یاشام اینام لاری

ایکینجی بولوم
آنادیلیمیز:کیسه دیبی:یئکن¬ده پول قویماق اوچون کیف عوه¬ضینه کیسه¬دن ایستیفاده اولوناردی. بو کیسه هئچواقت بوش قالماسین دئیه ایچینه بیر خاریجی سیککه یا »قه¬پ« (قلب، جعلی) پول قویارلار و اونا دا »کیسه دیبی« دئیه¬رلر.
سوفته (ده¬شت):توکانچی¬لار سوفته ائله¬مه¬میش نیسیه وئرمزلر. چونکو اول ساتیم هر نه جور اولسا آخشاماجان اوجور گه¬لر. بعضی آدام¬لارین اه¬لی یونگول اولار.
سه¬حر اه¬وول موشته¬ری بوجور آدام اولسا او گون آل-وئر یاخشی اولار. اه¬وول موشته-ری الی آغیر آدام اولسا او گون توکانچی¬نین بازاری کاساد اولار. سو ایچمک:سو ایچن¬ده بیر ال¬له¬رینی باشلارینا قویارلار.
بو جور ائله¬مه¬سن ایچیله¬ن سو باشا چیخار! بولودلار:قه¬دیم یئکن¬لی¬له¬رین اینامینا گؤره، داش بولودلار دریادان سو گؤتوروب آپاریب باشقا یئرله¬ره تؤکرلر (یاغیش).
بعضی¬له¬ری اؤز گؤزله¬ری ایله بولودو، دریادان سو گؤتوروب قووزانان¬دا گؤردوک¬له¬رینه ده آند ایچرلر. اولدوزلار:گؤی¬ده اولدوز آخان¬دا (شه¬هاب) دئیه¬رلر کی بیر نفر اؤلدو. چونکو هر که¬سین گؤی¬ده بیر اولدوزو وار. اؤلن هه¬من آخیب یئره دوشر.
گون دوتولماغی:گون توتولان¬دا دئیه¬رلر ایرانا ضه¬ره¬ری وار، آما آی توتولسا عوسمانلی¬یا (عثمانلی¬یا) ضرر ائله¬ر. گونون توتولماغی¬ دا گویا بو خاطیره¬دیر کی بیر اژداها گؤی¬ده گونه¬شی کامینا چکمک ایسته¬ییر.
بونا گؤره یو زامان آروادلار اژداهانی اولکودوب، گونه¬شی قورتارماق و آزاد ائله¬مک اوچون داملارا چیخیب میس قابلاری بیر-بیرینه چالیب، سس سالارلار. بئله¬لیک¬له اژداها گونو بوشلویوب قاچار و گون آزاد اولوب یئنه¬ده پارلایار. قار آنبارلاری:یئکن¬ده یاغیش آز یاغسادا، قار چوخ گه¬لر.
دئیه¬رلر کی حضرت پئیغمیر قار گه¬لن¬ده عباسینی باشینا چه¬که¬رک دئیه¬ردی کی “او قار آنبارلارینی کی من گؤی¬ده گؤموشم… قورتاران ده¬ییل. (البته، عربیستان¬دا قار یاغار-یاغماز ایشیمیز یوخ! بلکه¬ده آیری یئرده¬ایمیش!) قویورق¬لو اولدوز:قویروق¬لو اولدوز گه¬لن¬ده به¬لا گه¬لر. نئجه کی ۱۹۱۰دا گه¬لن (و ۱۹۸۶دا دوباره قاییدان) »هالی« آدلی قویروق¬لو اولدوز بئله بیر وحشه¬تی توره¬تمیش¬دی.
مک¬که یولو:گؤیون اوتاسین¬دا شومال¬دان جونوبا چه¬کیلن »کهکشان« (گالاکسی) اونلارین نه¬ظه¬رینجه «مک¬که یولو»دور. اوردان کاروان¬لار گه¬لیب گئتدیکله¬ری و چوخلو سامان تؤکولدوگونه گؤره او یول اوجور آغاریر. یوخودا:یوخودا دیش دوشمک او گون¬لرده حتتا هه¬من ساعت¬ده اینسانین بیر یاخین آدامی¬نین اؤلمه¬گی¬نین علامه¬تی¬دیر.
یوخودا آتا مینمک بؤیوک¬لوک علامه¬تی¬دیر.
هر حال¬دا یوخونون اؤزوندن¬ ده مهم اونون یورماغی¬ و تعبیر ائتمه¬گی¬دیر. اه¬وول یورماق لاپ چوخ اهمیتی وار. اودور کی یوخونون معناسی یاخشی اولماسادا »آللاه خئیر ائله¬سین«، »خئیریدیر اینشاءاله«، »بیر کففاره وئر« کیمین سؤزلر دئیه-رلر.
