سنی منه وئرمزلر… نئینیم آمان آمان… ساری گلین
آنادیلیمیز:ایندییه ده ک بو مساله نی آراشدیران بیر چوخ آراشدیرماچی اولوب. هر بیری نین ده اؤزونه مخصوص طرزده ماراقلی فیکیرلری و یوروملاری اولوب. آراشدیرانلار تک آذربایجاندان اولان عالیملر اولماییب، عئینی زاماندا بو نغمه نی خاریجی موتخصیصلر ده آراشدیریر. اونلاردان بیر نئچه سی نین آدینی دا دئیه بیلرم. اونلاردان بیری اصلا عوثمانلی تورکو اولان ژورنالیست ایوب خان قیلینجدیر. دئدیگینه گؤره اوچ ایلدن آرتیق واخت آرزینده “ساری گلین”ی آراشدیریب. الده ائتدیگی معلوماتلاردان عیبارت “ساری گلین تورکوسونون گئرچک اؤیکوسو” آدلی کیتاب دا نشر ائتدیریب.ژورنالیست کیتابدا بیر سیرا احوالاتلار یازیب، هامیسیندا دا “ساری گلین” قادین-اینسان کیمی قلمه وئریلیب و آذربایجان تورکو کیمی دئییل، روس و گورجو قیزی کیمی کاراکتئریزه ائدیلیب. ژورنالیست یازیر کی، ساری گلین گورجو کرالی داوید ایله ائرمنی روسودانین غئیری-قانونی بیرلیکده لیگیندن دوغولوب، آدینداکی “ساری” سؤزو ده اصلینده ساری یوخ، “ساری” اولوب. بو سؤزون سببینه و معناسینا گلینجه ایسه ایوب خان قیلینج حساب ائدیر کی، بو آد هیند مدنیتیندن قایناقلانیر (هیند قادینلاری نین “ساری” آدلاندیریلان گئییمی وار کی، بونون دا آنلامی “سایریشان” دئمکدیر. سببینی سوراجاق اولورسانیز: هیند کولتورو او قدر زنگین و چوخ معنالیدیر کی، حتّی عادی پالتارلاردا بئله مینلرله چالار عکس اولونور، چالارلار پارچا اوزرینده، نئجه دئیرلر، سایریشیر، حرکت ائدیر و دولاییسی ایله ده گئییمین آدی یارانیر – ل.م ).بس بو آدی اونا کیم وئریب؟ ژورنالیستین آراشدیرمالارینا گؤره شئیخ صننان بو آناسی ائرمنی، آتاسی گورجو خانیما وورولور و آدینی بیلمه دیگیندن و اونو هر دفعه اَینینده “ساری” ایله گؤردویوندن آدینی “ساری گلین” قویور. احوالات تخمیناً بئله دیر:”باغدادلی بوددیست شئیخ صنعان وارلی، یاراشیقلی و عشقبازدیر. موسلمان بیر قیزلا غئیری-قانونی بیرلیکده لیگی وار. قیز موسلمان اولدوغو اوچون بو بؤیوک گوناه ساییلیر. اگر بیلینسه، قیزی حتّی اؤلوم جزاسی گؤزله ییر. او قیزین بو جسارتی قارشیلیغیندا عاجیز اولور، علاجی موسلمانلیغی قبول ائتمکده گؤرور. صنعان شئیخ اولور. آنجاق یوخوسوندا گؤردویو بوت، اونو یئنی بیر ماجرایا سوروکله یه ر. قیرخ موریدییله بیرلیکده بوتون آرخاسینا دوشوب، ارض وروما قدر گلیر. بوت، زومرود گؤزلو قاراشین بیر گؤزل اولاراق چیخیر قارشیسینا شئیخین.شئیخ صنعان، اوزون مودت آدینی اؤیرنه بیلمه دیگی قیزا اوزرینده کی ایپک ایشله مه لی هیند پالتاری سببییله “ساری گلین” آدینی قویور. سونرادان اؤیره نیر کی، عاشیق اولدوغو “ساری گلین” کرال داویدین قیزیدیر و کرالین کوماندیرلریندن باتموتیانین (موللیف ائرمنی آدلی بیرینی احوالاتا داخیل ائتمکله ساری گلینی ائرمنییه داها دا یاخینلاشدیرماغا چالیشیر – ل.م) دا قیزدا گؤزو وار.