گزارش//

گردشگری غذا، جلوه زیبایی از ترویج فرهنگ آذربایجان غربی

گروه گزارش: گردشگری غذا، پتانسیل پنهان صنعت گردشگری سرزمین رنگین کمان اقوام و ادیان است این سرزمین سال‌هاست فرهنگ‌ها و قومیت‌های مختلف را کنار هم قرار داده و دیرگاهی است عطر و بوی خوش هنر آنها را را استشمام می‌کند و با رایحه خوش فرهنگ این مردمان هر روز سر زنده تر از دیروز می‌شود. دستان هنرمند زنان این دیار اعم از کُرد و تُرک، آشوری و ارمنی هنرهای زیادی خلق کرده اند چنانکه برخی از آنها مرزها را در نوردیده و در ذهن و فکر مردم دور ترین نقطه دنیا برای خود جاخوش کرده‌اند از فرش‌های الماس گونش تا هنرهای چوبی بی نظیرش همه حکایت فرهنگ این دیار را بارها روایت کرده اند اما گذشته از اینها پخت غذا قصه زیبای دیگری در این دیار دارد به عبارتی صنعت و هنری است که کمتر به آن توجه شده و یا یادمان رفته در داخل کشور و آنسوی مرزها نامشان را ببریم تا گردشگران و توریست‌ها شیفته طعم خوش آنها شوند.
چهارشنبه سوری‌ها و شب یلداها در این دیار بدون این غذاها چنگی به دل نمی زنند و به قول پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها چهارشنبه سوری و شب چله مگر می‌شود بدون »کوفته شورباسی« یا کوفته، »یاپراق دولماسی« یا دولمه برگ مو و »کلم دولماسی« یا دولمه کلم باشد اینها نسل به نسل به ما رسیدند و به قول امروزی‌ها شدند »برند«و چقدر سفره‌ها را صفا می‌بخشند و حلاوت و شادی، چنانکه اگر تنها به تماشای سفره بنشینی همان تماشا سیرت خواهد کرد.
»ایران آشی« و یا آش دوغ با سبزی کوهی سال‌هاست همچنان ایستاده است و همان خوشمزگی خود را حفظ کرده و یا »یارما شورباسی« ساده و بی آلایش مثل برخی آدم‌ها اما با عطر و طعم خوشش ذائقه مردم را سیر می‌کنند.
»گوزلمه« غذای ساده‌ایی که شبیه خاگینه اما با تخم مرغ و سیر مزین می‌شود و طرفداران زیادی دارد و یا »یتمچه« بخاطر نداشتن گوشت به این نام نامیده شده اما با چند سیب زمینی، گوجه فرنگی، بادمجان و پیاز و فلفل سبز هر سفره‌ایی را زیبا می‌کند و اهل خانه را دست به دعا.
»آبگوشت« غذای بی نظیر و محبوب همه اقوام است و در ارومیه محل و نام و نشان مشخصی برای پخت این غذا وجود دارد خیابان امام (ره) کوی عارفیان، آبگوشت مشهدی قربان.
ظرف‌های سفالی یکی پس از دیگری صف کشیده و جلوه تماشایی دارند، او می‌گوید ۱۰ ساعت طول می‌کشد تا آبگوشت بپزد اما وقتی آماده شد خوردنش را به هر مسافر و شهروندی توصیه می‌کنیم.»یارماقابله سی« غذایی که با بلغور گندم تهیه می‌شود یا »اوماج آشی«، دوشاب حالواسی (حلوایی که با شیره انگور درست می‌شود) و قدمت طولانی دارد و در گذشته بیشتر به شکل گلوله مانند درست می‌شد و از طعم و لذت خاصی برخوردار است.»تره« غذای لذیدی که بیشتر در صبحانه مصرف می‌شود و از مخلوط آرد و شیره انگور تهیه شده و خاصیت درمانی خوبی هم دارد علاوه بر این تقویت کننده است.و اما زنان هموطن مسیحی این دیار در پخت غذا و شیرینی ید بیضایی دارند و چقدر هنرمندانه آماده می‌کنند در آستانه شب عید که قرار می‌گیرند صدای پای کریسمس و بابا نوئل که به گوش می‌رسد آماده می‌شوند برای پخت شیرینی و نان مخصوص این ایام»کده« کلوچه‌ای که به شکل دایره ای بزرگ است و داخل آن از روغن حیوانی، آرد تفت داده شده و گردو که با هم ترکیب شده پُر می‌شود و بعد روی آن توسط زرده تخم مرغ رنگی و سپس شکل‌های زیبایی رویش توسط زنان منزل و همسایه نقش می‌بندند.این نان بصورت جمعی پخته می‌شود و در گذشته پخت این نان در تنور صورت می‌گرفت و خمیر آن شب قبل آماده و صبح در تنوری که روشن و داغ بود روی شی فلز مانندی گذاشته و پخته می‌شد ولی با گذشت زمان امروز آن را در فر درست می‌کنند.بانوان هموطن مسیحی شیرینی دیگری بنام »طبقه« وکیک دیگری به مناسبت همین ایام تهیه می‌کنند که نحوه تهیه آنها نیز بصورت جمعی است.
