آشیق دهقان نفسلی آشیق‌دیر
حاضیرلایان:اکبر سعادت
آنادیلیمیز:بیر خالقی دریندن تانیماق اوچون هر شیدن اول او خالقین فولکولور و آغیز ادبیاتینی اویرنمک لازیمدیر. شفاهی ادبیاتیمیزین ان زنگین قولو عاشیق صنعتی دیر و دئمک اولار کی عاشیق صنعتی بو ادبیاتین (شفاهی ادبیات) باشقا قووللاریندا اوزونده یاشادیر. نئجه کی بیلیریک عاشیق ادبیاتیندا منظوم سوزلره عمومیتله قوشما دئییلیر و خصوصی معنادا اون بیر هجالی قوشولان شعرین آدی دیر، هر حالدا بوسوز قوشماق مصدریندن آلینمیشدیر. ایلک نوبه ده بو فورما دا اثر (بایاتی- گردیلی- قوشما- دیوانی- تجنیس و…) علاوه سیز و ایضاح سیز، خالقین باشا دوشدویو دیلده یارانیز و ساده دیلده خالقین آرزو و ایستکلرینی منعکس ائدیر
عالشیقلار خالق آراسیندا تکجه شعر قوشوب ساز چالماقلار سئویلمیر دیلر بلکه آیری ایشلری عاایله ده خالق آرا احتراملاری واریدی. یوخسوللارین دردینه یانماق- اونلارا یول گوسترمک- قورآن اوخوماق اولوگؤتورمک- شرعی مسئله لره جواب وئرمک و… عاشیق لارین ایشلریندن حساب اولوردو. عاشیق علعگر، عاشیق لارین نئجه اولدوقلاری باره ده دئییر:
عاشیق اولوب دیار- دیار گزه نین/ اول باشدا پر کمالی گر کدی او توروب دوراندا ادبین بیله/ معرفت علمینده دولو گر کدی اورمودا بیر آشیق واریدی. درین عقللی، دریا کماللی! دانیشاندا دهانیندان دورر توکولر، گولنده جامالیندان نور اَلنیر، آغلایاندا گوزلرین‌دن ذرره-ذرره اود توکولردی.
سوزو بوتوو، صحبتی شیرین، اوره¬یی دریا توتوملویدو اونون. سینه‌سینده یاراشیقلی بیر ساز واردی. ائله بیل بزکلی بیر گلیندی. باخ اونون سازینین جینگیلتی‌سی کونول‌لری یئرین‌دن اوینادار، بیر عشقین عنوانینا مین بیر دویغو بسته¬ لیردی.بیر آشیق واریدی اورمودا، یارلی-یاراشیقلی بیر آشیق.
ایلاهی‌نین طبیعی بویالارین‌دان قاشلارینا قلم چکیلیب، بوی-بوخونون‌داکی عظمتینه حیدر بابانین قدرت پاییندان بیر بیچیم قیسمتی اولموشدو اونون. لهجه‌سینده اولو اورمونون شیرین‌لیک تامی، زنگوله¬ سینده کپزین هایلی-هارایلی بنزرتی‌سی یاشاردی. نه سوزو توکه¬ نیردی، نه ده صحبتی. کونول دفتری‌نین بنزتمه‌لری عمان‌لارلا یاریشا گیرردی ائله بیل
اورمودا بیر آشیق دووران سوروردو. اوتوروب-دورماقدا ادبینی بیلر، ائل ایچینده پاک لیغیینان چوخلارینا اورنک اولار، طریقتده سئوداسینا ذرره قدر نقصان تاپیلمازدی.
یادداشیندا اوستادلارین اویودلری یاشایار، تووصیه‌لرینده شییردلرین کامیل-لیک درسی پوخته¬لشردی. بو آشیغین ایکی قیبله¬ گاهی واردی بو دونیادا. اونون بیری حاققین درگاهی، او بیری سئویب-سئچدیگی صنعتین هله نئچه-نئچه آچیلمایان سیرلریدی. ائله او سببدن ده آشیق اولدوغو گوندن هم ده بیر صنعت آشیقینه دونموشدو بئله‌جه.اصل آدی محمد حسین ایدی اونون. ائللریمیزده، اوبا‌لاریمیزدا آشیق دهقان کیمی شوهرت قازانمیشدی. آذربایجان ائللرینده بو آدنان تانینیردی.اصلی سولدوز ماحالین‌دان اولان قاراپاپاق‌لار نسلین‌دن ایدی. ماراقلی کئچمیشی و غریبه تالعیی اولان بو نسلین ده زامان-زامان باشینا مین بیر اویون‌لار گلمیشدی.واختیله روس قوشون‌لاری قافقازی اشغال ائدنده محمد حسینین اولو باباسی خصوصی بیر جبهه‌نین اونونده اولوم-دیریم دویوش‌لرینده ووروشموشدو.
