دوز دولوب گوزوموزه
کوچوره ن:اکبرسعادت
آنا دیلیمیز:گولدن اوزاقلاشمی‌یالیم، او گول شور گول ایدی. یان-یووره کندلرله، اورمودان گلیب اوردا چیمردیلر. داغین اطرافیندا اَکین یئرلرینین سویو ایسه، چایلاردان گَلَرمیش. سویو یئرلره گتیرردیلر. من او آرخدان سو گتیرمه‌یی گورمه‌میشدیم، آنجاق آتام گیل دئییردی، چتین ایش ایمیش. قویولار قازیلاندان سونرا، آرخدان سو گتیرمه کسیلدی. قویولار ایشه دوشن کیمی شورگول ده قورودو. قویولارین سولاری بیریندن سونرا قیجیر دوز اولدولار. وئریملی تورپاق‌لاری یاندیریب، بوزقیرا چئوریلدی‌لر. چولون ساتان کنددن قاچیب، شهرلره یئرله‌شدیلر. هر کس هارادا ایش تاپیردی گئدیردی. کندده قالان‌لار ایسه اَل-آیاق‌سیزلار اولدولار.یای، یاز بیتمک‌له باشلاییب، گون-گونه قیزیب چیلله‌سینه چاتار. یایین چیلله‌سی قویروق دوغماق‌لا باشا یئتریب اوزو آشاغی فیرلانار. هاوانین ایستی‌لی‌گی آلینار. اونا گوره ده هر ایل قویروق دوغمامیشا قالان چیممک ایسته‌ین‌لره سولار سویوماسین دئیه چیممه‌یه گئدرلر. قویروق دوغاندان سونرا هاوا سرینله‌دیکده سویا گیرمک‌له سویوغون جانا اوتورماغی بیر اولار. بو ایل قویروغون دوغماسی‌نی گوزلسک ده، قویروق دوغاندان سونرا، هاوا بیردن چوخ ایستی‌له‌دی. آغ یئل اسیب، جانلاردان تری آخیتدیردی. آخان ترلر ده گوزلره دولوب گوزلری قان چاناغینا دوندردیلر. بو کی اورمو گولو نی‌یه بو گونه قالیب. هر کس بیلر. سیزجه بیلمیر؟ هر کسدن سوروشدوقدا ندن‌لری بیر-بیر آنلاتسین. هر کس دئییر دئییرلر کورپودن، سدلردن، قوراق‌لیق‌دان، گوزه‌لرین دولماغیندان و بیر بوللو بوناتای ندن‌لردن دیرلر. بو آرادا آراشدیران‌لار دا اولوب. نه آراشدیریب‌لار من بیلمیرم. آنجاق دئییرلر آراشدیریب‌لار. اوزآرامیزدی گولون یان-یووره شهرلرینده اولان‌لار نئجه ایلگی‌لنیرلر بیلمیرم. دانیشیرلار دانیشماغینی آنجاق نه قدر جیددی اولماغینی منیمسه‌یه بیله‌لر بللی دئییل.رحمت لیک دده کاتیب اورمو دنیزی له ایلگی لی اوزل ایز یارادیب دیر کی آدی »اورمو گولو « منظومه سی دیر.او و مین لرجه شاعرلریمیزین سوزلرینده هله ده اورمو گولو بیزلر عزیز دیر.بیز هله ده بونا اینانیریق کی بیر گون اورمو گولو یئنه جوشوب داشاجاق.کئچن ایل اورمو گولو چوخلاریمیزی قورخوتدوغو اوچون، دانیشیق‌لاریمیزین باشیندا دورموش ایدی. بو دورما چول بایرامی گولون چوله دونمه‌سین دئیه، الده سو بارداق‌لاریلا چوخلو آذربایجانلی‌لاری اورایا چکدی. اورمو گولو ایله ایلگی‌لنمک دولتین باشچی‌سی‌نا دا چاتدی. یاز یاغیش‌لاری اورمو گولونون سویونو چوخالدیب، اورمو گولونو گوندمدن چیخارتدی. گوندمدن چیخماغی اورمو گولونون کئچیجی دولماسیلا باغلی اولدو. آتداکی ایللر یاغین اولماسا اورمو گولو یئنه ده گوندمه گله‌جک دیر. آذربایجاندا سورونلار بیردن قاباریب، گوندمه گلیب، طرح اولوناندان سونرا اورت-باسیر اولور گئدیر. بیره‌لی بیر چوزوم تاپمیر. اورمو گولو ده بئله اولدو. گول بو ایل بیزلری قورخودان چیخارسا دا صاباح قورخویا سالا بیلر.دئیه‌سن تکجه بیزیم گوزوموز یوخ آذربایجانین گوزو ده قان آغلاماغا باشلادی. نئچه ایللردن قاباق ترله‌مه‌یه باشلانان اورمو گولونون آخان ترلری گوزلرینی ده قیزارتماغا باشلادی. گوزلرله بیرلیکده گوزه‌لر ده قان آغلادیلار. آد آلان آدالار دان دا آد قالمادی. قویون داغین‌دا قویونلارین قویروق‌لاری دوغمادی. ایچینی چکیب هونکور-هونکور آغلایان گول قان چاناغینا چئوریلدی. قان چاناغی اولان گولو کیم اوووتمالی‌دیر؟! کیم سو وئریب گوزلرینی توختات‌مالی دیر؟! آغلایاجاقسیز آغلایین. بیری اوزون وئریب قاباغا، هر کسه آغلاماق اوچون سنگر یارانیب. چوخدان ایدی باهانا دالیسیجا گزیردیز