واکاوی وضعیت بودجه ۱۴۰۰؛ چالش‌ها و راهکار‌ها

گروه اقتصادی: با توجه به وضعیت کسری بودجه کشور و ادامه‌دار بودن ناترازی در بودجه طی سال‌های متمادی، در این میزگرد تلاش شده به کمک کارشناسان اقتصادی، وضعیت کسری بودجه در سال جاری بررسی و سپس راهکار‌های کوتاه مدت و بلند مدت مورد توجه قرار گیرد.
سال‌های متمادی است کسری بودجه از جمله مشکلات هر ساله دولت هاست و دولت به دنبال اقداماتی که برای جبران این کسری انجام می‌دهد موجب تورم در جامعه می‌شود.
در سال جاری کسری بودجه کشور در حدود ۴۰۰ تا ۴۵۰ هزار میلیارد تومان است که در نوع خود بی سابقه محسوب می‌شود. اگر دولت نتواند راه‌های مناسبی برای تامین کسری بودجه پیدا کند، دست به استقراض از بانک مرکزی و استفاده از پایه پولی خواهد کرد و سبب رشد نقدینگی و سپس تورم خواهد شد.به منظور بررسی راهکار‌های پیش روی دولت با محمد حسینی نماینده سابق مجلس شورای اسلامی، وحید شقاقی کارشناس اقتصادی و رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی گفتگو شده است.
وحید شقاقی کارشناس اقتصادی و رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی در خصوص وضعیت کسری بودجه و تورم گفت: با توجه به اینکه مسئله اصلی در اقتصاد ایران تورم است باید در نظر داشت که این موضوع ناشی از سه عامل ناترازی بودجه، ناترازی بانکی و مورد سوم نیز ناترازی تجارت خارجی است.وی با بیان اینکه یکی از ابعاد اصلی تورم در کشور ما ناترازی بوده است، گفت: اگر کشور ما بخواهد تورم را حل کند باید ناترازی بودجه، ناترازی بانکی و کسری‌های تجاری غیرنفتی را برطرف کنیم. تا زمانی که این اتفاق رخ دهد نمی‌توانیم بگوییم که تورم را کنترل کردیم.شقاقی افزود: ممکن است مانند سال ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ تورم به زیر ۱۰ درصد نیز برسد، اما پایدار نخواهد بود. ما برای سالیان سال شاهد کسری بودجه دولت هستیم و عمدتاً توانستیم کسری بودجه را با درآمد‌های نفتی پوشش بدهیم. زمانی که با تحریم یا تکانه‌های نفتی برخورد می‌کنیم این کسری بودجه خودش را نشان میدهد.
وی ادامه داد: در این شرایط دولت به منابع بانک مرکزی، صندوق توسعه ملی و بانک‌ها دست درازی میکند و تلاش می‌کند از طریق این سه کانال کسری خود را جبران کند. طی سال‌های اخیر نیز اوراق به این راهکار‌های اضافه شده و دولت اقدام به انتشار اوراق اسلامی کرده است با این کار کسری خود را به تعویق می‌اندازد.این کارشناس اقتصادی با اشاره به عدم تحقق فروش اوراق در چهار ماه ابتدایی سال ۱۴۰۰ گفت: در حال حاضر شاهد هستیم که دولت برای نیمه دوم سال جاری رقم بزرگی را برای اوراق در نظر گرفته است البته برای بحث کسری بودجه چاره‌ای جز همین مسئله نداریم.
