پروینین دوشونجه¬لری

یازان: فریده سلیمانی
پروین تخلص ائدن، رخشنده اعتصامی ۱۲۸۵ جی گونش ایلی تبریز شهرینده آنادان اولموشدور. آتاسی یوسف اعتصامی اؤز عصرینین تانینمیش شخصیتلریندن ایدی. هله کیچیک یاشلاریندا ایکن، عائله¬سی ایله بیرلیکده تهرانا کؤچور. او اؤز تحصیلاتینی تهراندا سونا یئتیریر. پروین سککیز یاشلاریندا ائله شعرلری ایله، اؤز آتاسی یوسف اعتصامینی و اونون شاعر یازیچی ، ادیب و هابئله عالم یولداشلارینی حیران ائدیردی. اونون ایلک معلمی اؤز آتاسی اولموشدور و ملک الشعرای بهار و علی اکبر دهخدا کیمی ادیبلرین محضرلریندن فیض آپارمیشدی. پروین ۱۶ یاشیندا تانینمیش بیر شاعره اولدو. اونون کؤورک اوره¬ گی زمانه ¬نین ستملریندن و مظلوملارین باتمیش سسینین فکریندن اینجیمیشدیر. او بیر آچیق فکرلی و یارادیجی شاعره ایدی و اؤز زمانی¬نین قادینلاریندان فرقلی اولاراق، دوشونن و آییق بیر قادین ایدی. قادینلارین جامعه¬ ده دخالت حاققی اولمایان زماندا، پروین بوتون جامعه¬ نین تضادلارینی تانییردی و تقریباً ۱۴-ایل جهالت¬ ایله مبارزه آپاردی. او اؤز اعتراضینی قوشلار و اشیالار دیلی ایله آیدین بیان ائتدی و جامعه¬ده اولان احساسی و دویغونو اشیالار و حیوانات دیلیندن دانیشدی و مخالفتینی سنّتی بیر قالب اولان دئییشمه((مناظره)) قالبینده بیان ائتدی و بئله ¬لیکله شاعره بیر قادینین شأنینه یاراشان بیر گیزلی مبارزه ¬سینی، باشلادی. همین مبارزه بیر سیرا اجتماعی و سنّتی مسأله¬ لره گؤره ۱۳۱۴-جو ایلدن شدت تاپدی. شاعره بو گیزلی مبارزه¬ نی اؤزو اوچون بیر هنر سایدی. بو مسئله یه گؤره دئییر:
کس ندانست که من می¬سوزم
سوختن، هیچ نگفتن، هنر است
پروینین خصوصی یاشاییشیندا، بیر سیرا چتین¬لیکلره گؤره شعرینین بیر حیصّه¬ سینده غم هاواسی حاکم اولور:
نه کسی می¬کند مرا یاری
نه رهی دارم از برای فرار…
… از چه شد بختم این چنین وارون
از چه شد کارم اینچنین دشوار…
هرچه بر قدر خلق افزودم
خود شدم در نتیجه بی مقدار…
پروین اؤز همنؤع¬لارینین دایاز فکرلشمه¬ سینه و قادینلارین تجملاتا وئردیگی اهمیته گؤره اعتراضینی بئله بیلدیریر:
همیشه فرصت ما شد در این معنی
که نرخ جامه¬ی بهمان چه بود و کفش فلان
… برای گردن و دست زن نکو پروین
سزاست گوهر دانش نه گوهر الوان
شاعره¬ نین بیرینجی کتابی ۱۳۱۴-جو ایلده اؤز آتاسی¬نین یاردیمی¬ایله چاپدان چیخدی. بو کتاب ۱۵۱ قطعه شعر داشییردی. کتابین ایکینجی چاپیندا ۵۸ قطعه شعر اونا آرتیریلمیشدی. اونون حاققیندا آرتیرمالی¬ییق؛ او بیر شاعر کیمی اؤز زمانه¬¬ سینده عهده¬ سینه قویولان رسالتینی یئرینه یئتیردی و اؤز اجتماع¬سینین چاتیشمازلیغیندان و نقصانلاریندان یازدی، او دردلی¬لرین دردینی دوشوندو. اونلارا نهایت باجاریق و اینجه¬ لیکله اوزه چیخارتدی. پروین اؤز چاغداشی اولان شاعره ¬نین ترسینه، عشق و عاشق¬لیکدن و مداحلیقدان یازمادی، او فقردن، یوخسول و گئجه آج یاتان معصوم اوشاقلاردان یازدی. پروین تبعیضدن یازدی و بئله دئدی:
شانه¬ی موی من انگشت من است
هیچ کس شانه برایم نخرید
بهره از کودکی آن طفل چه برد
که نخندید و نه جست و نه دوید
فارس ادبیات تاریخینه باخدیغیمیزدا آیدینجاسینا گؤروروک، ایندیه قدر فارس ادبیاتیندا، بئله بیر قادین شاعره شخصیت عرصه ¬یه گلمه ¬ییب. پروین اعتصامی ۱۳۲۰-جی ایلده ۳۵ یاشیندا حصبه خسته ¬لیگی ایله دونیادان کؤچور. اونون بو قیسا یاشاییشیندا دویغولارینین و حسلرینین درینلیگینه گؤره و دگرلی اثرلرینه گؤره یالنیز ایراندا یوخ بوتون دونیادا تانینمیش بیر شخصیت اولوب و اونون دئییشمه¬ لری بیزلری دوشوندورور؛ پروین هله ¬ده بیزیمله یاشاییر و بیزه اؤیود و نصیحت وئریر. پروینین بیر شعرینین تورکجه ترجمه ¬سی ایله سؤزلریمه سون قویورام. روحو شاد اولسون.
