تبدیل مزارع به باغستان تیر خلاص بر دریاچه ارومیه
گروه اقتصادی:کاهش سطح زیر کشت مزارع گندم و جو و افزایش مساحت باغستان‌های استان زنگ خطر را برای استمرار یک دوره جدید خشکسالی به صدا درآورده است. برای بیان واقعیت تلخ روی داده در حوزه آذربایجان غربی و‌شرقی ، یعنی خشکی دریاچه ارومیه، اطلاعات و شاخص‌های مختلفی مانند؛ میزان پسرفت دریاچه، کاهش ارتفاع، کاهش حجم آب دریاچه، بالارفتن درجه شوری و… به عنوان نشانه‌هایی از روند خشکی است که مورد استناد قرار می‌گیرد. در این بین اما در لابه لای اخبار منتشر شده طی روزهای اخیر، خبری از زبان مدیرکل آمار و اطلاعات استانداری بر روی خروجی سایت‌های خبری و خبرگزاری‌ها قرار گرفت که خود می‌تواند به عنوان نشانه‌ای جدید از خشک شدن دریاچه و ظلمی که در حق این قوی سپید روا داشته‌ایم باشد.
بر اساس آمار اعلامی مرکز آمار استانداری و به استناد سرشماری کشاورزی سال ۹۳، »در مدت ۱۱ سال گذشته، مساحت باغات و قلمستان‌های استان ۲۵ درصد افزایش و اراضی زراعی ۱۱ درصد کاهش یافته است.«
شاید در نگاه خوش بینانه افزایش مساحت باغستان‌ها، ما را اغوا کرده و مشعوف افزایش تولیدات باغی و میوه‌های آبدار شویم اما واقعیت تلخ زمانی رخ می‌دهد که بدانیم این افزایش سطح باغستان‌ها در قبال کاهش سطح زیر کشت مزارع رخ داده است. بنا به یافته‌های پژوهشی، میزان مصرف و نیاز آبی باغستان‌ها ۵ تا ۱۰ برابر نیاز آبی مزارع است! یعنی اینکه کشاورزان حاشیه دریاچه ارومیه که روزگاری با یک یا حداکثر سه بار در سال، نیاز آبی سطح زیر کشت خود را تامین می‌کردند اکنون دیگر اجازه عبور آب از حاشیه و کنار باغ خود را هم نمی‌دهند تا به کام خشکیده و لب‌های ترک خورده دریاچه ارومیه بریزد!از سوی دیگر حفر صدها حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق به صورت مجاز یا غیرمجاز در شهرها و روستاهای حاشیه دریاچه ارومیه با هدف تامین نیاز آبی باغ‌ها سبب شده تا خشکی دریاچه تشدید شود.
اطلاعات اعلامی مرکز آمار استانداری، واقعیت تلخ و پنهانی است که سال‌ها متولیان امر کشاورزی و حتی مردم از آن غفلت کرده‌اند.
مزارع طلائی گندم و جو که نیاز آبی بسیار محدودی داشتند تخریب شدند چون اداره این مزارع زحمت بسیار و سودآوری کم یا با تاخیر داشتند و در عوض، باغداری در اولویت برنامه‌های کشاورزان قرار گرفت. هدف‌گذاری اشتباهی که البته از دو سه دهه پیش آغاز شده بود و سبب شد تا کشاورزان دیروز، به باغداران راحت طلب و چه بسا تاجر امروز تبدیل شوند. کشاورزانی که تلاش دارند تا با بالابردن میزان تولید محصولات باغی خود که اغلب به صورت غرقابی و سنتی آبیاری می‌شوند کوچک‌ترین مسیرهای آب‌رسانی به نگین فیروزه‌ای آذربایجان و ایران را سد کنند تا به هر قیمت ممکن افزایش بهره‌وری باغستان‌ها در رسانه‌های گروهی را تبلیغ کنند.
موقعیت جغرافیایی خاص استان آذربایجانی‌شرقی به گونه‌ای است که از دیرباز «زراعت» محور اصلی کشت و کار و اشتغال مردمان آن بوده است. این امر نه یک انتخاب، که یک اجبار در طول تاریخ این سرزمین بوده است. خشکسالی‌های دوره‌ای و قحطی‌های اتفاق افتاده در این منطقه، سبب شده بود تا مردمانش، با درک موقعیت‌های تجربه شده، به زراعت بیش از باغداری توجه نشان دهند.
اما اکنون آمارها وارونه شده، به گونه‌ای که سهم اراضی باغی و قلمستان‌های استان از کشور در حدود ۸ درصد و سهم اراضی زارعی استان از کشور در حدود ۵ درصد شده در حالی که این آمار تا دو سه دهه پیش از این کاملا برعکس بود.
اما این موضوع به همین جا ختم نمی‌شود. براساس آمار منتشر شده در همین مدت، صنعت دامداری استان نیز دچار تحول و ضعف شده است. کاهش ۱۸ درصدی تعداد گوسفندان و کاهش ۳۰ درصدی تعداد گاو و در نهایت کاهش ۳۱ درصدی بهره‌برداران و دامداران استان می‌تواند زنگ خطر را به صدا درآورد. یعنی اینکه در سال‌های آینده با مشکلی به نام تولید گوشت سالم و بومی روبرو شده و بار دیگر بر میزان مهاجرت‌های روستائیان افزوده خواهدشد.
این امر یعنی اینکه در طی سالیان گذشته و براساس هدف‌گذاری‌‌های غلط تبلیغی و ترویجی، زارعان و کشاورزان را به تخریب مزارع و توسعه باغات پرمصرف و دامداران را به ترک اشتغال پرمشقت و در عین حال مولد و اساسی روستائی و روی آوردن به شغل‌های کاذب و مصرف‌گرا ترغیب کرده و مصرف آبی به شدت بالا برود. این معضل با شروع خشکسالی دوره‌ای در طی سال‌های اخیر و کاهش نزولات جوی، تشدید شده و سبب شده تا اکنون با چالش همه جانبه‌ای به عناوین مختلف مانند: پائین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی، کمبود آب برای باغداری، کاهش سطح زیر کشت مزارع، خشکی دریاچه ارومیه و در نهایت تشدید مهاجرت به شهرهای بزرگ و بحران ریزگردها و … روبه‌رو شویم.
انتظار می‌رود برنامه‌ریزان حوزه‌‌های مختلف کشور و استان بر اساس تجربیات مطالعه شده، استراتژی‌های نوین و معقولی را برای کشاورزی منطقه تدوین و ابلاغ کنند.
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۰۴ اسفند ۱۳۹۳ ساعت ۶:۴۱ ق.ظ
