گزارش//

مزارع کلزا، رنگ طبیعت آذربایجان غربی را طلایی‌ کرد

گروه گزارش: کشت بیش از ۲ هزار و ۴۰۰ هکتار دانه روغنی کلزا در مزارع آذربایجان‌غربی که در این فصل به مرحله گلدهی رسیده، علاوه بر جلوه طلایی طبیعت بی‌نظیر منطقه، بر حاصلخیزی و بهره‌وری مزارع استان نیز افزوده است.
یکی از طرح‌های حمایتی دولت در بخش کشاورزی توسعه کشت دانه روغنی کلزاست و کشت این محصول به سبب بهره‌وری بیشتر، رشد در فصل بارش باران، نیاز کمتر به آبیاری و خرید تضمینی آن در چند سال اخیر مورد توجه کشاورزان قرار گرفته است.
سهمیه ابلاغی کشت کلزا در آذربایجان‌غربی برای سال زراعی آتی (۱۴۰۱ – ۱۴۰۲ در حدود هفت هزار و ۵۰۰ هکتار تعیین شده که برای تحقق این سهمیه، جهادکشاورزی، بذر وارداتی و داخلی، کود شیمیایی و سموم مورد نیاز را با قیمت یارانه‌ای در اختیار کشاورزان قرار داده است.
از طرفی دیگر آذربایجان‌غربی با برخورداری از ۸۰۰ هزار تا یک میلیون هکتار اراضی قابل کشت یکی از استان‌های مستعد کشت انواع محصولات کشاورزی است که سالانه از این میزان بیش از ۵۰ درصد به کشت گندم اختصاص داده می‌شود.
از طرفی افزایش قیمت‌ نهاده، بذر و کود باعث شد رغبت کشاورزان آذربایجان غربی برای کشت این محصول در ۲ سال متوالی تغییر چندانی پیدا نکند تا تداوم کشت آن در سال‌های آتی با اما و اگرهایی همراه باشد.
برای بررسی بیشتر وضعیت مزارع کلزا در آذربایجان غربی مصاحبه‌ای با »لیلا مودت« کارشناس مسوول نباتات صنعتی جهاد کشاورزی آذربایجان غربی داشتیم که در زیر مشروح آن را می‌خوانیم.
** در سال زراعی جاری چقدر دانه روغنی کلزا در آذربایجان‌غربی کشت شد و پیش بینی برداشت محصول چند تُن است؟
مودت: با بیان اینکه دانه روغنی کلزا از جمله محصولات آبی در استان است که هر سال در اواخر شهریور کشت می‌شود و برداشت آن خرداد سال بعد صورت می‌گیرد، گفت: در سال زراعی جاری ۲ هزار و ۴۶۰ هکتار دانه روغنی کلزا در اراضی استان کشت شده که ۲ هزار و ۳۰۰ هکتار آن قابلیت برداشت دارد.
در بین شهرستان‌های استان، کشاورزان نقده‌ای با کشت ۹۷۰ هکتار پیشتاز هستند، بوکان و پلدشت هر کدام با ۵۰۰ هکتار و میاندوآب با کشت ۲۳۰ هکتار کشت کلزا در جایگاه‌های بعدی قرار دارند.
با توجه به مطلوب بودن مزارع کلزا پیش بینی امسال برداشت ۲٫۵ تا سه تُن محصول در هر هکتار و در مجموع برداشت چهار هزار و ۹۰۰ تُن کلزا از مزارع استان است.
سال گذشته نیز ۲ هزار و ۳۰۰ هکتار دانه روغنی کلزا در استان کشت شده بود که در مجموع چهار هزار تُن محصول برداشت شد.
** مزایای کشت دانه روغنی کلزا چیست و چرا کشاورزان باید برای کشت آن رغبت پیدا کنند؟
مودت: با توجه به اینکه مزارع گندم برای بهره‌وری بیشتر نیاز به تناوب کشت دارند و هر ۲ سال یکبار می‌توان غلات را در مزارع کشت کرد، از مدت‌ها قبل کشاورزان بدنبال کشت جایگزینی بودند که بتواند هم از زمین بهره مناسبی بگیرند و هم تناوب کشت را رعایت کرده باشند.
از این رو برای تولید پایدار گندم، کشت دانه روغنی کلزا ضروری است زیرا این محصول در تناوب کشت با گندم سبب تقویت خاک، کاهش آفات و بیماری‌ها، استفاده بهینه از آب و در نهایت افزایش تولید گندم می‌شود.
