینا اؤتورولمه‌لرینی ساغلایان چوخ یؤنلو گلیشمیش بیر سیستئم‌دیر. دیل ساده‌جه کولتورو داشییان بیر عنصر دگیل عینی زمان‌دا کولتورون اولوشماسینی ساغلایان قورولوشو و اولوشماسینداکی سِحر چؤزوله‌بیلمه‌میش، اوکسیژئن کیمی گؤره‌بیلمه‌دیگیمیز آنجاق اونسوز دا قوُرابیلمه‌دیگیمیز بیر وارلیق‌دیر. «
بوتون بو تانیملارین ایشیغیندا دیلین ان معیّن اؤزللیکلرینی سیرالاساق؛ یوز ایل‌دیرلر انسانلارین آنلاشمالارینی ساغلایان علاقه‌نین ان تمل آراجی، سینیرلاری آشاراق بیر انسان توپلولوغونو ملّت ائدن، چوخ یؤنلو سس قورولوشو اولان اشارت‌لر سیستئمی‌دیر. ایستر سؤزلو افادهده اولسون ایستر یازیلی افادهده اولسون مقصدیمیزی دیل‌له افاده ائدیریک. بیر دیلی اؤیرنمک، او دیلی ائتکیلی بیر شکل‌ده قوللانماق و بیلگی‌لری یئنی‌دن قوُرماق اوچون او دیلین اوخوما، یازما، دینلمه، دانیشما و دیل‌بیلگی‌سی ساحه‌لرینده باشاریلی اولماق گرکلی‌دیر. بیر انسانین ان ائتکیلی قوللاندیغی دیل آنا دیلی‌دیر.
دیل، انسانلار آراسیندا آنلاشمانی ساغلایان بیر واسطه‌دیر. دولاییسی‌لا دیل، بیرلیکده یاشامانین بیر سونوجودور، گرکی‌دیر. ایستر خبرلشمه‌ده ایسترسه دویغو و دوشونجه‌لرین مخاطیمیزه اؤتورولمه‌سینده ان ائتکیلی یول، دیلی ان گؤزل شکل‌ده قوللانماق‌دیر. بو گئرچک، هامیمیز طرفیندن بیلینمه‌سینه باخمایاراق، تأسف‌له تورکجه‌میز موضوعسوندا یئترینجه حساس داوراندیغیمیز سؤیلنه‌بیلمز. بونون باشیندا اؤز دیلیمیزی ان یاخشی شکل‌ده اؤیرنه‌بیلمه‌ییمیز و اؤیرده‌بیلمه‌ییمیزده‌کی اسکیک‌لیکلریمیز گلمکده‌دیر.
یحیی کمال’ین »تورکجه آغزیمدا آنامین سودودور.« دئیه‌رک یوکسلتدیگی، »فاضل حوسنو داغلارجا«نین ایسه »تورکجه‌م منیم سس بایراغیم.« دئیه‌رک هم یوکسلتدیگی هم ده مقدس حالا گتیردیگی دیلیمیزه گرکلی قایغی‌نی گؤستریریک‌می؟ عجبا بوگون انسانلاریمیزدا تورکجه سئوگیسی، آنا دیلی دویغوسو، دیل شعورو و دویارلی‌لیغی یئترینجه وار می؟ بو سورغولارین یاخشی‌جا دوشونولمه‌سی و بونلارا چاره تاپیلماسی ضروری‌دیر. توپلومون تملینی اولوشدوران و اونو ملّت حالینا گتیرن ان اؤنَملی عنصرلردن بیری ده دیل‌دیر. بوگون تورکیه’ده چئوره کیرلنمهسی، هاوا کیرلنمهسی کیمی چئشیتلی کیرلنمه‌لرین آرا-سیرا بیر ده »دیل کیرلنمهسی« واردیر. دیل دویارلی‌لیغی و دیل شعورو باخیمیندان گؤرولن اسکیک‌لیکلر تورکجه’نین گله‌جگی اوچون جدّی بیر تهلکه‌دیر. گونوموزده تورکجه ایله ایلگیلی باشلیجا سورونلاری بئله سیرالایابیلریک: ۱٫ دیل شعورونون یوخلوغو، ۲٫ یانلیش قوللانیملار، ۳٫ یابانجی کلمه جوشقوسو، ۴٫ کلمه-تئرمین تؤرتمه‌ده‌کی یئترسیزلیک، ۵٫ یابانجی دیل اؤیرتیمی ایله یابانجی دیل‌ده اؤیرتیمین قاریشدیریلماسی و ۶٫ تورکجه اؤیرتیمینده‌کی قایغی‌سیزلیق.
