ایندی کی دیل آچدین سوسما
حاضیرلایان:اکبرسعادت
ایندی کی دیل آچدین سوسما، آغلا، گول
یامان سؤیله یاخشی سؤیله داغلا گول
آنا دیلیمیز :جبار باغچه بان آدلا )آدلیملانان میرزا جبار عسگرزاده (دوغوم: ۱۲۶۴ ایروان- اؤلوم:۴ آذر ۱۳۴۵ تئهران) میرزا جبار عسگر بنا نین اوغلو( اورمیه شهریندن بنایی وقنادی ایش اوچون ایروانا گئدیب ۱۲۶۴ شمسی ایل ده ایروان دا دوغولوب دیر.تبریزلی یازیچی، ایراندا لال- کارلارین اوچون اؤیرتیمین آتاسی.جبار باغچه‌بان طنز درگیلر یایماقلا یازیچیلیق عالمینه گیردی، الیفبانی اوشاقلارا یاخشی اؤیرتمک اوچون یئنی یول گؤستردی، اوشاقللار باغچه لری یولا سالدی و بو موناسیبتله “باغچه بان” آدی اونا وئریلدی، او اوشاقلارین ادبیات نوماییشی نین تملینی قویدو. ایلک شعر دیلینده اولان داستانلارین “قیزیللی یاپراق” و “بایرامچیلیق” آدی ایله ۱۲۹۰- جی ایلده ایروان شهرینده و آذربایجان تورکجه سینده یازدی. اوندان آذربایجان تورکجه سینده ۱۲ کیتاب قالیبدیر.
باغچه بان اوشاقلار باغچاسیندا اوشاقلارا تورکجه ده شعر اؤیره‌دیردی. باغچه بانین قیزی ثمینه خانیم آتاسی باره سینده بئله دئییر کی “آتام بویوک ماراقلا تورک دیللی اوشاقلارا اوشاقلیق سورودلار اؤیرَدیردی،نوماییشنامه یازیردی و ایجرا ائدیردی. تورکجه دیلینده ایلک اوشاق شعرلری بو ایللرده سؤیله ندی.میرزا جبار عسگرزاده ۱۲۶۴-جو ایل ایروان شهرینده دونیا گلدی.”رضا” آدلی جدی تبریز بعضی منبع لرده اورمیه شهرینده بورایا کؤچموش اولوبدور.آتاسینین پئشه سی معمارلیق و قنادچیلیق ایمیش، همده قهوه خانالاردا ناقاللیق‌دا ائدرمیش. آلب‌ارسلان، کوراوغلو، نوش‌آفرین و بوتونلوکله حماسی داستانلار نقل ائدرمیش. بویوک ننه سی شاعیر و طبیب ایمیش. باغچه بان ۱۵ یاشیناجان سونتی شکیلده ایداه اولان مکتبخانادا درس اوخویوبدور. مکتب موللاسی نین آدی “شئیخ علی اکبر” ایمیش. اوندان سونرا عاییله سی نین یوخسوللوغونا گؤره درس اوخوماغی ترک ائدیب آتاسینین پئشه سینده ایش گؤرمکله مشغول اولور. همین دورده گیزلین صورتده قیزلارا درس اوخوماغی اویردیر.۱۹۰۵ میلادی (۱۲۸۲ شمسی) ایلده موسلمانلار علئیهینه اولان قیرغینلادا توتوقلانیب و دوستاغلانیر.دوستاقدا طنز هفته لیکلر یایماغا باشلاییر.ایلک درگیسی “ملا نهیب” آدیندا اولور.او آتاسیندا اؤیرنمیش نقاشلیق باشاریشیغیندا فایدالاناراق بیر هفته ایچینده ۸ صحیفه لیک اولان هفته لیگیندن ۵۰ نوسخه حاضیرلاییر. درگی دوستاقدان ائشیگده ده گئنیش صورتده آلقیشلانیر. بو هفته لیک چالیشماسی بیر آی داوام ائدیر. “ملا باشی” دوستاقدا اولان باغچه بانین ایکینجی طنز درگیسیدیر.