تاثیر فضاى مجازى بر هویت اجتماعى
گروه اجتماعی:عامل بنیادین در شکل گیرى هویت هاى اجتماعى تعاملات انسانى است. در واقع فرد هنگامى که به تعامل با فرد دیگرى مى پردازد هویت خویشتن را به عنوان یک عضو جامعه پیدا مى کند. هویت در بستر تعاملات اجتماعى تعریف مى شود. ظهور فناورى هاى نوین ارتباطى دگرگونى بنیادینى را در معاملات و ارتباطات انسانى ایجاد کرده است. کاستلز معتقد است از آنجا که انتقال و جریان فرهنگ از طریق ارتباطات صورت مى گیرد، حوزه فرهنگ که نظام هایى از عقاید و رفتارها را شامل مى شود، با ظهور تکنولوژى جدید دستخوش دگرگونى هاى بنیادین مى گردد. ورود فناورى هاى ارتباطى، دگرگونى بنیادینى را در ساختار مناسبات و ارتباطات انسانى ایجاد کرده است. پى آمد این امر شکل گیرى نوع جدید از تعاملات انسانى است که ضمن تمایز از الگوهاى ارتباطى مرسوم در رسانه هاى ارتباط جمعى عملاً فرصت هاى نوینى را در جهت تجلى خود و هویت، به وجود آورده است. در همین ارتباط بل معتقد است جهان مجازى و امکان برقرارى ارتباطات همزمان و بى شمار، منشاء ظهور فرهنگ هاى آنى و به دنبال آن ظهور هویت هاى خلق الساعه شده است که در دوره محدودى شکل مى گیرد و با ظهور هویت هاى جدید به سرعت از بین مى روند.ویژگى هاى ارتباطات الکترونیکى حاکم بر فضاى مجازى شرایطى متفاوت از روابط حقیقى و رو در رو را براى کاربران آن فراهم مى کند. سرعت عمل، ناشناس ماندن و سیال بودن مى تواند فضاى یکسان و مشابهى را فارغ از الزامات ساختى (جنسیتى، طبقاتى، قومى، نژادى و مکانى) فراهم سازد که مستعد تجارب متفاوتى براى کاربران آن است.
تعاملات آزمایشى، کنجکاوانه و یا با نیت افزایش ظرفیت شناختى، کاربران اینترنتى را با ذهنیت و گرایش جدیدى تجهیز مى کند که مى تواند رفتار وتعاملات آنها در دنیاى حقیقى را به چالش کشانده و تغییراتى را هر چند جزئى در میدان عمل اجتماعى آنها فراهم سازد. فضاى مجازى این امکان را فراهم مى کند تا افراد نیازها، خواسته ها و بازاندیشى در هویت خویش را به درجاتى به دنیاى حقیقى خود تسرى دهد و شرایط تازه اى را براى گفتگو، تفاهم و تعامل در دنیاى مجازى و حقیقى فراهم مى سازد، ذکایى نیز معتقد است ماهیت غیر رو در روى ارتباطات الکترونیکى اینترنتى مى تواند انگیزه ى بیشترى را براى کاربران آن در بازى با هویت، رفتارهاى آزمایشى و ارائه تصویرى غیر واقعى فراهم سازد که ریسک شرمندگى در آن کمتر است.فناورى هاى نوین ارتباطى و اطلاعاتى موجب مى شود تا اجتماعات و هویت هاى جدیدى تشکیل شود. در جامعه اى که به ارتباطات مبتنى بر صنعت چاپ، تلویزیون و تلفن متکى است، شیوه تولید به گونه اى است که هویتها را به صورت عاقل، سودمند و خود بسنده در مى آورد. اما در جامعه اطلاعاتى، جامعه اى که ارتباطات الکترونیک سیطره دارد؛ ذهنیت ها و هویت هاى ناپایدار، چند لایه و پراکنده ظهور مى کند. مارک پاستر در »عصر دوم رسانه ها« تاکید مى کنددر دوره جدید که اینترنت و ارتباطات الکترونیک در جامعه سیطره دارد، این داده ها و اطلاعات و یا به عبارت دقیق کلمه، این اجتماعات مجازى هستند که هویت افراد را مى سازند وسایل نوین اطلاعاتى و ارتباطى در اثر تغییراتى که در برداشت هاى بشر امروزى به وجود مى آورند، هویت ها را در وضعیت کاملا تازه اى قرار مى دهند که متفاوت و حتى مغایربا گذشته است. هویت در اجتماعات مجازى جامعه اطلاعاتى در مسیر فراملیتى شدن حرکت مى کند .در واقع ارتباطى که با اتکا به وسایل ارتباطى و اطلاعاتى جدید شکل مى گیرد، چشم اندازى ازفهم و درک جدیدى از ذهنیت را آشکار مى سازد که در صورت بندى هاى گفتار و عملکرد که به لحاظ تاریخى محسوس اند، جان مى گیرد. این ارتباطات راهگشاى نگریستن به انسان به عنوان پدیده اى چند لایه، تغییرپذیر، منفعل و تکه تکه است.