آغلایاسیز، یانی ائل قاباغیندا آغلایاسیز دئمک سونوندا تاپدیز. دئییرم آمما بیر آز گوزله‌یین آغلاماغا باشلادیقدا، یوزایللرین یاشین توکه بیلرسیز. قورخورام گوزلریزده یاش قالماسین. یوز ایللیک احتیضاردا اولانا آغلاماق ایسته‌ین‌لر آغلایانمازلار، آخی هله اولمویوب. بلکه اؤلمه‌دی نه‌یه آغلاماق. یوز ایل ائحیتضاردا اولانین قاراگیله‌سی اولور دئیه‌سن. قارا گیله جانی، قانی، دوزلو اوغلانی، آراندا قیزی، قیزارانی هر نه واری اولور. دیره‌یی اولان دیره‌یی ارکی اوره‌یی یوز ایللردی نفس آلانمیر دیلی، دیله‌یه‌نی. دئمه‌یین گوزلریزه دوز دولوب، آجیشدیریر یاندیریر، سولاندیریر. گوزلرینیزده یوز ایللرله گوللنمیش سولار، بو گون بیر سینه گرمیش آختاریر دئمک. نه دوزلا دولدوم، نه قوملا هر کس دئمک دولدورماق ایسته‌ییر هن!. دولدورون نئینه‌مک. بلکه ایندی‌لیک‌ده اونلار اوچون سورونلار باشلانمایا، گله‌جک‌ده نئجه اولماغینی باشا دوشمک اولار. اورمو گولونه بو گون آغلاماق گرک‌لی دیر ده، آنجاق بو آغلاماغیمیزی ساخلایاق گولو قویلایاندان سونرایا. هر زامان اونا یاس ساخلاییب، آغلایا بیلریک. ایندی‌لیک داوا-درمانا فیکیرلشمه‌لی‌ییک. گورک بیزیم الیمیزدن آغلاماق‌دان سئوای نه گلیرکی ائله‌میریک؟! گوره‌سن بو گوله چاره وارمی؟! آرازدان پای آلاق، یوخسا اوز چای‌لارینی قایتاراق. بلکه ده گوله بیر اورتو اورتک، سویو بوندان آرتیق بوخارلانماسین. دئییرسیز دوزونو آزالداق، شورلوغو آزالسین، تئز قوروماسین.خاطیرلاداق : مین ایکی یوز ایگیرمی بئش متره اطرافیندا اولان بو گول، ایران گوللرینین ان بویوک گولودور. بو گول ژئولوژی دوورینده اراضی نین انشکاکیندان حاصل اولموشدور. مساحه ساتیه سی تقریباً (دوردمین بئش یوز) کیلومتر مربع دیر. اوزونلوغو شمالدان جنوبا یوز اوتوز کیلومتر، لاپ گئنیش یئری اللی کیلومتر و اورتالاما درینلیگی ۵-۶ متردیر. شرق دن سهند و جنوب غربی سیندن کوردستان سولاری ایله شمال دان دا قاراداغ سولاری ایله بو گوله توکولورموش.. گوله دوغرو اولمایان داغلاردا قطعیاً آغاج یوخدور. سون باهار (پائیز) آیلاریندا گولون آزالان سولاری قارلارین اریمه سی ایله آرتار و سطحی دگیشیریمیش. باهارین ایلک آیی قارلارین اریمه سی و بیر ده نهیر سولارینین چوخالماسی سایه سینده، گولون سطحی او درجه دگیشیریمیش کی ساحه دوردمین بئش یوز –آلتی مین متر مربعیه قدر چیخاردی. بعضاً سو گولون طبیعی سطحیندن ۵-۴ متره قدر اوجالارمیش. شاه شیخی جزیره سی بیر آدا شکلینی آلیر. بو گول پلیوژنه دوورینده داها گئنیشجه ایمیش او قدر کی شمالدا دیلمقان، شرقده تبریز و مراغا و جنوب طرفیندن ده مرحمت آبادا قدرمیش. بو گوله توکولن نهرین چوخو دوزلو طبقه لردن ده گئچیپ آختیقلاری اوچون غایت دوزلودولار. اونون دوز مقداری۲۳% درجه ائیمیش.آذربایجاندا اساسا اوز جغرافیاسینی قوروماق اوزه‌رینده چئوره‌سینده توره‌نیلمیش زیستی محیطی مسئله لری منیمسه‌ییب اونلارا هر حالدا حل ائدیجی گوروشدن یاناشیب‌دیر آنجاق بویاناشماق دوشمن‌محور یوخ، عینی حالدا میللته بیلگی وئریجی بیر جریانا چئویریلیبدیر. اصلینده بو سوزه دایاناراق ایندیکی زاماندا، گونده‌مده اولان زیستی‌محیطی مسئله یعنی “اورمو گولون” قوروماق گئدیشی بیر اساسی سورونا چئویرله‌نیبدیر.بو مسئله لرین اساس آماج‌لاریندان زیستی‌محیطی قوروماق، دولت‌لری توسعه برنامه‌لرینده اینسان‌لارین ساغلامی جهتده محدودلاشدیرماق،محلی توپلوملارین گلیشمه‌گی، اولوسلار آراسی سویه‌سینده یاشاییشدا قالیب اونون اوزه‌رینده سیاست‌لرین قارشیسیندا دایانماق، اولوبدور.
“سو گلن آرخا دئییب لر گینه بیر گون سو گلر”.
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۵ ساعت ۸:۱۳ ق.ظ
