نخستین کسی که از نام مجعول خلیج عربی استفاده کرد

موسی حقانی
گروه تاریخی: خلیج فارس؛ سومین خلیج بزرگ جهان؛ نام تاریخی آبراهی است با۲۳۷۴۷۳ کلیومتر که حاکمیت بخش هایی ازسواحل جنوبی و تمام سواحل شمالی آن تحت حاکمیت ایران قرارداشت و از همین رو در درازای تاریخ؛ ازقرن پنجم قبل ازمیلاد؛ »خلیج فارس« یا »دریای پارس« نامیده می‌شد.
با حضور استعمار انگلیس در غرب آسیا از آنجا که آنها وجود یک ایران بزرگ را مخل سیاست‌های استعماری خود می‌دانستند تمام تلاش خود را برای تضعیف، تجزیه و حتی نابودی ایران بکار بردند.
در همین راستا اشغال برخی از جزایر خلیج فارس نظیر بحرین،خارک،هنگام و…را در دستور کار خود قرار دادند و توانستند به وسیله عوامل خود حاکمیت ایران بر بخش‌هایی از سواحل جنوبی خلیج فارس را به چالش بکشند.
در ادامه برای از بین بردن حافظه تاریخی مردم این منطقه فارسی زدایی از فرهنگ، ادبیات و اسامیی جغرافیایی توسط آنها پیگیری شد.
این کار قبلا در هند تجربه شده و آنها توانسته بودند اسامی و زبان فارسی را که دومین زبان شبه قاره هند و بیانگر پیوند فرهنگی ایران و هندوستان بود را از بین ببرند.
در سالهای آغازین دهه ۳۰ شمسی »سرچارلزبلگریو« کارگزار انگلیس در خلیج فارس که ماموریت وی از ۱۳۰۵ تا ۱۳۳۶ شمسی به طول انجامید در مجله»صوت البحرین« واژه مجعول خلیج عربی را بکار برد. این در حالی بود که مردم مظلوم بحرین در عریضه های خود به حاکمان ایران که به خط و زبان فارسی نگاشته می‌شد خواهان اعمال حاکمیت ایران بر بحرین و قطع نفوذ انگلیسی ها از خلیج فارس بودند.
همزمان با این تحرکات انگلیسی ها حاکمان عراق اعم از سلطنت طلبان (برکشیدگان انگلیس به قدرت) و بعثی ها از این واژه مجعول استفاده کرده و نشان دادند تکاپوهای استعماری انگلیس برای فارسی زدایی از این منطقه اثربخش بوده است.
در پی این اقدامات ناسیونالیست های عرب با شعارهای تحریک آمیز جمال عبد الناصر به این موج دامن زدند و رفته رفته توهم عربی بودن نام خلیج فارس در ذهن سران ارتجاع عرب رسوب کرد و از طریق کتب درسی به نسل جوان جوامع عربی سرایت نمود.
لازم به ذکراست که در روند فارسی زدایی از اسامیی جغرافیایی ابتدا واژه فارس حذف سپس واژه عربی به آن الصاق شد. تازه ترین اقدام از این دست سخنرانی ضدایرانی دونالد ترامپ بر علیه کشورمان بود که از طرفی عجیب و از دیگر سو ادامه همان سیاست های استکباری ضدایرانی تلقی می گردد.
عجیب از این جهت که روسای جمهور سابق و اسبق و مسبوق و…آمریکا همواره از واژه خلیج فارس برای نام بردن از این آبراه تاریخی استفاده می کردند و اکنون نیز در اسناد و مکاتبات سیاسی آمریکائی ها همین نام ذکر می شود و جناب ترامپ باب تازه ای را گشوده است.
