آذربایجان آغیز ادبیاتیندا بولاق
بهروز ایمانی
سون بولوم
آنا دیلیمیز: پادشاه دئدی، بورا کیمین هئچ کیمسه منی شن‌لندیره بیلمه‌ییب، سن بو ایشی گؤره بیلسن او قیزی آزاد ائله‌رم. اونسوزدا غضبیمه توشلانیب، بوینونو ووردوررام. اوغلان قمیشی چالماغا باشلاییر. او بیرینجی قمیشی چالارکن، تورمه‌ده گئجه-گوندوز آغلایان قیزین آغلاماغی کسیلدی. ایکینجی‌ده شاه شن‌لندی و اوچونجونو ایسه چالاندا، شاه اویناماغا باشلادی. شاه بو حالدا قیزی آزاد ائله‌ییب، اؤز اؤلکه‌سینه گؤنده‌ردی. بو وضعیتی گؤره‌ن باشقا بیر آدام،هر یئری آختاردی و هر بولاغی آرادیسا تاپابیلمه‌دی. اؤز آختاریشیندان مأیوس اولان آدام یولدا بیر قوجایا راست گلدی، قوجا اونون نه‌دن ناراحات اولدوغونو سوروشدوقدا بو آدام، اوغلانین پادشاه حضوروندا گؤردویو ایشلرینی دئیه‌رکن، قوجا کیشی باشینی ترپه‌دیب،الینی بو آدامین چییین‌لرینه قویدو: »هه اوغلان! هر بولاقدا او دئدییین قمیش بیتمز و هر آداما او قمیش نصیب اولماز« دئدی.
بیر چوخ ناغیل‌لاریمیزدا بولاغین باشینی کسن اژدهالارا دا راست گلیریک. بولاغین باشینی کسن اژدها اهالینی سو گؤتورمه‌یه قویمور. بو ایش اوچون اورتالیغا بیر شرط قویور، اودا هرگون بیر اوشاق بئینی‌نی یئمک اوچون اونا وئریلسین. نهایت بیر نفر ایگید تاپیلیب،اژدها ایله ساواشا گیریر و اژدها ایسه مغلوب اولور و اؤلور.
بو ناغیلدا اژدها واسطه‌سی ایله، بؤیوک ایمپئریالار و گوجلو دؤولت‌لر تصویر ائدیلیر. بولاق ایسه ایشغالا معروض قالان اؤلکه‌لرین دیریلیک رمزی کیمی ایفاده اولونور. دونیا خالقلاری تاریخ بویو بو حادثه‌لرین شاهیدی اولموش و اولاجاقدیر. بودا ناغیل‌لاریمیزین سیاسی آنلام داشیدیغینی گؤستریر.
*آتالارسؤزو و ضرب‌المثل‌لرده
بولاق ایفاده‌سی آتالارسؤزو و ضرب‌المثل‌لرده ده گئنیش عکسینی تاپیر: بولاغین اوستون مووقئعینی گؤستر‌ن بیر ائل کلامیندا گلمیشدیر: “بولاق اؤزو ترپنمز، ائل اوبانی آیاغینا گتیره‌ر.”
حیله‌کار آداملا، ساده بیر شخصین چیخارلاری بولاق سؤزوایله بللی اولور و بئله دئییلیر:
بولاغا سوسوز آپارار،سوسوز گتیره‌ر.
لیاقتسیز آداملارین یئرسیز مقاملارا یوکسلمه‌سی باره‌ده دئیه‌رلر:
قوتور کئچی بولاغین لاپ دورو یئریندن سو ایچر.
عئیبه‌جر و چیرکین بیر شخص گؤزل بیر قادینلا ائولنسه یئنه بو مثلی ایشله‌درلر.
ایلاهی گؤزللییه مالیک اولانلارا دئیه‌رلر:بو, گؤزللر بولاغیندان سو ایچیبدی.