سون نتیجه‌ده کوچ-کولفتی، قوهوم-اقرباسییلا باهم ایران تورپاغینا پناه آپاران‌لاردان اولموشدو. اوجاغی اینسان یاشادار، اونون نفسی شئنلیدر،دئییب بابا‌لاریمیز.ایندی ایراندا مختلیف گوشه‌لرینده قاراپاپاق‌لی‌لار نسلی یاشاییب اوز اولو بابالارمین مقدس عادت‌لرینی قوروماقدا‌دیرلار…
بو آدام قدیم شوهرتینی قورویوب یاشا‌دان عائله‌لردن بیری ده واخدیله آذربایجانین انظیباطی مرکزی اولان اورمو ائلینده یاشایان آشیق دهقانین عائله‌سی اولموشدو.
ازه‌لی معیاری صنعتین اولوی خانه‌لری اوستونده برقرار اولان بو عائله‌نین پرگاری آشیق دهقان یوردوموزون ائللرینده خالقیمیزین اولو صنعتینی، آشیق‌لیق پئشه‌سینی قورویوب یاشا‌دان، اونو داوام و اینکیشاف ائتدیرن و آرتیق اوستادلار زیروه‌سینه اوجالان ائل صنعتکارلاریمیزدان بیریدی.عمومیتله، آشیق دهقان تکجه اورمودا یوخ، بلکه بوتون آذربایجان صنعت‌سئورلریمیزه بو و یا باشقا شکیلده تانیش ایدی. آذربایجان صنعتکارلاری اونون صنعت اورنک‌لرین‌دن بهره‌لنن، اوستاد ائیلیگین‌دن درس آلان جاوان آشیق‌لاریمیز چوخ ایدی.آشیق دهقان ملاحتلی سسه، کونول اوخشایان زنگوله‌یه و شوخ دئییم طرزینه مالیک بیر صنعتکار ایدی. آذربایجان آشیق مکتبی‌نین ان گوزل عنعنه‌لرینی اوزونده یاشا‌دان اورمودا مخصوص اوخوماق هنرینی، سسینده، نفسینده گزدیریب اونو اینکیشاف ائتدیرن بو آشیق صنعت یوللاریندا تصادفی شوهرت قازانان‌لاردان دئییلدی.
آشیق دهقان نفسلی آشیق‌دیر” فیکری ده ائل آراسیندا سوزگلیشی سویلنیلمیردی. قدیم آشیق هاوا‌لاریمیزدان اولان “شرللی”، “میصری”، “قهرمانی”، “آغیر شرللی” و “کرمی” کیمی نئچه-نئچه ساز هاوالارینی بو آشیق اوز عالمینده یئنی‌دن یاشادیر، اونلارا یئنی سس، یئنی نفس گتیریردی.
“میصری” و “قهرمانی” هاوالارینا بوتوو شکیلده، هئچ بیر سس چاتیشمازلیغما و زنگوله چالارما احتیاج دویما‌دان خصوصی ملاحتله ایفا ائدن آشیق دهقانی اوستادلیق مهارتی دویان کونول‌لری حئیران قویاردی.
بعضن اونو ایفا طرزی زامانی دقتله و دویا‌راق‌دان دینلینده آداما ائله گلردی کی هر هانسی بیر هاوانین تاپشیرماسینا قدر بو آشیق دایانیب نفس آلمیر، اونو دینلیجیه بیر نفس چاتدیریردی.اونون اوخو مقامیندا ذرره‌جه سوز تحریفینه تصادف ائدیلمیردی.
سوز دئییمی آیدین، تلفوظو سرراست ایدی. شوخ مانئرا‌لی بیر آشیق کیمی اوخویاندا سون درجه هوسله، صنعته اورکدن وورغیملوق باخیمییلا اوخویاردی.
