حامد ماکویی، گوهری ناشناخته

علی صمدی
گروه فرهنگی: اگر بخواهیم در سپهر ادبیات معاصر آذربایجان از پنج ستاره درخشان نام ببریم بدون تردید یکی از آنها »حامد ماکویی« خواهد بود.
استاد میر علی موسوی متخلص به حامد در سال ۱۳۰۸ در شهرستان زیبای ماکو، که به کوه_های سر به فلک کشیده و مردمان سخت کوش و صاحب ذوق معروف است دیده به جهان گشود.
وی در دوران جوانی با انتخاب شغل معلمی به تعلیم و تربیت جوانان و نوجوانان ماکو همت گماشت و از این نظر بر گردن چند نسل از مردم ماکو حق استادی دارد.
به گزارش آراز آذربایجان، استاد حامد ماکویی در سال های دیگر با قبول مسئولیت های مختلف خدمات ادبی و فرهنگی خود را در زادگاهش ادامه داد. وی بعد از دوران باز نشستگی(۱۳۵۸) کتابخانه »حامد« را در ماکو بنا نهاد که تا همین اواخر دایر بود و کانون دوستداران شعر و ادب در شهرستان ماکو به شمار می رفت. استاد حامد ماکویی اکنون در استانه ۹۲ سالگی در قله یک عمر پر بار و برکت در قاف قناعت خویش پای به دامن عزلت کشیده اما همچنان تشنگان وادی معرفت را از جرعه های عشق و عرفان سیراب می سازد.
از استاد حامد ماکویی تاکنون بالغ بر ۸ اثر گران سنگ به زبان های ترکی و فارسی منتشر شده است که هرکدام به نوبه خود از ارزش های منحصر به فردی برخوردار هستند. از جمله آثار منتشر شده استاد می توان »دیوان‌غزلیات ترکی« »دیوان‌غزلیات فارسی« »مجموعه‌ رباعی‌های فارسی« مجموعه شعر ترکی با عنوان »خاطیره لر« »ترجمه منظوم حیدر بابا« به زبان فارسی و کتاب »مشاهیر ماکو« را نام برد.
ذوق و استعداد سرشار استاد حامد ماکویی در غزلیات ترکی او به اوج رسیده است به طوری که می توان این شاعر را چهره درخشان غزل در ادبیات معاصر آذربایجان عنوان کرد. مرحوم استاد »یحیی شیدا«منتقد معروف ادبیات ترکی آذربایجانی درباره غزلیات حامد نوشته است: »وقتی دیوان غزلیات این شاعر خوش ذوق را می_بینیم در می یابیم که که خط سیر غزل آذربایجان که ستاره هایی مانند صراف و راجی دارد با غزلیات حامد به شایستگی ادامه یافته است.« ( مقدمه دیوان غزلیات ترکی)
دکتر »حمید نطقین نظریه پرداز مشهور ادبیات آذربایجان نیز در این زمینه نوشته است:»غزل‌های حامد ماکویی که در عین روانی، آراسته به صنایع ادبی وسرشار از احساس های صمیمانه و صادقانه است در خواننده زیباترین حالت های روحی را ایجاد می کند«( مجله وارلیق: مرداد ۱۳۶۸)
به راستی غزلیات حامد تداوم راستین سنت غزل سرایی آذربایجان بعد از غزل سرایانی مانند فضولی، سید عظیم، صراف، راجی و علی آقا واحد است:
ای گول سنین هجرینده عجب چشم تریم وار
پروانه کیمین یانماق اوچون بال و پریم وار
صیاد قضا تک، منی صید ائیلدی چشمین گویا کی منیم باشدا قضا و قدریم وار
بیجا دگی گر عشق ده پیمان شکن اولدون اغیاریله پیمانه گلیب سن خبریم وار
او گون کی کونول زولفویه باغلاندی بیلیردیم بو قورخولو سئوداده سراسر ضرریم وار…. (دیوان غزلیات ترکی:۲۳۶)
شاعر شیرین سخن دیار ماکو در کتاب »خاطیره‌ لر« که مجموعه ای از اشعار لطیف ترکی است احساسات و یافته‌های شورانگیز خود را در باره سرزمین مادری، آداب و رسوم، عادت ها و باورها و خصلت های اخلاقی و اجتماعی مردم دیار خود بازبانی شیوا و صمیمی بیان می کند.
اما اثر درخشان استاد حامد ماکویی ترجمه منظوم حیدر بابای شهریار به زبان فارسی است که در نوع خود مانند اصل اثر یک شاهکار به شمار می آید. هرچند که ترجمه های متعددی از منظومه حیدر بابای شهریار صورت گرفته است اما ترجمه استاد حامد ماکویی به لحاظ احتوای ظرایف زبانی و محتوایی و صیانت از روانی و روال طبیعی بیان جایگاه ممتاز و منحصر به فردی در میان این ترجمه ها دارد. رسیدن اثر به چاپ شانزدهم در مدت زمان نه چندان طولانی نشان از اقبال گسترده ادب دوستان به این اثر گرانقدر دارد:
حیدربابا گول غنچه سی خنداندی گرغنچه ای شکفته زبهر صفای دل
اما حئییف اورک غذاسی قاندی
افسوس خون دل شده اکنون غذای دل
زندگانلیق بیر قارانلیق زنداندی
تاریک محبسی است جهان ازبرای دل بو زندانین دربچه سین آچان یوخ
کس نیست تا دریچه این بند واکند
بو دارلیق دان بیر قورتولوب قاچان یوخ
زین تنگنا گریزد و خود را رها کند(ترجمه حیدربابا:۹۷)
آثار استاد حامد ماکویی درآان سوی مرزهای کشور عزیزمان ایران و گستره نفوذ زبان ترکی آذربایجان از جمله جمهوری آذربایجان دوستداران فراوانی دارد .
تا کنون محافل بزرگداشتی برای این شاعر شیوا سخن در مناطق مختلف کشور از جمله تهران ، تبریز و زادگاهش ماکو برگزار شده است که اکثرا جنبه مردمی داشته است و جای تعجب بسیار است که در مدت طولانی آفرینش های ادبی این شاعر از طرف محافل رسمی استان از جمله اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی( که استاد کارمند آن نهاد نیز بوده است) توجه و تجلیل شایسته ای نسبت به ایشان صورت نگرفته است. امیدواریم متولیان امر به زودی زود این قصور یا تقصیر را دریافته و اقدامات لازم را در جهت قدر شناسی از یک عمر تلاش صادقانه در جهت اعتلای فرهنگ ایرانی و اسلامی صورت دهند از جمله برای ارائه مجموعه ای منقح و پیراسته از آثار استاد که بدون تردید در گنجینه فرهنگ و ادب استان ماندگار خواهد بود اقدام کنند.
Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com