فروش اوراق برای هزینه‌های جاری یک اشتباه راهبردی است
وی در تشریح بخش درآمدی در بودجه گفت: ارکان اصلی بخش درآمدی در بودجه شامل مالیات، فروش دارایی‌های مالی از جمله اوراق، واگذاری اموال و دارایی و واگذاری‌های سرمایه‌ای شامل نفت نفت خام و فرآورده‌های نفتی می‌شود. شقاقی در خصوص درآمد‌های مالیاتی گفت: نمی‌توان به سرعت درآمد‌های مالیاتی را افزایش داد. شاهد هستیم که تاکید وزیر اقتصاد نیز در رشد درآمد‌های مالیاتی است، اما این موضوع نیاز به طی روند مشخص دارد. مدل‌های طولانی است که ما به دنبال تصویب مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر ثروت هستیم و مالیات بر عایدی سرمایه نیز همچنان در کمیسیون اقتصادی قرار دارد.
وی افزود: تا زمانی که این مالیات به تصویب مجلس برسد و سپس زمینه اجرای آن فراهم شود ممکن است دو سال طول بکشد. در نتیجه ما نمی‌توانیم بر روی دگرگونی سریع نظام مالیاتی حساب کنیم. مبل سازی و فروش دارایی‌های دولت نیز نیازمند بررسی‌های کارشناسی در زمان کافی است بنابراین ساده‌ترین راهکار برای تامین مالی دولت بحث اوراق مالی اسلامی است.
۴۰ درصد درآمد‌ها در چهارماهه ابتدای سال محقق نشد
محمد حسینی نماینده سابق مجلس شورای اسلامی در خصوص وضعیت بودجه ۱۴۰۰ گفت: بر اساس عملکرد بودجه ۱۴۰۰ که در ۴ ماهه توسط دیوان محاسبات کشور و عملکردی که در پنج ماهه دولت اعلام کرده است، پیش بینی شده که درآمد‌های مالیاتی در حدود ۸۰ درصد محقق شود. از جمله مواردی که مالیات‌های مورد نظر محقق نشده بحث محاسبه نرخ گمرک بر مبنای نرخ ETS است، اما دولت براساس ۴۲۰۰ ارزیابی را انجام داده در نتیجه ما هم در این مورد و هم در بحث مالیات بر ارزش افزوده که بر اجناس وارداتی محاسبه می‌شود شاهد عدم تحقق پیش‌بینی خواهیم بود. وی افزود: در بحث مالیات‌ها، مالیات برخانه‌ها و خودرو‌های لوکس و مالیات بر خانه‌های خالی نیز در ماه‌های ابتدایی سال جاری تحقق نیافته‌اند. در حوزه منابع نفتی، بحث تهاتر، فروش و فرآورده‌های نفتی وجود دارد. در پنج ماهه ابتدایی امسال این منابع چندان تحقق پیدا نکرده‌اند. در پنج ماهه اول سال در واگذاری شرکت‌ها و فروش نفت چندان موفق نبوده‌ایم.
حسینی گفت: میزان درآمد‌های وصولی طی پنج ماهه ابتدایی سال نشان می‌دهد که ما یک عدم تحقق و ۴۰ درصدی را به نسبت یک دوازدهم‌های هر ماه داریم. احتمال تغییر این روند با تغییر استراتژی‌های دولت سیزدهم وجود دارد.
در ۴ ماهه ابتدایی سال شاهد بودیم که با وجود عدم تحقق منابع تمامی هزینه‌ها به صورت کامل پرداخت شده است و دولت با استفاده از ۶۰ هزار میلیارد تومان تنخواه بانک مرکزی این کسری را جبران کرده است. چیزی که در اینجا دیده نشده برخی هزینه‌های جاری است که طی مدت پرداخت نشده، اما در انتهای سال باید پرداخت شوند.
دولت همان مسیر گذشته را نرود
حسینی در خصوص راهکار‌های پیش روی دولت سیزدهم گفت: نگاه بر این بود که دولت جدید اصلاحیه قانون بودجه را بیاورد و بخش‌هایی که برخی از احکام تناقض دارند را اصلاح کند چرا که این موارد سبب برداشت‌ها و تصمیم‌های متفاوت می‌شود. ضمن اینکه می‌توانستیم شاهد برخی جابجایی‌ها در بخش منابع باشیم، اما تا به امروز تصمیمی در این خصوص گرفته نشده است است.