و اما زنان کُرد زبان ساکن در آذربایجان غربی که دستان خلاق آنها زیباترین هنرها را خلق می‌کند نه تنها در هنر بلکه در پخت غذا نیز همواره درخشیده‌اند.
»کلدوش« یکی از غذاهای کُردی »ایلات هناره« واقع در شمال غربی ارومیه است این غذا فوق العاده پر انرژی و خوشمزه است و طعم لذیذی دارد اما کمی زمان پخت آن طولانی است.
»کلدوش« در شهرهای اشنویه، مهاباد، پیرانشهر و ارومیه تهیه می‌شود.
»پلور« دیگر غذای کُردی این سرزمین است که شبیه غذای حلیم است و آرد را گرم کرده و پس از قاطی کردن آب، روغن حیوانی به آن اضافه می‌کنند.
»گیپه« غذای دیگر کُردی و نوعی سیرابی گوشت است که از آن دولمه درست می‌کنند، این غذا به دلیل پرکالری بودنش برای ماهه دوم سال مناسب است و معمولا برای وعده نهار استفاده می‌شود.
»دوکیو« نیز نوعی آش محلی است که با گیاهان کوهی بویژه کنگر درست می‌شود.
تنوع غذاهای آذربایجان غربی گردشگران را مجذوب می‌کند
کارشناس گردشگری غذای میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی می‌گوید: غذا جلوه فرهنگ یک سرزمین است، آنچه بر سر سفره می‌بینیم چه برای اکرام میهمان و چه برای اطعام خانواده، جلوه‌ای از فرهنگ، شعور، جهان بینی و هنر مردمان آن سرزمین است.
به گفته او، غذاهای بومی و سنتی در یک متن فرهنگی تولید می‌شوند و شیوه طبخ آنها، برآمده از فضای جغرافیایی و تاریخی یک منطقه است و همانند دیگر مصنوعات فرهنگی، بیانگر هویت قومی، نژادی و ملی مردم آن منطقه است.وی تاکید کرد: این میراث ناملموس فرهنگی، حافظ تنوع فرهنگی و ضامن توسعه پایدار است و این ظرفیت را دارد تا در کنار میراث‌ فرهنگی ملموس، یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری هر منطقه باشد.امام وردی افزود: ایران سرزمین گسترده با جغرافیایی متفاوت و متنوع در آسیاست سرزمینی با قومیت‌های متفاوت که از نظر تنوع غذا و خوراک حرف زیادی برای گفتن دارد.وی ادامه داد: خوشبختانه آذربایجان غربی با تکیه بر فرهنگ غنی، مردمان میهمان نواز و زنان هنرمند و کدبانوی خود همیشه سفره‌های رنگینی داشته و از این نگاه حرف زیادی برای گفتن دارد از طرفی طبیعت سرسبز و گیاهان خاص و مفید این خطه دلیل دیگری بر پر بار شدن سفره‌ها از قدیم الایام است،وجود غذاهای مقوی و خوشمزه با در نظر گرفتن طبع غذا و نگاه تندرستی، دمنوش‌های بی بدیل و مفید، ترشی، دسرها، شیره‌های میوه‌های متفاوت در این استان هر گردشگری را مجذوب خود می‌کند تا علاوه بر تناول به سوغات از آنها همراه خود ببرد.
