اولین اثر فولکلوریک آذربایجان
بهرام اسدی
گروه گزارش :در حال حاضر قدیمی ترین اثر مستقل به صورت مکتوب و به شکل کتاب که عناصر فولکلوریک بسیاری را از فرهنگ آذربایجان را با خود دارد کتاب دده قورقود است. فولکلور هر ملتی منعکس کننده روحیات و خلق و خوی آن ملت است، فولکلور یا فرهنگ عامه به نام شخص خاصی وابسته نیست. این امر مسلّمی است که هر کدام از آداب و رسوم یا ضرب المثلها و سخنان حکمت آمیز از طرف شخص معینی ایراد شده اند ولی نام گوینده آن به ندرت باقی مانده و چیزی که موجود است سخن یا عمل اوست. بنابراین میتوانیم بگوییم هر یک از عنصرهای فولکلور برای اولین بار از سوی فردی خاص به وقوع پیوسته و چون با روحیات عموم مطابقت داشته جمعیت آن را قبول کرده و به سرعت رواج داده اند به طوری که امروز جزء لاینفک فرهنگ و مدنیت جامعه محسوب میشود.
در میان فولکلورهای ملل مختلف فولکلور آذربایجان درخشندگی خاصی دارد و از غنای مخصوصی برخوردار است به طوری که توجه فولکلورشناسان جهان را به سوی خود جلب کرده است و بر اساس نظر کارشناسان فولکلور ملل همسایه تماماً از فولکلور آذربایجان تأثیر پذیرفته اند و مرحوم استاد شهریار با توجه به همین حقیقت است که می گوید:
تورکون مثلی، فولکلورو دونیادا تکدیر/خان یورقانی کند ایچره مثلدیر میتیل اولماز
* کتاب دده قورقود قدیمی ترین اثر فولکلوریک آذربایجان است
با اینکه تحقیق و بررسی بر روی فولکلور در قرن اخیر صورت علمی و آکادمیک به خود گرفته است و کتب فراوانی در این زمینه به رشته نگارش در آمده اند با این حال از فولکلور عامیانه در قرون قبل نیز آثاری در دست داریم که ما را به قرنها قبل رهنمون می سازد و نحوه معیشت و طرز تفکر پیشینیان را در ذهن ما مجسم می کند.
در حال حاضر قدیمی ترین اثر مستقل به صورت مکتوب و به شکل کتاب که عناصر فولکلوریک بسیاری را از فرهنگ آذربایجان را با خود دارد کتاب دده قورقود است. این کتاب با اینکه در قرن پانزدهم میلادی از سوی فردی ناشناس کتابت شده است دارای عناصری است که حوادث و داستانهای آن را به قرنها پیش از ظهور اسلام مربوط می سازد.
*تعدادی از سخنان پندآموز کتاب دده قورقود امروزه به عنوان ضرب المثل استفاده می شود
کتاب دده قورقود از یک مقدمه و ۱۲ بخش تشکیل شده است. در مقدمه از پیر و مرشد قوم یعنی دده قورقود سخن می رود و او را شخصیتی برخاسته از قوم بیات از اقوام ۲۴گانه اوغوز معرفی میکند و می گوید که او هر مشکل قوم خود را حل می کرد و هیچ کاری را بدون مشورت با او انجام نمی دادند و او دانای قوم بود. سپس تعدادی از سخنان حکمت آمیز او را بیان میکند که تعدادی از آنها تا به امروز نیز باقی مانده و مانند ضرب المثل به کار میروند.
در هر بخش از کتاب که یک (بوْی = Boy) خوانده میشود داستانی بیان می گردد و حوادثی اتفاق می افتد. در اکثر موارد قهرمان داستان بی نام است و طی داستان عمل مهمی انجام میدهد و در موقعیتی مناسب دده قورقود ظاهر شده و به مناسبت کاری که انجام داده به قهرمان نام میدهد و از این پس قهرمان با نامی که دده قورقود داده است زندگی می کند و شناخته می شود. اگر جوانی عمل مهمی انجام ندهد بی نام خواهد ماند.
پایان بخش این مقاله چند نمونه از سخنان حکمت آمیز حکیم قوم اوغوز دده قورقود است:
- تا نام خدا را به زبان نیاوری کار پیش نمیرود.
- انسان اگر به اندازه یک کوه بزرگ ثروت داشته باشد باز هم تلاش میکند که بیشتر از آن را جمع آوری کند ولی بیش از قسمتی که دارد از آن نمی خورد. – آبها هر قدر هم جوش و خروش داشته باشند دریا نمی شوند.
- خداوند متکبرین را دوست ندارد.- دشمن قدیمی دوست نمیشود همانگونه که پنبه فرسوده پارچه نمی شود.- دختر نصیحت و پند را از مادر خود می آموزد و پسر سفره احسان را از پدر خود یاد می گیرد.- اگر دولتی در سر نباشد از مال پدر چه فایده؟
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۱۷ آذر ۱۳۹۳ ساعت ۶:۳۱ ق.ظ