بر اساس نظر میرکاظمی رئیس سازمان برنامه و بودجه دولت قصد دارد با یک سیاست انقباضی بودجه امسال را مدیریت کند. این بدین معناست که دولت هزینه‌های اجتناب ناپذیر خود نظیر حقوق و دستمزد را در اولویت قرار دهد و قسمتی از هزینه‌هایی که احساس می‌شود می‌توان در آن‌ها صرفه‌جویی کرد، کسر می‌شوند تا در نهایت دولت بتواند با مدیریت هزینه امسال را به پایان برساند.
پیشنهاد تعیین سقف برای حقوق‌ها و جبران اضافه پرداخت با اوراق بدون سود
شقاقی با اشاره به دهه پیش رو گفت: در در صورتی که نتوانیم در دهه آینده تصمیمات سختی را بگیریم، اداره کشور مقدور نخواهد بود. در دهه آینده دنیا از سوخت‌های فسیلی عبور خواهد کرد در نتیجه دیگر امکان صادرات نفت خام را نخواهیم داشت. به طور مداوم این پیشنهاد مطرح می‌شود که بودجه ریالی از دلاری جدا شود که هیچ وقت هم اجرا نشد چرا محاسبات نرخ دلار و قیمت نفت در آن کار سختی است.
وی با اشاره به ناترازی صندوق‌های بازنشستگی، گفت: در صورتی که دهه پنجاهی‌ها به سن بازنشستگی برسند دیگر صندوق‌های بازنشستگی امکان ثبات نخواهند داشت. در حال حاضر ناترازی این صندوق‌ها به حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده است رشد شتابان دارد و هر چقدر تعداد بازنشستگان افزایش پیدا کند این مسئله حادتر خواهد شد.
اصلاحات در این صندوق‌ها نیز ساده نخواهد بود چرا که سالهاست صندوق‌ها تبدیل به حیاط خلوت دولت‌ها با حقوق‌های نجومی شده‌اند. در دهه آینده هر دوی این مسائل برای ما از اهمیت بالایی برخوردار خواهند بود.
رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی با اشاره به راهکار اصلی در دهه پیش رو گفت: در ادامه راه چاره‌ای جز اصلاح ساختار بودجه ریزی و انجام بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد نداریم. اگر این اتفاق رخ ندهد بودجه همچنان به صورت انبساطی پیش خواهد رفت می‌تواند سبب به وجود آمدن چرخه تورم و افزایش دستمزد شود.
امکان اداره کشور با مالیات به شرط حذف موانع تولید
حسینی در خصوص راهکار‌های حل معضل کسری بودجه در بلند مدت گفت: نگاه جدیدی که برخی از دوستان دارن این است که با برخی هزینه‌های غیر ضروری و جدیدی که به وجود آمده است برخورد شود چرا که از دیدگاه کارشناسی ما کشور را گران اداره می‌کنیم.
باید در حوزه تامین منابع جدید اقدامات موثری صورت بگیرد. با توجه به بحث قطع وابستگی هزینه‌های جاری به نفت، دیگر نباید به این موضوع دامن زده شود بلکه باید به سمت بهبود شرایط و کاهش سهم نفت در بودجه حرکت کنیم.
به گزارش آراز آذربایجان به نقل از شعار سال،وی افزود: اگر ما بتوانیم موانع را از پیش راه تولید کم کنیم، ظرفیت‌های مالیاتی می‌تواند شرایط خوبی را برای مدیریت کشور فراهم کند. باید توجه داشت که طی دو سال اخیر درگیر همه‌گیری کرونا نیز بودیم که سبب هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی شده است. امیدوار هستیم با سرعتی که در واکسیناسیون شکل گرفته شرایط کسب و کار‌ها ثبات بیشتری داشته باشد و فضای اقتصادی بازتر شود.
Arazazarbaijan.aghtesadi@gmail.com