حتتا یوخو صاحابی یوخوسونو نقل ائله¬مک¬دن قاباق »بیر یوخو گؤرموشم، دئیین آللاه خئیر ائله¬سین« دئیه یادلارینا سالار کی پیسه یورماسین¬لار. دئیه¬رلر بیر نه¬فر یوخودا گؤرر کی هامی¬دان اوجا بیر یئرده قرار تاپیب¬دیر.
بو یوخونو بیر نه¬فه¬ره نقل ائدنده او گوله-گوله بئله تعبیر ائدیر کی اونو دارا چه¬که¬جکدیرلر و بئله¬لیک¬له هامی¬دان اوجادا دوراجاق¬دیر. هه¬من یوخونو بیر باشقاسی¬نا دئدیک-ده دئییر کی بو یوخونون معناسی او ایدی کی سن شاه اولوب هامی¬دان باش¬دا اولاجاغ ایدین.
لاکین، او اه¬ول تعبیر ائدن پیس یوردوغو اوچون سنی ائله دارا چه¬که¬جکدیرلر و ائله اوجور ده اولور. آخشام اولمامیش او بیچاره¬نی گوناهسیز-گوناهسیز دارا چکیرلر! اودور کی یوخونو هر که¬سه دئمزلر. باشی چیخانا و یاخشی یورانا موراجعه ائدرلر. آیا باخماق:یئری¬یه-یئری¬یه آیا باخماق یاخشی ده¬ییل. آیا چوخ باخان دا ده¬لی اولار.
قیزلارین و آروادلارین گؤزله¬ری آیا دوشسه و آیا باخسالار تئز گؤزله¬رین دؤنده¬ریب قیزیل¬لارینا باخارلار. بیزدن یئی لر (اییی¬لر، یاخشی¬لار) :بو عونوان »جین« آدلی افسانه¬وی موجودلارا وئره¬رلر و اونلارین آدینی آشیکارا چکمک¬دن قورخارلار. گویا هر اینسانین بو گؤزه گؤروکمویه¬ن یا هر واقت ایسته¬سه¬لر گؤروکن موجودلارین ایچین¬ده بیر همزادی و ائکیزی (باهم دوغولموش) واردیر کی هر دن اذییت ائله¬ر. اونلار »بسم الله« دان قاچارلار. گئجه قارانلیق¬دا یول گئدن¬ده »بسم الله« دئمه¬مه¬سن مومکون¬دور کی آیاقلانالار. ایستی سو دا ائشیگه آتان¬دا بو کلمه¬نی دئمه¬سن مومکون¬دور کی قالیب یانسین¬لار. اون¬دا داها آداما زییان یئتیرمک¬له¬ری حتمی اولار. بونلارین یئری معمولن حامام¬لاردا (عومومی حامام-لاردا)، خارابا ده¬گیرمان¬لار کیمی یئرلرده اولار. عین حال¬دا هر یئرده تاپیلارلار.
دئیه¬رلر کی قه¬ره پیشیک¬لر اونلاردان¬دیلار و ازییب ائدیلمه¬مه¬لی¬دیلر. بعضی¬له¬ری دئیه¬رلر کی بیزدن یئی¬لرین قویروقلاری وار و آیاقلاری حئیوان دیرناغی کیمین اولار. شئیطان:دئیه¬رلر شئیطانین بیر قیچی آرواددیر او بیری قیچی کیشی¬دیر. بو قیچ¬لاری بیر-بیرینه سورتدوکجه بالالاییب تؤکر.
ایتمیش بیر شئی آختاران¬دا شئطانا نه¬هلت (لعنت) دئسن تئز تاپیلار، چونکو، چوخ واقت بو شئی¬له¬ری شئیطان گیزلتمیش اولور. دئیه¬رلر شئیطان کیچیک اوشاقلاری آلدادیب دئیه¬رکی آخشاماجان مه¬نه ایشله آخشام بیر شاهی وئره¬جه¬یم. آخشام اولان¬دا اونو دا ودئرمز. اودور کی کیچیک یاشلی اوشاقلار آخشاماجان چابالارلار، هئچ یورولماق، دایانماق بیلمزلر. بیر مثل¬ده وار دئیه-رلر کی: »اوشاق شئیطان فعله¬سی¬در«. سوپورگه:سوپورگه ایله ائو-ائشیگی سوپورن¬ده بیر آداما ده¬یسه بیر چؤپ اوندان سیندیریب آتالار.