بوگونه کیمی جاماعات آراسیندا گئنیش یاییلان بیر چوخ مثل‌لر واردیر؛ اونلاردان بیری‌ده «بولاق یئریندن گرک بولاق اولا، سو تؤکمک‌له، بولاق اولماز مثلی‌دیر.بو مثلین کؤکونو و منشأیینی بللی ائده‌ن ماراقلی بیر ریوایته توخونماغی یئرلی گؤروروک:
کئچمیش‌لرین سؤزودور، دئییرلر: ایکی قونشو واریمیش، اونلارین بیری وارلی، او بیریسی یوخسول‌ایمیش.اونلارین هم‌یاشید اولان اوشاقلاری وارایمیش. کاسیب اوشاغی چوخ شعورلو باجاریقلی اوشاق ایمیش، بونون عکسینه دؤولتلی اوشاغی یاراماز و ایش‌باجارمایانمیش. بونا گؤره دؤولتلی قونشو هرنه چالیشیرسا، اوغلونو او سویه‌یه گتیره بیلمیر. نهایت او اوغلونو دؤیمه‌یه باشلاییر. ننه واسیطه دوشوب اوغلانی آتانین الیندن آلمالی اولور. ننه اوغلانی آتاسی‌نین الیندن آلا-آلا دئییر:آی کیشی»بولاق گرک یئریندن بولاق اولا سوتؤکمک‌له، بولاق اولماز« یعنی سن اونو دؤیمکله او بیر یئره چاتماز.
*ماهنی‌لاردا
آذربایجانین ایلکین ائل ماهنی‌لاریندا بولاقلا باشلانان، بولاق ایله ایلگیلی ماهنی‌لاریمیزین سایی آز دئییلدیر. اینسان بو ماهنی‌لاری دینله‌یه‌رکن گؤز اؤنونده تمیز کند محیطی یادا دوشور و بو محیطین سرین- سرین سیزغین آخان بولاقلاریندا، جئیران باخیشلی، کهلیک یئریشلی قیزلارین سو دولدورمالاری، قاب و پالتار یومالاری و… سینما پرده‌سی کیمی گؤز اؤنونده جانلانیر. بو ماهنی‌دا گلدیگی کیمی:
بولاق باشی توز اولار/اوستو دولو قیز اولار
اییل دسمالین گؤتور/من گؤتورسم سؤز اولار
آذربایجان ائل ماهنی‌لاریندان بیری‌ده «هاردا قالدین گلمه‌دین» ماهنی‌سیدیر. بوماهنی‌نین بیر بندی ایسه، بولاق تصویری ایله بنزه‌نمیشدیر، همین حیصه‌ایله تانیش اولوروق:
اندیم بولاق باشینا/باخدیم یار سیرداشیما
هرنه دئدیم او گلدی/آخیر منیم باشیما
حئیرانیم، ترلانیم،هاردا قالدین گلمه‌دین/قاش قارالدی گلمه‌دین
بولاق سؤزوایله بزه‌نن اونلارجا ماهنی‌لاریمیز واردیر. آنجاق ماهنی بویو بولاغین تام خصوصیتینی«بولاقدادیر»آدلی ماهنی‌دا گؤرمک مومکون‌دور
ایشیغین یایدیغی معلومات اساسیندا آرازآذربایجان راپورونا گوره ،سؤزومون سونوندا، محبت داستانلاریمیزدا سئوگی مکانلاری، گؤروش یئرلری عمومییتله بولاق باشلاری اولموشدور. بو عنعنه‌یه گوره اصلی- کرم، بابک، کوراوغلو، قاچاق نبی کیمی قهرمانلاردادا گؤروش یئرلری بولاق باشی اولموشدور. دئییرلر, سئویلن‌لر، بولاغین تمیزلییینی، صاف‌لیغینی تانیق گتیره‌رک، همیشه اوره‌ک‌لرینی بولاق، کیمی دوم- دورو ساخلایاجاقلارینا آند ایچرمیشلر.
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۲۵ دی ۱۳۹۶ ساعت ۷:۰۲ ق.ظ