وجود فرهنگ‌های شهری، روستایی و عشایری از طرفی و وجود اقوام تُرک و کُرد در این استان تنوع حوزه گردشگری خوراک را تصدیق می‌کند.
تهیه اطلس گردشگری خوراک آذربایجان_غربی
کارشناس گردشگری غذای میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی افزود: این اداره کل در راستای معرفی خوراک استان، مهارت‌های طبخ غذا، ماهیت و سلامت غذاهای استان، آیین پذیرایی و مهمان نوازی مردمان محلی و برنامه ریزی‌های لازم جهت تهیه مستند چند زبانه معرفی خوراک استان انجام داده است همچنین در نظر دارد اطلس گردشگری خوراک را با توجه به تنوع غذا در استان تهیه کند و در صورت تامین اعتبار »جشنواره گردشگری خوراک« را برگزار و به شکل تخصصی به معرفی توانمندی‌های استان در حوزه غذا بپردازد.
امام وردی اظهار کرد: گره خوردن فرهنگ هر سرزمین با غذا و خوراک آن و اهمیتی که گردشگر عصر حاضر به غذا و آداب پذیرایی جامعه میزبان می‌دهد همچنین بستر ایجاد شده برای آذربایجان غربی جهت معرفی شایسته توانمندی‌های گردشگری خوراک و معرفی سایر توانمندی‌ها به عنوان میزبان به گردشگران از دلایل مورد توجه در راستای توسعه گردشگری خوراک است.
کارشناس گردشگری غذای میراث فرهنگی و گردشگری آذربایجان غربی ادامه داد: با توجه به تنوع قومیتی، فرهنگی، امکانات و توانمندی‌های استان امکان توسعه این شاخه از گردشگری دور از دسترس نبوده و همچنین توجه ویژه جهانی به حوزه گردشگری خوراک می‌طلبد تا از روش‌های مختلف، سرمایه گذاری‌های لازم جهت توسعه این شاخه انجام گیرد و مسوولان استانی و علاقه مندان بخش خصوصی تمرکز و توجه کافی به این شاخه داشته باشند.
گنجاندن فهرست غذاهای سنتی آذربایجان_غربی در لیست غذاهای کشور
وی تشویق توسعه و ترویج و مصرف غذاهای محلی، برندسازی غذاهای محلی و سنتی استان در سـطح بـین المللـی و گنجانـدن فهرسـت غذاهای سنتی استان در لیست غذاهای کشور و ثبت در فهرست یونسکو، گنجاندن غذاهای محلی در منوی هتل‌ها و رستوران‌های استان متناسب با ظرفیت‌هـا و شرایط منطقه‌ای، ایجاد مسیرها یا راسـته‌هـای تولیـد و عرضـه غـذاهای محلـی، سـنتی و خیابانی در منـاطق و شهرهای مقصد گردشگری، برگزاری تورهای گردشگری غذا در استان، استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات (وبسایت و وبلاگ) و بهره گیری از شبکه‌های اجتماعی به منظور معرفی غذاهای محلی و سنتی را از جمله اقدامات لازم برای توسعه غذاهای سنتی استان عنوان کرد.امام وردی افزود: تبلیغ و آگاهی رسانی در مبادی ورودی مرزها و مقاصد گردشگری، بهره گیری از تبلیغات تلویزیونی، رسانه‌ها، روزنامه‌ها و نشریات، رواج تولید محصولات غذایی محلی و سنتی به صورت ارگانیک، برند سازی برخی از مقولات غذایی استان مانند نقل بیدمشک ارومیه، تربیت و آموزش آشپزها با توجه به فرهنگ مردم حتی در نحوه سفره آرایی وتربیت راهنمای گردشگری غذا، تشویق و ترغیب رستوران‌ها حتی هتل‌ها به تهیه و عرضه غـذاهای محلـی براساس دستورالعمل‌های سنتی و با استفاده از محصولات محلی با تاکید بر این نکته که شیوه‌های سنتی و رایج حفظ شده باشد و از کالایی کردن برخی غذاهای محلی که مختص ایام خاص است به منظور جلوگیری از تخریب فرهنگ‌های بومی پرهیز شود.
