خشکی دریاچه ارومیه بیابانی به وسعت ۵۷۰ هزارهکتار
گروه تحلیل :درصورت خشکی کامل دریاچه ارومیه، بیابانی به وسعت ۵۷۰ هزار هکتار با هشت میلیارد تن نمک ایجاد خواهد شد که با وزش باد، نمک موجود در هوا منتشر و علاوه بر ایجاد معضل برای داخل کشور برای سرزمینهای همسایه نیز بحرانهای زیست محیطی ایجاد خواهد کرد.
روند کاهش ارتفاع آب دریاچه ارومیه از ۲۰ سال گذشته آغاز شده و به دلایل اختصاص ۹۰ درصدی منابع آبی منطقه به کشاورزی، برداشتهای غیرمجاز از آبهای زیرزمینی، تبخیر بالا در اثر گرم شدن هوا ، این دریاچه در معرض خطر خشکی کامل قرار گرفته است.
بحران کنونی دریاچه ارومیه ماحصل سالها بهرهبرداری غیرمنطقی از آن است؛ اقدامات انسانی چون افزایش اراضی زیرکشت اطراف از ۳۰۰ هزار هکتار به ۵۰۰ هزار هکتار، کاشت محصولات با آببری بالا مثل چغندرقند، اجرای طرح سدسازی که به اختصاص بیشتر آب به حوزه کشاورزی منجر شده و وجود ۸۸ هزار حلقه چاه در حوزه آبریز دریاچه که نیمی از این تعداد غیرمجاز است، این روند را سرعت بخشیده است.علیرغم این که سازمان حفاظت محیط زیست در سال ۱۳۷۵ در مورد بحران خشکی دریاچه ارومیه هشدار داده بود و دریاچه حدود ۳۰ میلیارد مترمکعب آب خود را در این سال از دست داد و تنها دو میلیارد مترمکعب آب آن باقی ماند، اقدام جدیای طی این سالها برای جلوگیری از روند خشکی دریاچه و احیای آن صورت نگرفت؛ به طوری که در دولت دهم نیز ، بنا بر ادعای سخنگوی فراکسیون محیط زیست مجلس هشتم، از اعتبار یک میلیارد دلاری تصویب شده برای رسیدگی به وضعیت دریاچه ارومیه و آلودگی هوا حتی یک ریال هم به این امر اختصاص نیافت.تا اینکه با روی کار آمدن دولت یازدهم و در حالیکه رئیس دولت، یکی از دغدغهها و شعارهای اصلی خود را “حفاظت از محیط زیست” قرار داد و خود را شخصا ملزم به پیگیری موضوع دریاچه ارومیه دانست، مصوبه اولین جلسه دولت را به تشکیل کمیته احیای دریاچه ارومیه و احیای شورای عالی محیط زیست اختصاص داد و نجات دریاچه ارومیه از بحران خشکی، مورد تاکید جدی دولت قرار گرفت، همچنین تشکیل کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه با مدیریت معاون اول رئیس جمهوری نیز اقدام اولیهای بود که در همین راستا انجام شد؛ چنانکه سفر رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به استان آذربایجان غربی به منظور بررسی راهکارهای احیای دریاچه ارومیه به عنوان اولین سفر کاری، حاکی از جدیت رئیس دولت در عمل به وعده انتخاباتی خویش بود.کارگروه احیای دریاچه ارومیه نیز با کار کارشناسی راهکارهای متعددی در زمینههای مقابله با ریزگردها، مقابله با برداشتهای غیرمجاز از چاههای آب، تغییر الگوی کشت، طرح خرید حقابهها و… را به تصویب هیات دولت رساند. در حال حاضر نیز در آستانه اجرای طرح خرید حقآبه از کشاورزان اراضی اطراف دریاچه در آذربایجان غربی به عنوان یکی از کلیدهای خروج از بحران کنونی قرار داریم.طرح خرید حقآبهها که به منظور صرفهجویی ۴۰ درصدی آب مصرفی کشاورزان آذربایجان غربی و حفظ آن برای دریاچه ارومیه انجام خواهد شد، بدین صورت محقق میشود که طی آن هزینه حقآبه کشاورزانی که دارای مجوز و پروانه قانونی هستند، به آنها پرداخت میشود و کشاورزانی هم که برداشت غیرقانونی از آب دارند، مورد پیگرد قانونی وزارت نیرو قرار خواهند گرفت.این کارشناس اقتصاد آب با ابراز نگرانی نسبت به امکان ایجاد مشاغل کاذب در نتیجه خرید حقآبهها از کشاورزان در صورت نبود نظام شغلی مشخص برای آنان میگوید: مشکلات بسیار و مشاغل غیرقابل پیشبینی در نتیجه این بیتدبیری خلق میشود؛ بدین ترتیب که وقتی ستاد احیای دریاچه ارومیه بابت بستن چاه آب به کشاورز پول میدهد، در صورتی که او نتواند کشاورزی کند چه شغل و کاری را میتواند دنبال کند؟ در این شرایط آیا غیر از این است که کشاورز به خرید و فروش زمین، سکه و دلار و ماشین و یا حتی قاچاق میپردازد؟بنا بر گفته عیسی کلانتری دبیر اجرایی ستاد احیای دریاچه ارومیه، اجرای طرح خرید حقآبه طی پنج سال آینده و بدون لطمه به کشاورزی منطقه صورت خواهد پذیرفت و به منظور بررسی و اطلاعرسانی به شهروندان در مورد اجرای این، طرح جلسات متعددی طی یک سال گذشته از سوی استانداری آذربایجان غربی برگزار شده است.همچنین از آن جا که بنا بر اظهارات دبیر اجرایی و اعضای ستاد احیای دریاچه ارومیه، برنامهها و تصمیمهای مربوط به احیای این دریاچه، بدون انجام مطالعات و پژوهشهای لازم وارد فاز عملیاتی نمیشود، طی این گزارش به ارائه نقدهای کارشناسانه در مورد میزان امکانپذیری این طرح و چالشهای اجتماعی و اقتصادی احتمالی ناشی از خرید حقآبه پرداخته شده است.عباس جعفری کارشناس اقتصاد آب، کلا با سیاست ستاد مبنی بر خرید حقآبه از کشاورزان آذربایجانی مخالف است و در این باره میگوید: مخالفت من از این جهت است که هنوز سیاست دیگری برای کشاورزی پس از خرید حقآبهها پیشبینی نشده است و در حال حاضر هیچ جایگزین شغلی برای کشاورزان در صورت ممانعت آنان از کشاورزی وجود ندارد . سوال این است که مردم بعد از بیکار شدن و کشاورزی نکردن چه کار باید بکنند؟ و با پول فروش حقآبهها چه کاری را میتوانند شروع کنند؟
جعفری با تاکید بر این که خرید حقآبه اساسا کار درستی نیست، میافزاید: مساله اینجاست که اگر حقآبه را از شهروندان بخریم و پول آن را به آنها بدهیم آیا تدبیری کلان برای توسعه پایدار منطقه اندیشیدهایم که مردم با این پول چه کار کنند؟ چه شغلی را انتخاب کنند؟ آیا صنایع و کارگاههای جایگزین و شیوههای زندگی جدیدی را به مردم آموزش میدهیم که داشتن این پول در کوتاه مدت به بحران در منطقه منجر نشود؟
این کارشناس اقتصاد آب با ابراز نگرانی نسبت به امکان ایجاد مشاغل کاذب در نتیجه خرید حقآبهها از کشاورزان در صورت نبود نظام شغلی مشخص برای آنان میگوید: مشکلات بسیار و مشاغل غیرقابل پیشبینی در نتیجه این بیتدبیری خلق میشود؛ بدین ترتیب که وقتی ستاد احیای دریاچه ارومیه بابت بستن چاه آب به کشاورز پول میدهد، در صورتی که او نتواند کشاورزی کند چه شغل و کاری را میتواند دنبال کند؟ در این شرایط آیا غیر از این است که کشاورز به خرید و فروش زمین، سکه و دلار و ماشین و یا حتی قاچاق میپردازد؟این کارشناس اقتصاد آب همچنین به نقد شیوه خرید و پرداخت پول به کشاورزان اشاره میکند و میگوید: نحوه پرداخت پول حقآبهها به شیوهای است که گویا به مردم پول خرد دادهایم و اینطور نیست که به ۱۰۰ نفر ۲ میلیارد تومان بدهیم تا آنها بتوانند با این میزان پول به راهاندازی کارخانه مبادرت کنند ؛ در واقع نمیتوان با ۴۰ میلیون تومان کارخانه یا با ۲۰ میلیون تومان کارگاه ایجاد کرد؛ بنابراین با این اقدام دچار مشکل در زمینه امرار معاش شهروندان میشویم و امکان خلق و راهاندازی مشاغلی را که در جهت توسعه منطقه نیست، ایجاد کردهایم.اکنون با توجه به اینکه ستاد احیای دریاچه ارومیه هنوز نظام و سیاست جایگزینی در قبال خرید سهم آب کشاورزان اتخاذ نکرده، نگرانیهای کارشناسان در مورد بحرانهای اجتماعی و اقتصادی ناشی از اجرای این طرح کماکان به قوت خود باقیست و در شرایطی که ممکن است اختصاص حقآبه بیشتر برای دریاچه ارومیه از طریق خرید حقآبه، کشاورزان منطقه، استان آذربایجان غربی و حتی کل کشور را متحمل هزینه و آسیب جدید و جدیتری کند، این پرسش باقیست که آیا خرید حقآبه کشاورزان،»دریاچه ارومیه« را نجات میدهد؟
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۰۵ مرداد ۱۳۹۴ ساعت ۵:۲۹ ق.ظ