پدیده اى که شکل دادن خویش را به گونه اى طراحى مى کند که با هرگونه تثبیت هویت مى ستیزد. جامعه اطلاعاتى مبین هویت بى ثبات، تغییرپذیر و منعطف انسان جدید است. در این جامعه بسا انسان هایى که با همسایه ها، هم محلى ها و همشهرى ها و حتى هموطنان خود احساس قرابت نداشته ولى با فرد دیگرى در اقصا نقاط جهان احساس هویتى یکسان داشته باشند. هویت ملى در جامعه اطلاعاتى به دلیل ظهور اجتماعات مجازى به شدت تهدید مى شود، اجتماعات مجازى تهدیدى براى اجتماعات واقعى است. در واقع در اجتماعات مجازى معمولا افراد حداقل دریک چیز اشتراک دارندو آن علایق و منافعى است که آنها را دور هم جمع مى کند. این منافع که همان دسترسى به اطلاعات است، هویت آنها را مى سازند. هویتى که مدام در حال تغییر و ناپایدار است. هویت افراد در اجتماعات مجازى «هویتى دیجیتال» است. دیگر سرزمین، زبان بومى و محلى، کشور، فرهنگ ملى و نژاد، هویت افراد را در اجتماعات مجازى تعیین نمى کنند، بلک منافع مقطعى ،محدود، و در حوزه موضوعات مختلف افراد را دور هم جمع مى کند و هویت آنها را مى سازد.
فناورى هاى نوین این امکان را فراهم مى کند تا افراد فضایى شخصى و خصوصى در فضاى مجازى براى خود داشته باشند و بدین ترتیب خلوت جدیدى براى خود با بهره گیرى از ابزارهاى ارتباطى ایجاد کنند.در این فضا پیام هایى بدون آگاهى دیگران رد وبدل مى شود و قرار ملاقاتهایى تنظیم مى شود و با بهره گیرى از امکانات اینترنت مانند فیس بوک و اتاق هاى گفت و گو شبکه گسترده اى از روابط میان افراد شکل مى گیرد که غیر قابل کنترل و ناملموس است. این امر بتدریج موجبات از هم پاشیدگى شبکه هاى سنتى روابط مانند همسایگى را فراهم مى کند و هویت هایى ماوراى جهان واقعى و محیط عینى که افراد در آن زندگى مى کنند، ایجاد مى کند.از مهمترین ویژگى هاى فضاى مجازى گسترش اهمیت فرد و حیطه خصوصى در برابر جمع و حوزه عمومى است. افراد در فضاى مجازى در عین حال که مى توانند در گروه هاى مختلف و گاه متضاد با هویت حقیقى خود حضور داشته باشند ؛ مى توانند خود را جدا از دیگران و تنها نیز حس کنند. نبود مراتب قدرت در فضاى مجازى باعث مى شود، فردیت افراد در جمع حل نشود. در جهان واقعى قدرت انتخاب افراد، همواره تحت تأثیر عواملى چون جبر مکان، زمان، فرهنگ، حکومت و… محدود بوده است. اما در جهان مجازى مرزهاى محدود کننده از میان برداشته مى شود و شخص در مقیاس جهانى با گزینه هاى فراوانى براى انتخاب روبروست.مهمترین متغیر در هویت ملى، وحدت بخشى یا تمایز پذیرى اجتماعى است. اجتماعى شدن وفردى شدن دو روى سکه تجدد و دوره مدرن هستند. یعنى دوره مدرن داراى یک دوگانگى در ساختار اجتماعى است که از یک طرف به اجتماعى شدن افراد منجر مى شود و از طرف دیگر فردى شدن را تقویت مى کند.
رادیو، تلویزیون و ابزارهاى ارتباطى در این دوره جوامع محلى و ملى را با یک شبکه محدود یکپارچه مى سازد و سپس تکثر و تنوع مجارى ارتباطى و قدرت انتخاب افراد در کانال ها و شبکه هاى ارتباطى موجب مى شود تا مخاطبان تکه تکه و پاره پاره شوند. رسانه هاى جدید، رسانه هاى فردى شدن و مبتنى بر تعامل فردى انسان رایانه هستند. این رسانه ها به دلیل اینکه همگى متصل به شبکه ها هستند به طور جمعى مورد استفاده قرار مى گیرند. رسانه هاى جدید تقاضاها و درخواست هاى متکثر کاربران و مخاطبان را پاسخ مى دهند. از این رو نتیجه عملى دوگانگى ساختارى رسانه ها، دوگانگى ساختار اجتماعى جامعه است. به نظر مى رسد تجلى دوگانگى مذکور نزد کاربران اینترنت و رسانه هاى مرتبط با آن و آنهایى که به این وسایل جدید ارتباطى و اطلاعاتى دسترسى دارند، قابل ملاحظه تر است. چرا که رسانه هاى مذکور نوعى مناسبات جدید ایجاد مى کنند که در این مناسبات انسانها بیش از پیش گوشه گیر، منزوى و کم تحرک شده و کم کم از زمینه عملى زندگى خود دور مى شوند.به عبارت دیگر شکل گیرى اجتماعات در فضاى مجازى بر مبناى شانیت هاى اجتماعى مختلف موجب مى شودتا اجتماعات در جهان واقعى بتدریج کم رنگ و بى اهمیت شود. این بدان معناست که منبع هویت بخشى افراد متکثر و متنوع مى شود و به همین جهت هویت ملى و انسجام اجتماعى یک جامعه بتدریج تضعیف مى شود.
نوشته شده توسط admin در سه شنبه, ۲۸ بهمن ۱۳۹۳ ساعت ۶:۲۰ ق.ظ