بیر ده دئییرلر سوپورگه بیری¬نین باشینا ده¬یسه او قه¬ددی بالاجا (بالا¬قه¬د) قالار. آیاقلاشماق:یول یئریین¬ده بیری-بیری¬نین آیاغین آیاقلاسا، آیاغی آیاقلانان دؤنوب او بیریسی ایله “آیاقلاشدیق گه¬ل ال وئره¬ک” دئیه ال وئره¬ر. اوزرلیک سالماق:نه¬ظرلنمه¬گین قاباغینی آلماق اوچون اوزرلیک سالارلار و دئیه¬رلر کی آدامی بد نه¬ظردن قورویار (نه-ظرله¬مه¬گه »گؤز وورماق¬دا دئییلیر«). اوشاقلارین قوللارین¬دا دوعا (یا پیتیک) اولار. بو پیتیک گؤی پارچایا اوچ بوجاق (مثلث) شکلین¬ده تیکیلر، اوستونه ده بیر گؤی مینجیق (خرمهره) تیکیله¬ر. بو اوشاغی بد نه¬ظردن و باشقا به¬لالاردان حیفظ ائده¬ر. اینشاء اله:گه¬له¬جک ایشلردن صوحبت ائدن¬ده انشاء اله دئمک لازیم¬دیر. ماشاء اله:گؤرونن شئی¬لردن (مه¬ثه¬لن بیر اوشاغی) تعریف ائدن¬ده ماشاء اله دئمه¬سین گؤز ده¬یر.
البته اوشاق صاحابی ماشاء اله دئیین اعتراض ائدر. پیچاق:پیچاغین آغزینی آچیق قویماق یاخشی ده¬ییل. ته¬شههود (تشهد):گئجه یاتان¬دا خصوصن قدیم آروادلار ته¬شههودلارینی (اشهدله¬رینی) دئیه¬رلر: “یاتارام اینشاه اللاه، دورارام اینشاه اللاه، دورماسام اگر اشهه¬دو ان لا ایلاهه ایل¬للاه، و اشهه¬دو ان¬نه موحممه¬دن ره¬سولیللاه، و اشهه¬دو ان¬نه امیرالمؤمئنینه علیی¬ین وه¬لی¬یوللاه”. بونو دئیه¬رلر کی یوخودا اؤلسه¬لر موسلمان دونیادان گئتسین¬لر.
آی-گون:دئیه¬رلر »آی« اوغلان¬دی، »گون« ده قیز. ها گئدرلر بیر-بیرله¬رینه یئیشمه¬زلر. البته ایلده فقط بیر گون آی-گون اوزاق¬دان بیر-بیرینی گؤروب بیر-بیرینه قاش گؤز ائلی¬یرلر. پیس واقیعه:دئیه¬رلر کی پیس واقیعه اوچ دفعه دال-با-دال گه¬لر. اودرو کی ایکی پیش واقعه اوز وئریب خه¬طرسیز یا خه¬طرلی گئچسه دئیه¬رلر کی: “آللاه اوچونجوسون¬دن ساخلاسین”.
بیر زاد سینان¬دا:بیر زاد سینان¬دا صاحابی¬نین دیلخوشلوغو اوچون دئیه¬رلر: “عئیبی یوخدور! قادا-به¬لایدی گئت¬دی”. یعنی مال زییانی، جانا یئتیشه¬جک زییان¬لارین قاباغینی توتار.
اه¬لم اوچه دئیه¬ر:بیر موضوع اوستون¬ده قورعه چه¬کن¬ده اگر اه¬وول قورعه¬نی او بیری طه¬رف ده¬ببه¬له¬ییب، قه¬بول ائتمه¬سه، ایکینجی دفعه بیرینجی شخصین زییانینا اولسا، او دا قه¬بول ائتمه¬ییب دئیه¬رکی: علم (اه¬لم) اوچه دئیه¬ر!
بیر زاد سینان¬دا:بیر زاد سینان¬دا صاحابی¬نین دیلخوشلوغو اوچون دئیه¬رلر: “عئیبی یوخدور! قادا-به¬لایدی گئت¬دی”. یعنی مال زییانی، جانا یئتیشه¬جک زییان¬لارین قاباغینی توتار. اه¬لم اوچه دئیه¬ر:بیر موضوع اوستون¬ده قورعه چه¬کن¬ده اگر اه¬وول قورعه¬نی او بیری طه¬رف ده¬ببه¬له¬ییب، قه¬بول ائتمه¬سه، ایکینجی دفعه بیرینجی شخصین زییانینا اولسا، او دا قه¬بول ائتمه¬ییب دئیه¬رکی: علم (اه¬لم) اوچه دئیه¬ر!قورعه¬نی ده دؤرد ¬جوره چه¬کرلر: ۱- یاش-قورو دئییب ساخسی یا داش تیکه¬سی¬¬نی یاشلاییب گؤیه آتیب یئره دوشن¬دن سونرا دورومونا باخماق ایله، ۲- بیر بالاجا داشی ال¬ده گیزله¬دیب اه¬لی توولادیب سورعت¬له داشی بوراخیب یا داشی ساخلماق¬دان سونرا گئتدی-قالدی دئمک¬له، ۳- تک یا جوت دئییب ساغ اه¬لی سول اه¬لین دالینا چه¬کیب و ایکی بارماق ایله سول اه¬لین دالی-سی¬نین ده¬ریسینی بیر یئره ییغیب و قیریشلاری سایماق ایله، ۴- بالاجا داشلاری ال¬ده ییغیب تک-جوت دئییب اونلاری سایماق ایله.