اولین اثر فولکلوریک آذربایجان

اولین اثر فولکلوریک آذربایجان

بهرام اسدی
گروه گزارش :در حال حاضر قدیمی ‏ترین اثر مستقل به صورت مکتوب و به شکل کتاب که عناصر فولکلوریک بسیاری را از فرهنگ آذربایجان را با خود دارد کتاب دده ‏قورقود است. فولکلور هر ملتی منعکس‏ کننده روحیات و خلق و خوی آن ملت است، فولکلور یا فرهنگ عامه به نام شخص خاصی وابسته نیست. این امر مسلّمی است که هر کدام از آداب و رسوم یا ضرب‏ المثل‏ها و سخنان حکمت‏ آمیز از طرف شخص معینی ایراد شده‏ اند ولی نام گوینده آن به ندرت باقی مانده و چیزی که موجود است سخن یا عمل اوست. بنابراین می‏توانیم بگوییم هر یک از عنصرهای فولکلور برای اولین بار از سوی فردی خاص به وقوع پیوسته و چون با روحیات عموم مطابقت داشته جمعیت آن را قبول کرده و به سرعت رواج داده‏ اند به طوری که امروز جزء لاینفک فرهنگ و مدنیت جامعه محسوب می‏شود.
در میان فولکلورهای ملل مختلف فولکلور آذربایجان درخشندگی خاصی دارد و از غنای مخصوصی برخوردار است به طوری که توجه فولکلورشناسان جهان را به سوی خود جلب کرده است و بر اساس نظر کارشناسان فولکلور ملل همسایه تماماً از فولکلور آذربایجان تأثیر پذیرفته ‏اند و مرحوم استاد شهریار با توجه به همین حقیقت است که می ‏گوید:
تورکون مثلی، فولکلورو دونیادا تک‏دیر/خان یورقانی کند ایچره مثل‏دیر میتیل اولماز
* کتاب دده قورقود قدیمی ترین اثر فولکلوریک آذربایجان است
با اینکه تحقیق و بررسی بر روی فولکلور در قرن اخیر صورت علمی و آکادمیک به خود گرفته است و کتب فراوانی در این زمینه به رشته نگارش در آمده ‏اند با این حال از فولکلور عامیانه در قرون قبل نیز آثاری در دست داریم که ما را به قرن‏ها قبل رهنمون می ‏سازد و نحوه معیشت و طرز تفکر پیشینیان را در ذهن ما مجسم می ‏کند.
در حال حاضر قدیمی ‏ترین اثر مستقل به صورت مکتوب و به شکل کتاب که عناصر فولکلوریک بسیاری را از فرهنگ آذربایجان را با خود دارد کتاب دده ‏قورقود است. این کتاب با اینکه در قرن پانزدهم میلادی از سوی فردی ناشناس کتابت شده است دارای عناصری است که حوادث و داستان‏های آن را به قرن‏ها پیش از ظهور اسلام مربوط می‏ سازد.
*تعدادی از سخنان پندآموز کتاب دده قورقود امروزه به عنوان ضرب المثل استفاده می شود
کتاب دده ‏قورقود از یک مقدمه و ۱۲ بخش تشکیل شده است. در مقدمه از پیر و مرشد قوم یعنی دده ‏قورقود سخن می ‏رود و او را شخصیتی برخاسته از قوم بیات از اقوام ۲۴گانه اوغوز معرفی می‏کند و می‏ گوید که او هر مشکل قوم خود را حل می‏ کرد و هیچ کاری را بدون مشورت با او انجام نمی ‏دادند و او دانای قوم بود. سپس تعدادی از سخنان حکمت‏ آمیز او را بیان می‏کند که تعدادی از آنها تا به امروز نیز باقی مانده و مانند ضرب‏ المثل به کار می‏روند.
در هر بخش از کتاب که یک (بوْی = Boy) خوانده می‏شود داستانی بیان می‏ گردد و حوادثی اتفاق می ‏افتد. در اکثر موارد قهرمان داستان بی‏ نام است و طی داستان عمل مهمی انجام می‏دهد و در موقعیتی مناسب دده‏ قورقود ظاهر شده و به مناسبت کاری که انجام داده به قهرمان نام می‏دهد و از این پس قهرمان با نامی که دده ‏قورقود داده است زندگی می ‏کند و شناخته می ‏شود. اگر جوانی عمل مهمی انجام ندهد بی‏ نام خواهد ماند.
پایان‏ بخش این مقاله چند نمونه از سخنان حکمت ‏آمیز حکیم قوم اوغوز دده ‏قورقود است:
- تا نام خدا را به زبان نیاوری کار پیش نمی‏رود.
- انسان اگر به اندازه یک کوه بزرگ ثروت داشته باشد باز هم تلاش می‏کند که بیشتر از آن را جمع ‏آوری کند ولی بیش از قسمتی که دارد از آن نمی‏ خورد. – آبها هر قدر هم جوش و خروش داشته باشند دریا نمی‏ شوند.
- خداوند متکبرین را دوست ندارد.- دشمن قدیمی دوست نمی‏شود همانگونه که پنبه فرسوده پارچه نمی ‏شود.- دختر نصیحت و پند را از مادر خود می‏ آموزد و پسر سفره احسان را از پدر خود یاد می‏ گیرد.- اگر دولتی در سر نباشد از مال پدر چه فایده؟

نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۱۷ آذر ۱۳۹۳ ساعت ۶:۳۱ ق.ظ

دیدگاه


3 × شش =