البته شاید بگویند اشتباه شده است،او دقت لازم را نداشته،یا اینکه از بسازبفروشی که به ریاست جمهوری رسیده باشد بیش از این نمی شود انتظارداشت که متوجه ظرائف تاریخی و جغرافیایی و…باشد. برخی نیز این نوع حرکات را به دیوانگی و افسارگسیختگی و او…نسبت می دهند و علی القاعده بر مجنون حرجی نیست. ولی بالاخره او از جایگاه یک رئیس جمهور این سخنان سبک را بر زبان می راند لذا باید با عکس العمل مناسب او را از این اشتباه خارج کرد.
اما به نظر می رسد تکرار خزعبلات بلگریو و ارتجاع عرب درباره خلیج همیشه فارس و عربی خواندن آن ازسوی رئیس جمهور شرور آمریکا چندان هم اتفاقی یا از سر نا آگاهی نباشد چرا که او ۳۰سال پیش دریک مصاحبه تلویزیونی چندبار از واژه خلیج فارس برای نام بردن از این آبراهه تاریخی استفاده کرد.
با ناکام ماندن سیاست های سلطه طلبانه آمریکا، صهیونیسم بین الملل و ارتجاع عرب در منطقه غرب آسیا در طی ۳۸ سال گذشته یعنی از پیمان کمپ دیوید که قرار بود غرب آسیا را به تیول صهیونیسم و استکبار تبدیل کند تا اشغال افغانستان و عراق و فتنه داعش در سوریه که قرار بود رویای خاومیانه جدید را برای صلیب – صهیون های آمریکائی محقق سازد آنها بیش از گذشته به اهمیت ایران مقتدر و انقلاب اسلامی پی برده و وحشت زده در پی تداوم سیاست همیشگی خود در خصوص ایران یعنی تضعیف و نابودی اقتدار و استقلال این کشور سربلند هستند.
پیوند آمریکا،صهیونیسم و ارتجاع عرب که هر سه بیشترین آسیب را از ایران انقلابی دیده اند ایجاب می کند که رئیس جمهور طاغی و یاغی آمریکا با آنان همسو شده و از واژه های جعلی و عبارت های نامناسب علیه ایران و ایرانی استفاده کند.و این در واقع همسویی با ادعاهای شیوخ مرتجع و جنایتکار عرب منطقه است که از زمان اوباما محرک آمریکا جهت درگیری نظامی با ایران بوده و امروز تلاش دارند از فرصت ریاست جمهوری یک جنگ طلب افسارگسیخته نهایت استفاده راببرند.
هرچند دشمن شکست خورده و زخمی توان آسیب وارد کردن به کشور ما را ندارد ولی ملت ایران امروز بیش ازهر زمان دیگری باید متوجه توطئه های دشمنان تاریخی این مرز و بوم باشد و با حفظ انسجام و وحدت کلمه از سرزمین و انقلاب و استقلال و تمامیت ارضی خوددفاع نماید.
در نوشتار حاضر تلاش خواهد شد با تکیه بر شماری از منابع و کتب تاریخی به گونه‌ای مختصر و موجز پیشینه تاریخی کاربرد نام » خلیج فارس« برای آبراه بسیار مهم و استراتژیک خلیج فارس مورد بررسی، بازکاوی و یادآوری قرار گیرد.
تا قبل از ورود آریاییان به فلات ایران در منابع آسوری از خلیج فارس با عنوان » نارمرتو Narmarratu« نام برده شده است که به معنای رود و یا آبراه تلخ است و این قدیمی‌ترین عنوانی است که بر خلیج فارس داده شده است.
در کتیبه‌ای از داریوش بزرگ شاه هخامنشی واژه یا عبارت » درایه تیه هچا پارسه آئی تی Draya tya hacha Parsa aity« بر آبراه خلیج فارس اطلاق شده است که معنای آن » دریایی که از پارس می‌رود« است.