اونو یوکسک سویه‌ده دینلیجیه چاتدیرماق اوچون بو آشیغین نفس و بوغاز اینکلان‌لاری چوخ گئنیش ایدی. علاوه حاشییه‌لری ده کونول اوخشایان زنگوله‌لری ده عینی حالدا اونون سس ملاحتینن بیر-بیرینی تاماملایاردی. ائله بیل اوخودوقجا اونون سسی یئنی‌دن آچیلار، نفسینه یئنی نفس جالانیردی.
آشیق دهقان اوخو زامانی دینامیک‌لیگی سئون صنعتکار ایدی. نه میصرا‌دان-میصرایا، نه ده بنددن-بنده لنگیمه¬یی خوش-لامازدی. بو یئرده بیر عاملی نظره آلماق لازیمدیر.
بئله ایفا طرزینی خوشلایان و اونو اوز یارادیجیلیغیندا نماییش ائتدیرمه‌یه چالیشان هر آشیق بونا سونا قدر نایل اولا بیلمیر. اما آشیق دهقانین سس و نفس ایمکان‌لاری بو ساحه‌ده اونا گئنیش شوهرت قازاندیرمیش‌دیر.یئری گلمیشکن، بیر مسئله¬نی قئید ائتمه¬لییک. دینامیک اوخو طرزی بعضی آشیقلارین ایفاسیندا تله¬سیکلیک تاثیری باغیشلاییر.
بئله‌لیکله، اونون باره‌سینده؛ – “فیلانکس تله¬سیک اوخویان‌دیر” کیمی ائشیدیلن سرریشته‌سیزلیک کیمینسه سس، هم ده نفس ایمکانلارینین محدودلوغوینان باغلی اولور. باخ، بو معنادا آشیق دهقان بوتون اوستادلیق ایمکانلارینا مالیک ایدی و او گوزل، ملاحتلی طرزینن نه¬اینکی دینلییجییه تله¬سکن‌لیک تأثیری باغیشلامیر، عکسینه اوخوندوقجا اینسان اوریینی اِحتیزازا گتیریر، اونا رومانتیک دویغولار آشیلاییردی.
آشیق دهقانین سسی کیمی دانیشیغی دا شیرین ایدی. سینه‌سی سوز خزینه‌لی بو اوستاد صنعتکار آذربایجان ائللری‌نین نئچه-نئچه قهرمان‌لیق و محببت داستانلارینی سینه دفتر ائلمیشدی. بو داستان‌لار آراسیندا عشق مووضوع لاری داها گئنیش احاطه‌یه مالیک-دیر و البته، بو دا طبیعی‌دیر.
عمومیتله گوتورنده آذربایجان شیفاهی خالق ادبیاتینین داستان‌لی قول‌لاری اورموداداها چوخ شاخه‌لی‌دیر. هئچ شوبهه‌سیز، بورادا آشیغین گئنیش احاطه دایره‌سینه مالیک اولماسینی یاشادیغی اراضی ایله محدودلاشدیرماق اولماز و بو، بیر مووضوعلوق صحبت‌دیر.اوستاد آشیغین رئپئرتواریندا بیر چوخ داستان واردی. اونلاردان بیری ده “ایبراهیمین داستانی”یدی.
اولجه دئیک کی، بو داستان اوزونون معنا و مضمون باخیمین‌دان، حادثه‌لرین دینامیک اینکیشاف، عینی زاماندا رئال تاریخی حادثه‌لرین تفسیلاتی نوقطه¬ی-نظرین‌دن چوخ ماراقلی‌دیر. آذرباجان شیفاهی خالق ادبیاتینین ان گوزل اینجی‌لرین‌دن اولان “ایبراهیمین داستانی” آرتیق نئچه عصرلردیر کی ائل مجلیس‌لریمیزی، عاریف‌لر ییغناغیمیزی بزمکده‌دیر.
باشقا داستان‌لاریمیزدا اولدوغو کیمی بو صنعت خزینه‌میزین آذربایجانین مختلیف واریانت‌لاری هارداسا بیر-بیرین‌دن فرق‌لنن واخت‌لار اولور. بو تکجه حادثه‌لرین تفسیلاتیندا یوخ، هم ده شعر واریانتلاریندا اوزونو گوستریر.
نوشته شده توسط admin در یکشنبه, ۲۸ دی ۱۳۹۳ ساعت ۵:۲۸ ب.ظ