ساری گلین صنعاندان عشقی نین ایثباتی اوچون اوچ دیلگینی رئاللاشدیرماسینی ایسته ییر. صنعان عشقی اوچون اوچ قاداغانی تاپدالامالیدیر: شراب ایچمه لی، قورانی یاندیرمالی و دینینی یئنه دییشدیرمه لیدیر. آما بو دفعه خریستیان اولمالیدیر. صنعان قیزین ایسته دیکلرینی ائدیر، شراب ایچیر، قورانی یاندیریر، خریستیانلیغی قبول ائدیر. هله اوسته لیک سارایین دونوزلارینا دا ۷ ایل چوبانلیق ائدیر. آما عشقینه جاواب آلمیر و بوندان سونرا موریدلرییله داغا چیخیر، ترکی-دونیا اولور. بو دفعه ساری گلین صنعانین آرخاسینا دوشور. داغدا گؤروشورلر، سارماش-دولاش آنیندا باتموتیانین قیلینجی صنعانین کورگیندن گیریب، قوجاقلادیغی ساری گلی نین سینه سینی دلیر”.ایوب خان قیلینجین آراشدیرماسی نین اصلینده بیر مقصدی اولدوغونو آنلاماق چتین دئییل – او آچیق-آیدین ائرمنی پرستدیر. دؤرد میلتین – گورجو، ائرمنی، اوغوز تورکو و عوثمانلی تورکلری نین هر بیری نین کولتورونده بو ماهنی نین اولدوغونو دئین ژورنالیست “مدنیتین میللیتی اولماز” دئییر. بوتون دونیانین بیلدیگی آکسیومانی دانماغا چالشیر، “ساری گلین”ی آلتدان-آلتدان ائرمنییه یاماییر. آما باشاریلی اولا بیلمیر. کیتابین آدینی یازیب اینترنتده آختاریش آپارسانیز، اوخوجو یوروملارینی گؤره جکسینیز، بوتون اوخوجولار کسکین شکیلده اعتیراض ائدیر کی، تورک اصیللی بیر مؤلیف ندن تورکون تاریخینی ائرمنییه یازیر.سون بیر نئچه ایلده چوخ بؤیوک جانفشانلیقلا اوخودولان “ساری گلین” ائرمنی واریانتی ائرمنیلرین اؤزلری طرفیندن ده قبول ائدیله بیلمیر.
بو سببدن ماهنی نین ائرمنی کیلسه موسیقیسینه اویغون ماهنیلارلا سینتئزینه جهد ائدیلیر. آخی “ساری گلین” اوغوز تورکلرینیندیر، آذربایجانین کئچمیشیدیر، بونو بوتون دونیا بیلیر. “ساری کؤینک”، “ساری تئل”، “ساریشینیم” ماهنیلارینی یارادان خالق یارادیب “ساری گلین”ی.
“ساری گلین”ه صاحیب چیخانلاربو گونه ده ک آذربایجانین بو قدیم خالق ماهنیسینا صاحیب چیخانلار چوخ اولوب. ائرمنیلر، گورچولر، هایکلار و داها کیملر…. هایکلار ماهنینی اؤز دیللرینده اوخویوب سونوندا “ساری آخچی” دئمکله ساری سؤزونون ده اونلارا عاید اولدوغونو ایدیعا ائدیرلر. محمود کاشغاری نین “دیوانی لغات الترک” کیتابیندا (بئسیم آتالایین ترجومه سی ایله – ل.م ) “ساری” اشیایا “ساریق”، توند ساری اشیایا ” ساپ ساریق” (سه.۳۲۹) دئییلیر.
ساری سؤزو “کیتابی-دده قوردود” داستانیندا “سالور قازانین ائوی نین یاغمالانماسی بویو”ندا ایلک اوغلو ساری قالماش، “باساتین تپه گؤزو اؤلدوردویو بوی”دا قونور قوجا اوغلو ساری چوبان، “قازلیق قوجا اوغلو یئینک بویو”ندا ساوقان ساری کیمی اینسان آدلاریدیرسا، “قانلی قوجا اوغلو قانتورالی بویو”ندا ساری بورادا ساری دونلو سئلجان خاتونین پالتاری نین رنگیدیر.عومومیتله، “ساری” سؤزونه آذربایجان تورک توپونیملرینده، کولتورونده اولدوقجا چوخ راست گلمک اولار. بس ائرمنی دیلینده ساری آدی وارمی؟ یوخدور… حتّی ائرمنی موغننیلر بو ماهنینی اؤز دیللرینده دئییل، آذربایجان تورکچه سینده اوخویورلار. آداما دئمزلرمی کی، اؤز دیلینه نه اولوب؟ اگر ماهنینی ائرمنی ماهنیسی حساب ائدیرسنسه، ائله ائرمنی دیلینده اوخو دا… اوخویا بیلمیرلر… “ساری” سؤزونون آنلامینی وئره بیلمیرلر چونکی…آراشدیرماچی-تاریخچی طاهیرجان کوکولوو دئییر کی، چوخ قدیم موسیقی تاریخینه صاحیب اولان بیر میلتین ائرمنیدن ماهنی گؤتورمه سی مومکون دئییل: “آما عصرلر اوزونو تورکون تبعه سی اولموش ائرمنیلرین بیزدن چوخ شئی گؤتوردوکلرینی سؤیله یه بیلریک.
نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۱۶ مهر ۱۳۹۳ ساعت ۵:۲۰ ق.ظ