بو درگی کاغیذ و ژلاتین آزلیغیندان و اونو دوستاقدان ائشیگه الده ائتمه سی چتینلیگه گؤره دایاندیریلدی دوستاقدان آزاد اولان باغچه بان اوشاقلار و قادینلارین ساوادلاندیریلماسینا چوخ دیر وئریر و گیزلین صورتده قیزلارا درس اوخوماغی اؤیرتمه گه داوام ائدیر.قیزیللی یاپراق و بایرامچیلیق منظوم داستانلاردا ۱۲۹۰-جی ایل ایروان شهرینده یاییلیر.”لک لک” باغچه بانین یایدیغی اوچونجو طنز درگی دیر.بو درگی۱۲۹۱ شمسی (۱۹۱۴ میلادی) ایلینده ایروان شهرینده یاییلیردی.بو ۸ صحیفه لیک درگی ۱۲-جی شوماره سیندن بیرینجی دونیا موحاریبه سی باشلانماغی گؤره دایاندیریلیر “لک‌لک” درگیسی ملانصرالدین (۱۹۰۶م)، بهلول (۱۹۰۷م)، زنبور (۱۹۰۹م)، مرآت (۱۹۱۰م)، آری (۱۹۱۰م) و کل نیت (۱۹۱۲م) دن سونرا آزربایجان تورکجه سینده یاییلان یئددینجی طنز و فوکاهی درگیدیر.همین ایللرده باغچه بان “الف”، “اشک دغلیان”، “محیمه پیش آیی” و “م.پ” آدلارلا ملانصرالدین درگیسینده یازیلارین یاییرمیش.موسلمانلار علئیهینه باشلانان قیرغینلارین سون ایلینده تورکیه یه گئدیر.ایغدیر شهری نین شهرداری سی نین تحویلداری اولور و سونرالار فرماندار مقامینا یوکسه لیر. دانشاکلار طرفیندن توتاقلاناندان سونرا ایروانا قایتاریلیر.تبریز شهرینده چالیشمالاری۱۲۹۹جو ایل، تبریز شهرینه گلندن سونرا، “دانش” آدلی اوخولدا اؤیرتمن اولور.۱۳۰-جی ایلده “برنامه کار آموزگان” و ۱۳۰۳-جو ایل “الفبای آسان” آدلی کیتابین یاییر. باغچه‌بان “ابولقاسم فیوضات”ین حیمایه‌سی آلتیندا ۱۳۰۳-جو ایلین گولن آییندا ایلک “اوشاقلار باغچاسی”ن (فارسجا: باغچه اطفال) مقصودیه محله سی و انجومن کوچه سینده قوردو همین ایل سوی آدین “عسگرزاده”دن “باغچه بان”ا چئویریر.بو اوخوللار اصلینده آلمانلی فردریک فروبلی نین ایلک دفعه “اوشاقلار باغچاسی” آدیندان گؤتورولوبدور.او تبریز شهرینده اولان زامان اوشاقلارین ادبیات نوماییشی نین تملینی قویدو. نوماییشنامه یازیب صحنه یه چیخارتماق، سورود اوخوماد اوشاقلارا ناغیل تعریف ائتمک و… ایلک دفعه باغچه بان طرفیندن مدرسه لرده ایجرا اولوندو. همین شهرده اولان زامان لال-کارلارین اؤیرتیمی ایشینه ماراقلانیر و بو ایشی گؤرمک اوچون آددیم آتیر. لال-کارلارا اؤیرتیمی باشلایان زامان دا آذربایجان کولتورونون مودور کوللو، موحسنی، طرفیندن هده له نیبدیر:سن لال-کارلارا دیل اویرتمک باشاریرسانسا، اوندا اوشاق باغچاسیندا تورک اوشاقلارا فارس اؤیرتمه‌گین داها یاخشیدیر. بیزیم لال-کارلار اوخولونا احتیاجیمیز یوخدور.