طاووسا قارغا باغدا طعن ایله سؤیله¬ دی
چیرکین بو قوش نه لووغالانیر، سیغماییر باغا؟
بو خطّ- خالا کیمسه دئمز کیم قشنگدیر
بو رنگ- رویه کیمسه دئمز شوخ دلربا
چیرکین و اگریدیر، آیاغی اگری یول گئدیر
تولکو مثالی قویروغو وار، رنگی کهربا
دیمدیکدن اوخشاییر نئجه گؤر شوم بایقوشا؟
پیکر گوبود، بویون-بوغازی وار ایکی هاچا
جهل و غرور ایله ظنّ ائیله ییر کی او
قوشلار ایچینده تکدیر، اونا خاص¬دیر فضا
نه گولوستانه، نه باغا لایق بو عیبه¬جر
بو بی هنر هارا بو قدر مدح¬لر هارا؟
حرص ایله لووغالیق، او قوشون تک صفاتی¬دیر
سالمیش، هوس آیاقدان اونو، اؤلدوروب هوا
طاووس گولدو سؤیله¬دی: رأیین خلافدیر
خاین دئمز حقیقتی، بوینو بورولسادا
انسانلار هر زمان بیزه تعریف ائیله¬میش
یوخدور دلیله حاجتی حاقدیر بو ادعا
هر بیر سؤزون تؤره¬ییر قارا قلبدن
پاک اولسا قلبی بیر نفرین بیلمز افترا
هئچ بیر زامان بیز عیبیمیزی بیلمه¬دیک هنر
اؤز عیبینه قالین قافالار ائتمز اعتنا
ناز ایله من چمنده سریرکن قانادیمی
حسرتله گؤز تیکیب چکرم، آه آیاغیما
بیر قانعیک تاپساق اونا، لیک قارغالار
چارپیشدیریر نه گؤرسه یئنه آجدی دائما
بیر عیبدیر یگانه، بو چیرکین آیاقلارین
یوخ باشقا بیر یئریمده منیم ذره¬جه خطا!
من قول قانادیما، نه بزک وورموشام نه رنگ
یاددیر طبیعتیمه ریا، رنگیمه بویا
بیر نقشی رنگ اوچون نه دانیشدیق، نه سیزلادیق
هرنه فلک وئریبسه بیزه قانعیک اونا
صانع بیزیم خمیره¬میزی ساز ائدن زامان
هر شئی کی سندن آلدی، منه ائیله¬¬دی عطا
هر قوم و هر قبیله¬ده باخ، یاخشی وار، یامان
بیر قوش کلاغه-لاشه¬خور اولموش بیر هما!
بیر قارغانی آپاریب، یوز ایل دجله¬ده یوسان
بیر شئی دگیشمز اوندا، قالار رنگی قاپ قارا
یولماز سنین قانادینی کیمسه منیم کیمی
ائتمیش گؤزل قاناد بیزی مین درده مبتلا
آزاد و شادسان، سنه بیر کس توخونماییر
آددیم باشی بیر اووچو بیزی کیشله¬ییر توپا
بیر حؤکم¬دیر بیزیم کی یازیب منشی فلک
دوزدورمو، اگریدیرمی، دانیشماق دگیل روا
بیز گلمه¬دیک جهانا وئرک چرخه مصلحت
نه بیزلری نه فکریمیزی دینلر اول قوجا
آخماق کتابی گؤردو دئدی: منده عالمم
لووغا کیمی گؤروب اؤزونو ساندی ناخدا
بیزلر نه چیرکینیک نه ده کی سن عاغیللی سان
جهلین سنی سوروکله¬ییر، ایراد توتماغا
قارغا گؤزل دگیل بونا طاووس، نئیله¬سین؟
آگاهدیر بو سیررا او مستوفی قضا