فلاویوس آریانوس (Flavius Arrianus) مورخ یونانی که در قرن دوم میلادی می‌زیسته است در کتابش آنابازیس برای نام خلیج فارس واژه « پرسیکون کاای تاس Persikon Kaitas» را به کار می‌برد که معنا و مفهوم آن قرابت نزدیکی با عبارت » خلیج فارس« دارد.» استرابون Strabon«جغرافی‌دان معروف یونانی هم که در نیمه قرن اول میلادی زندگی می‌کرد در کتاب خود مکرراً از همین واژه برای معرفی خلیج فارس بهره برده و به ویژه تصریح می‌کند که اعراب بین دریای سرخ و خلیج فارس (پرسیکون کا ای تاس) روزگار می‌گذرانند.
کلودیوس پتوله ما اوس (Claudius Ptalemaeus) معروف و مشهور به بطلمیوس بزرگترین جغرافیادانان عالم در قرون اولیه پس از میلاد در قرن دوم میلادی از آبراه خلیج فارس تحت نام » پرسیکوس سینوس Persicus Sinus» ذکر کرده است که دقیقاً به مفهوم » خلیج فارس« است. در برخی منابع لاتین این واژه به صورت سینوس پرسیکوس و « ماره پرسیکوم Mare Persicum» هم ذکر شده است که معنای عبارت اخیر دریای پارس است.
بزرگ بن شهریار الناخذاه هرمزی (ناوخدای هرمزی) در کتابش عجایب الهند بر و بحر و جزایره که در سال ۳۴۲ق آن را تألیف کرده است از واژه » بحر فارس« برای معرفی خلیج فارس بهره برده است.
ابواسحاق ابراهیم بن محمد الفارسی الاصطخری (وفات ۳۱۶۳۴۶ق) هم در کتاب خود مسالک الممالک از همین عبارت » بحر فارس« برای معرفی نام خلیج فارس استفاده می‌کند. مورخ نامدار ابوالحسن علی بن الحسین بن علی مسعودی (وفات ۳۴۶ق) نیز در اثرش « مروج الذهب و معادن جوهر» در ذکر خلیج فارس عبارت » بحر فارس« را به کار برده است. مسعودی در کتاب دیگرش » التنبیه و الاشراف« هم واژه » البحر الفارسی« را برای شناساندن خلیج فارس به کار گرفته است.
لازم به یادآوری است که در بسیاری از زبانهای زنده دنیا نیز همین واژه سینوس پرسیکوس برای معرفی نام خلیج فارس وارد شده است. چنانکه در زبانهای : فرانسه به صورت : Golfe Persique؛ انگلیسی Persian Gulf؛ آلمانیPersischer Golf؛ ایتالیایی Golfo Persico؛ روسی Persidskizaliv؛ ژاپونی Perusha Wan؛ و ترکی Farsi Korfozi ثبت شده است.
کوین توس کورتیوس روفوس (Quintus Curtius Rufus) مورخ رومی هم در قرن اول میلادی نام لاتین »آکوارم پرسیکوAquarum Persico« را برای نام خلیج فارس به کار برده است که به معنای آبگیر پارس است.
در منابع تاریخی و جغرافیایی دوره اسلامی نیز به طور مکرر برای شناسایی و معرفی آبراه خلیج فارس از واژه‌ها و عبارات » بحر فارس ـ البحر الفارسی ـ الخلیج الفارس ـ خلیج فارس« استفاده شده است.
به گزارش آرازآذربایجان به نقل از فارس، ابوبکر احمد بن محمدبن اسحاق بن ابراهیم الهمدانی مشهور و معروف به ابن الفقیه در اثر جغرافیایی‌اش مختصر کتاب البلدان که در سال ۲۷۹ق تألیف شده است درباره خلیج فارس چنین آورده است : » و اعلم ان بحر فارس و الهندهما بحر واحد لاتصال احدهما بالاخر. یعنی : بدان که دریای پارس و هند از برای پیوستگی به یکدیگر هر دو یک دریا هستند.«
EMAIL.agazadeh1@gmail.com