“بونلاردان علاوه او چوخلاری طرفدن ایستیهزا اولوندو و اونو آلچالتماغا چالیشیردی. بونلارا باخمایاراق باغچه بان ایشینه داوام ائتدی و آلتی آیدان سونرا قویولان جشن مراسیمی، اهالی طرفیندن بویوک ماراقلا قارشیلاندی. ماراغین بویوکلوگونده مدرسه نین حایاطیندا اَیلشمه گه یئر یوخ ایدی. باغچه بان ۱۳۰۳-جو ایلده ۳ نفر لال-کارلارا اوغورلو درس وئرندن سونرا، زحمتلرن اونلارا اؤزل ال الیله دئمه لی الیفبا یاراتماغا یؤنه لتدی. او بو یئنی یولو ۱۳۲۳-جو ایل اؤزو یایدیغی “زبان” (دیل) درگیسینده و ۱۳۲۹-جو ایل “الفبای گویا” (دانیشان الیفبا) کیتابیندا ایضاحلادی. بو شیوه ده تلفوظ و دوداق اوخاماغا تاکید اولدوغونا گؤره “دانیشان الیفبا” آدی وئریلدی و بو گونه جن ایرانین لال-کارلار اؤیرتیم مرکزلرینده ایشله نیر.۱۳۰۶-جی ایلدن “موحسنی” سیاسی ندنلره گوره اوشاق باغچاسی لارین تبریز شهرینده مونحل ائتدی و نهایت باغچه‌بان آزربایجانی ترک ائدیب فارس شهرلرینده چالشماغا مجبور قالدی.او زامان “ابولقاسم فیوضات” باغچه بانی شیراز شهرینه دعوت ائتدی. شیراز ایلک اوشاق باغچاسی دومیل منطقه سینده ایشه باشلادی. ۱۳۰۸-جی ایلده “زندگی کودکان” (اوشاقلارین یاشاییشی) آدلی کیتابین شیراز شهرینده یایدی. بو ایراندا اوشاقلار اوچون یاییلان ایلک غئیری درسی کیتاب ایدی. باغچه بان شیرازدا اوشاقلار اوچون یئددی نوماییشنامه یازدی. “خانم خزوک” / خزوک خانیم (۱۳۰۷)، “گرگ و چوپان” / قورد ایله چوبان (۱۳۰۸)، “پیر و ترب” / قوجا ایله تورپ (۱۳۱۱) “مجادله دوپری” / ایکی پری دئییشمه سی، “شیر و باغبان” / آسلان ایله باغبان، “شنگون و منگول” و “آتشدان زرتشت” / زرتوشتون اوت یئریسی بو یئددی کیتابین آدلاریدیر. باغچه‌بان ۱۳۱۱-جی ایلده “بازیچه دانش” / بیلیک اویونجاغی کیتابین یایدی.او ۱۳۱۱-جی ایلده لال-کارلار اوچون مکتب آچماق اوچون تئهران شهرینه گلدی. تئهران تکجه “صوفیا” آدلی بیر قیز اونون مدرسه سینده درس آلماق اوچون آد یازدیردی. تئهرانین اهالیسی باغچه بانی بیر اوغرو گوزو ایله باخیردیلار، محله نین اوشاقلاری داش ایله کیلاسلارین شیشه لرین سیندیریردیلار. . ۱۳۱۲-جی ایله‌جن اوچ-دؤرد نفر شاگیردلره آرتدی. ۸ آی چالیشیندان سونرا، باغچه بان اونلار اوچون بیر شنلیک مراسیمی کئچیردی و اورایا کولتورو وزیرینده دعوت ائتدی. وزیر باغچه بانین ایشلرین آلقیشلادی و مدرسه سینه یاردیم ائتمه گه قرار وئردی. باغچه بانین ایشی توتدو و ۱۳۱۳-جو ایلده ایلک لال-کارلار مدرسه سی نین ایمتیازی اونون آدینا وئریلدی..
۳۱۲-جی ایلده، دوندوران آیی نین ۲۲-ده “کار تلفون” و یا “سوموکسل تلفون”-و ایختیراع ائتدی.بو دستگاه ۱۳۱۳-جو ایلده، آغلارگولر آیی‌نین ۱۸-ده، ۱۱۸ نومره‌ایله شیرکتلر، تیجاری علامتلر و ایختیراعلار ثبت ائتمه ایداره سینده ثبت اولوندوباغچه بان
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۰۱ آذر ۱۳۹۳ ساعت ۹:۱۳ ق.ظ
