آنادیلینیزده یاشایین
شریف مردی
آنادیلیمیز: گیریش: ادبیات، بوتون قارماقاریشیقلیق و گئنیش آنلامدا چئشیتلی طرزلری ایله، اینسان‌دان و بشر دوروموندان دانیشیر. بیر بؤجک یوخسا نسنه‌دن دانیشیرکن بئله، گنه ده اینسان باخشینی یا دا اینسانا بیر باخیش آچیسی اورتایا قویور. بو اوزدن اینسان، ادبیاتین بوتون قاپسامی دیر. رومان ایسه، اؤزل اولاراق، بیربیرینه باغلی اولایلار دیزیسی ایله اینسان و اینسانلیق تجروبه‌سیندن دانیشیر.
سؤز اینسان تجروبه‌لرینی اوزه و دیله گتیرمک‌دن گئدیرسه، ادبیاتین چوخ دا گئج اورتایا چیخان رومان ژانری، بئله بیر یئته‌نک‌ده اؤزونو داها باشاریلی گؤرسه‌تمیش دیر. اوچ یوز ایل رومانین باتی‌دا یوکسه‌لمه‌سیندن کئچسه ده، گل گله گئنیش آنلام و قاپسام قازانمیش دیر. اینسانین بشره یاناشدیغی باخیش آچیلارین دییشمه‌سی ایله، رومان داها گئنیش آلان قازانیب، اینسان‌یانا دئنه‌ییم‌لره داها یاخینلاشا بیلدی. هر حالدا آددیم آددیم اینسانا یاخیشنلاشماق، بؤیوک سورغولار دا اورتایا قویا بیلدی. فلسفه و باشقا بیلیم داللاری ایسه، هره‌سی بیر بوجاقدان بئله بیر چابایا ال قویدولار. اینسان عالمینه یاخینلاشماقدا رومانین باشاریسی، آیدینلانما دؤنه‌میندن سونرا باشلاندی؛ اصلینده، رومان اینسان تجروبه‌لرینه یاخینلاشما آراجی دیر. نه ایسه، هر بیر اینسانین باشقاسیندان فرقلی باخیشی اولدوغو اوچون، فرقلی تجروبه‌سی و چئوره‌سیندن فرقلی آلقیسی دا وار دیر.آذربایجان اینسانی:سؤزلریمی ائوره‌نسل بیر آچیدان، اؤز چئوره‌میزه، آذربایجان اینسانینا، یؤنه‌لتمک ایسته‌ییرم. ایراندان آذربایجان اینسانینی آییریب اوندان سؤز ائتمه‌ییم ایسه، اوسته آچیقلادیغیم باخیش آچیسی‌نا قاییدیر. بیر سیرا نه‌دن‌لر ایله دئنه‌ییم‌لره گؤره، بوتون اورتاق گؤروشلر و تجروبه‌لره رغمن، “آذربایجان اینسانی” دئیه بیر دئییم‌دن سؤز آچا بیلریک. ایندی، ایلک سؤزلریمه دؤنرک، »آذربایجان اینسانی«ندان یاخین بیر گؤرونتو الده ائتمک اوچون، و داها بئله بیر»اینسان«ـا یاخینلاشماق اوچون، بونون یاراتدیغی ادبیات و اؤزلجه رومانی ایله گیریشیرسک، ال‌وئریشلی بیر آراج و آچی قاباغیمیزدا وار دیر.
سؤز بورا گلینجه، البته، ایلک اؤنجه آذربایجانیمیزدا یازیلمیش باشاریلی رومانلاریمیزدان باشلامالی‌ییق. باشاریلی روماندان ایسه آماج، سؤزونو ییغجام و چرچیوه‌لی بیر شکیلده، هرهانسی یاپی یوخسا سؤیلم سیستئمینده دئیه بیلمه‌سی یا گؤرسه‌تمه‌سی دیر. توتدوغو یولدا، هر تهر یاخینلاشماقلا اولور اولسون، اینسانی بیر تجروبه‌نی اوزه گتیریب، اینسانلیق دونیاسینا، بوردا اؤزل اولاراق آذربایجان اینسانینین بیر بوجاغینا ایشیق سالا بیلمیش ایسه، باشاریلی رومان دیر. باشقا اؤنملی مسأله، دیل مسأله‌سی دیر. باشاریلی رومان، ایچینده یاشادیغی دیلده، ایچ ائتمیش بیر دیلی نورمال و دوغال اولاراق قوللانیر. دیل اولایدان، ائله‌جه اورتامدان، آرا ساخلامیر؛ هر شئی اویوشوملو بیر شکیلده اوزه چیخیر.
باشاریلی رومانلار:آچیقلادیغیم سؤزلرله بیرگه، تئکنیک‌سل و یاپیسال یؤنلری ده ـ بیر بوتون اولاراق ـ نظرده توتوب، سون ایللرده یاییملانان رومانلاریمیزدان اوخودوغوم، بوتونو یوخسا بیر پارا یؤنلرینی بیه‌ندیییم‌لری آشاغیداکی کیمی سیرالایا بیلرم.
۱- بوغاناق؛ ۲- اومسوق؛ ۳- قوشلار داها قورخمورلار؛ ۴- دیدرگین خومپارالار؛ ۵- قاراچوخا ایله آواوا. سیرالادیغیم رومانلاری، بوغاناق‌دان باشقا، قاچیلماز اولاراق دوزموشم، یوخسا آدلارینی چکدیییم رومانلارین هره‌سی اؤز یئرینده گؤزل و باشاریلی دیر. دئمه‌لی‌یم، باشقا آدلارینی چکمه‌دیییم رومانلار دا وار، نه ایسه سؤزقونوسو آراییب سئچمک اولورسا، تریجح ائتمک لازیم دیر. ایره‌لی‌ده سایدیغیم رومانلارا گؤره سئچدیییم نه‌دنلریمی بیر بیر آچیقلاییب، هره‌سینه قیسا بیر اؤزت وئریب، نییه بوغاناق رومانی بوتون ادبیاتیمیزدا فرقلی بیر رومان اولماسینا گؤره قانیتلار وئرمه‌یه چالیشاجاغام.
اومسوق: دیل باخیمیندان، اومسوق آخارلی و صمیمی بیر دیلده یازیلیب دیر. آنلاتی ایسه باشاریلی طرزده قیرخ ایل بویو اونودولموش بیر اولایین، یئنیدن اولوشونو، بو کره آنجاق یازماق و خاطیرلاماقلا روایت ائدیر؛ رومان اؤز یارادیلیش سوره‌جینی، زاماندا، اینجه گل گئدله آنلاتیر. قونو، آذربایجان خالقینا ایللر بویو اورتاق بیر کومپلئکس اولاراق خاطیره‌سینده قالدیغی اولای دیر. دئموکرات فیرقه‌سیندن سونرا آذربایجان اینسانینین آجیلاری. آذربایجان اینسانینین خاطیره‌سینده، تروما اولاراق باسدیریلان بیر اولای، قیرخ ایل بویو اوستو اؤرتولو قالسا دا، یازیلار و خاطیره‌لرله دؤنوب بیر داها اونو یاشاتماق اومسوق‌ون باشاریسی دیر. رومان یالنیز اؤزونو اینسان دونیاسینا باغلی بیلمیر، حیوانلار عالمیندن ایسه، اینسان‌یانا بیر باخیشلا، گؤزل بیر سؤیلم یارادیر.
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۲۴ تیر ۱۴۰۲ ساعت ۸:۳۶ ق.ظ