معرفی استان به عنوان قطب گردشگری شمال‌غرب کشور با توجه به وجود جاذبه‌های بی نظیر حوزه گردشگری خوراک
امام وردی شناسایی گونه‌ها و آیتم‌های حوزه خوراک استان، شناسایی و احیای شیوه‌های سنتی و مهارت‌های آشپزی محلی، بررسی زیرساخت‌های مرتبط با گردشگری خوراک در استان، معرفی فرصت‌ها، تهدیدات و نقاط ضعف و قوت آن در استان، توانمند سازی جوامع محلی مرتبط با حوزه گردشگری خوراک، استفاده از ظرفیت تشکل‌های مردم نهاد در برگزاری جشنواره و توانمند سازی آنها، توانمند سازی جوامع محلی مرتبط با حوزه گردشگری خوراک، ایجاد بستر همکاری و ارتباط موثر بین دستگاه‌های اجرایی، دانشگاه‌ها و بخش خصوصی در زمینه توسعه گردشگری خوراک، برگزاری جشنواره سفره ایرانی به شکل استانی، سوق دادن پروژه‌های علمی و تحقیقاتی دانشگاهی به سمت رفع مشکلات صنعت غذا در گردشگری، بالا بردن روحیه خودباوری و انگیزه تحقیق در عناصر موثر در صنعت گردشگری خوراک، برگزاری جشنواره ی منطقه‌ای سفره ایرانی – فرهنگ گردشگری (آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل، زنجان) و توانمند سازی جوامع محلی مرتبط با حوزه گردشگری خوراک را از اقداماتی برشمرد که می‌تواند استان را به دلیل برخورداری از گردشگری خوراک به قطب گردشگری شمال‌غرب کشور تبدیل کند.
غذاهای ثبت ملی شده آذربایجان غربی
امام وردی گفت: مهارت پخت خوراک سنتی گوزلمه، مهارت پخت غذای سنتی یارما شیله سی، مهارت تهیه قوروت سنتی (کشک سنتی)، مهارت و دانش تهیه دوشاب حالواسی، مهارت پخت کباب خوی، مهارت پخت غذای سنتی یارما قابلی سی، مهارت پخت غذای سنتی اوماج آشی، مهارت پخت غذای سنتی اَیران آشی، مهارت پخت غذای سنتی یارپاق دولماسی (دلمه برگ مو) در گستره ملی بنا به پیشنهاد آذربایجان غربی، مهارت و دانش تهیه زنجفیل حالواسی، فن آوری تهیه دوشاب در ارومیه، مهارت پخت نان در آذربایجان غربی، فن آوری تهیه عرق بید مشک، شیوه تهیه نقل بیدمشک ارومیه، مهارت و دانش تهیه گلاب گیری قیزیل گول(گل محمدی)، مهارت تهیه جویز حالواسی (حلوای گردو)، شیوه رشته بری سنتی در گستره ملی، قوورما (شیوه نگهداری گوشت توسط عشایر شاهسون مغان) در گستره منطقه‌ای و مهارت پخت ساج ایچی/ قاتق شورباسی/ ساچ قوورماسی (قلی سل کردی) در گستره منطقه‌ایی غذاهایی هستند که در فهرست آثار میراث ناملموس جای گرفته‌اند.
به گزارش آراز آذربایجان به نقل از ایرنا، بر اساس تعریف انجمن جهانی سفر و غذا (World Food Travel Association)، گردشگری غذا (Food Tourism) به‌معنی سفر برای چشیدن طعم غذاهای یک مقصد با هدف برقراری ارتباطی حسی با آن مقصد است.در واقع گردشگری غذایی که به‌عنوان »گردشگری آشپزی« (Culinary Tourism) نیز شناخته می‌شود، نوعی از سفر کردن است که با تجربه‌های منحصربه‌فردی از خوردن و آشامیدن همراه می‌شود.گردشگری غذا یا گردشگری غذایی، صرفا به‌معنای غذاخوردن در مکان‌های لوکس و مجلل نیست؛ بلکه بیشتر بر غذاخوردن ماجراجویانه و یادگیری فرهنگ‌های جدید در طول مسیر سفر تمرکز دارد.گردشگری خوراک تجربه‌ای است که در آن، فرد نه‌تنها غذاهای محلی و اصیل یک منطقه را امتحان می‌کند، بلکه با فرهنگ بومی آن نیز آشنا می‌شود.