۱٫دیل شعورونون یوخلوغو
بیر ملّتی آیاقدا توتان دَیَرلر »دیل، دین، تاریخ عُرف و عادتلر«دیر. بونلاردان بیری ضرر گؤره‌جک، پوزولاجاق اولورسا او ملّتین کولتورو خاصیتی و غرورو زده‌له‌نیر. هله دیلینی ایتیرن بیر ملّت وچون آرتیق یاشاماق و دوام حقی گؤزله‌مک ممکن دگیل‌دیر. بیر مملکتین کوره‌یینی یئره گتیرمک اوچون اوردوسونو پوزماقدان تورپاقلارینی اشغال ائتمکدن ده داها ائتکیلی یؤنتَم، دیلینی و ایمانینی تخریب ائتمک، پوزماق یوخ ائتمه‌یه چالیشماق‌دیر. دیل بیر ملّتین هم قیلیجی هم قالخانی‌دیر. دولاییسی‌لا دیلیمیزی دوزلتمک، اونا صاحب چیخماق بیر وطن بورجودور. بو شعورلا یئتیشدیریلمه‌ین اوشاقلاریمیزدا دیل شعورونون اولماسینی گؤزله‌مک خطادیر.
دیل شعوروندان محروم یئتیشدیریلن نسل‌لرین ده دیلینی سئومه‌سی، اونا قایغی گؤسترمه‌سی و یا قوروماسی دا گؤزلنه‌بیلمز. اؤیرنجی‌نین اؤیرنیم حیاتی‌نین ایلک دؤنَم‌لرینده آنا دیلی شعورونون و سئوگی‌سی‌نین قازاندیریلماسی یاخشی بیر دیل قوللانیجی‌سی یئتیشدیریلمه‌سینده اؤنَملی یئر توتور. اؤز دیلی‌نین معنا زنگین‌لیگینی و افاده گوجونو کشف‌ائدن اؤیرنجی، دیلین تمل قورال‌لارینی اؤیرنمه‌ده، یازیلی و سؤزلو آنلاتمادا اؤزونو افاده ائتمه‌ده چتین‌لیک یاشامایاجاقدیر. دیل سئوگی‌سینی دادمیش هر کؤرپه، دیلینه جوشقویلا باغلی قالاجاق و ایکینجی، اوچونجو دیل اؤیرنمه‌ده داها هوَسلی، باشاریلی اولاجاقدیر. آنا دیلی سئوگی‌سی‌نین وئریلمه‌سینده درس کتابلاری، اوخوما پارچالاری، آنا دیلی اؤیرتمنی‌نین دیلی قوللانماداکی باشاری‌سی، اؤیرتمن’ین قوللاندیغی یؤنتَم‌لر کیمی بیرچوخ فاکتورون ائتکیسی واردیر. اوخوما پارچالاری‌نین موضوعلاری‌نین اؤیرنجی‌یه خطاب ائتمه‌سی، چاغین گرکلرینه، آنا دیلی ائییتیمی‌نین آماجلارینا اویغون، ماراقلی موضوعلارین اولماسی و بو پارچالارین دیل و اُسلوب باخیمیندان گوجلو اولماسینا دقت ائدیلمه‌لی‌دیر.
۲٫یانلیش قوللانیملار
گونوموزده تورکجه’نین یازیلی و سؤزلو قوللانیمیندا چوخ بؤیوک یانلیش‌لار آپاریلدیغینی، دیلین وار اولان قورال‌لارینا اویولمادیغینی حتی انسانلارین اؤزلرینه گؤره دیل قورال‌لاری اولوشدوردوقلارینی گؤروروک. ایلک اؤیرتیم‌دن یوکسک اؤیرتیمه قدَر اوخول‌لاریمیزدا گؤرولن تورکجه یئترسیزلیکلری، اونیوئرسیته اؤیرنجی‌لریمیزده بئله سیخ-سیخ گؤزه چارپان سؤزلو و یازیلی افاده قصورلاری، پوزوق جمله‌لر و تلفظ یانلیش‌لاری، رسمی یازیشمالاردا گؤزه باتان افاده قصورلاری، مطبوعات-نشر اورگانلارینداکی قایغی‌سیزلیقلار و… تورکجه‌میزین گله‌جگی اوچون اؤنَملی بیر تهلکه اولوشدورماقدادیر.
تئلئویزیون سِیر ائدرکن و یا رادیو دینلرکن دقت ائتدیگینیزده؛ کلمه‌لرین یانلیش تلفظ‌لرینی آرگو قوللانیم‌لارین چوخلوغونو، وورغولارین و تونلامالارین پوزوقلوغونو فرق ائتمه‌مک ممکن دگیل. اوزوجو اولان دا بونلارین سایی‌لاری‌نین چوخلوغودور. دئمک هر کانال‌دا مطلقا قولاغینیزی جیرماقلایان، سیزی راحت‌سیز ائدن بیر دانیشیق و دولاییسی‌لا دانیشیق آپاران وار. یابانجی فیلم‌لرین سسلندیریلمه‌لرینده‌کی پوزوقلوق‌لار، رئکلام‌لاردا قوللانیلان پوزوق دیل ایله اَیلنجه پروگراملاری‌نین سونوجولاری و قوناق صنعتچی‌لرین دانیشیق پوزوقلوق‌لاری باشدا گنج‌لر اولماق اوزره انسانلاریمیزی ائتکی‌لمک‌ده و تلفظ پوزوقلوق‌لارینا، یانلیش قوللانیملارا سبب اولماقدادیر. آردی وار
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۲۴ آذر ۱۳۹۹ ساعت ۱۱:۱۹ ق.ظ