طرح ۱۰ ساله خودکفایی دانه روغنی طی سال های اخیر در کشور شروع شده و جهاد کشاورزی از افزایش سطح کشت این محصول با خرید تضمینی، توزیع بذر داخلی و خارجی، کود شیمیایی و سموم مورد نیاز با قیمت یارانه‌ای حمایت می‌کند.
یکی از دیگر عوامل ضرورت توسعه کشت کلزا، نیاز کشور به این محصول است زیرا سالانه ۹۰ درصد دانه روغنی و مواد اولیه کارخانه‌های روغن خوراکی کشور از خارج وارد می‌شود و هر سال برای این منظور مبالغ قابل توجهی ارز هزینه می‌شود.
علاوه بر خودکفایی در تولید دانه‌های روغنی، صرفه‌جویی در مصرف آب کشاورزی، کنترل آفت‌ها و رعایت تنوع کشت در مزارع از دیگر مزایای کشت کلزاست.
** مشکلات کشت کلزا در آذربایجان غربی چیست؟
مودت: امروزه کشاورزی در استان از حالت سنتی به حالت صنعتی تغییر پیدا کرده و کشاورزان بدنبال کشت محصولاتی می‌روند که علاوه بر اینکه امکانات و ابزار مورد نیاز آن را داشته باشند، بهره اقتصادی بهتری هم از آن ببرند.
یکی از مهمترین دلایل تمایل کم کشاورزان استان برای کشت دانه روغنی کلزا، زمان کشت آن است که در اواخر شهریور انجام می‌شود.
در این فصل علاوه بر اینکه کشاورزان در پایاب سدها با مشکل کمبود آب روبرو هستند، از طرفی دیگر برخی محصولات مانند چغندرقند و ذرت علوفه هم هنوز بطور کامل برداشت نشده است.
دومین دلیل تمایل کم کشاورزان پایین بودن قیمت تضمینی کلزا در مقایسه با سایر محصولات از جمله گندم و چغندرقند است.
امسال قیمت نهایی تضمنی دانه روغنی کلزا حدود ۲۴۰ هزار ریال برای هر کیلوگرم است که با توجه به هزینه‌ها قیمتی باب طبع کشاورزان نیست.
سومین دلیل عدم تمایل کشاورزان برغم وجود کارنده، کمبود»هد مخصوص برداشت« کمباین‌های در منطقه موجود است که کشاورزان را با مشکل برداشت محصول روبرو کرده است.
اگر دانه روغنی کلزا در زمان مناسب و با استفاده از این »هد مخصوص« برداشت نشود میزان ریزش و افت محصول افزایش پیدا می‌کند.
** کلزا تنها به صورت آبی کشت می‌شود برنامه جهادکشاورزی برای مزارع دیم و تناوب کشت چیست؟
مودت: دانه روغنی »کاملینا« در ردیف همین گیاهان اقتصادی، سازگار و دارای تناوب مناسب کشت با غلات قرار دارد گیاه دانه روغنی کاملینا یا »Camelina sativa« بر اساس نتایج پژوهش‌ها احتیاج آبی بسیار کمی داشته و در برابر سرمای بهاره مقاومت بیشتری نسبت به سایر گیاهان دانه روغنی به خصوص کلزا دارد.
از سال گذشته کشت دانه روغنی »کاملینا« در مزارع دیم استان آغاز شده و از ۷۰ هکتار زیر کشت این محصول امسال کشت آن به یک هزار و ۳۲۰ هکتار رسید و با توجه به سازگاری این گیاه با کم آبی و سرما تمایل کشاورزان به کشت ان بیشتر شده است.
پیش بینی برداشت امسال دانه روغنی «کاملینا» در استان در حدود یک هزر و ۱۰۰ تُن محصول است که برای دومین سال کشت آن، مقدار خوب و قابل قبولی است.
کلزا (Brassica napus) از گیاهان دانه ‌روغنی مهم در مناطق معتدل بوده و دارای طیف به نسبت وسیعی از سازگاری اقلیمی است؛ دانه کلزا دارای ۲۵ تا ۵۵ درصد روغن، ۱۸ تا ۲۴ درصد پروتئین بوده و به خاطر اسیدهای چرب اشباع نشده و فاقد کلسترول از کیفیت تغذیه‌ای بالایی برخوردار است.
سالانه بیش از ۵۵ میلیون تُن کلزا در کشورهای عضو اتحادیه اروپا، چین و کانادا به عنوان سه تولیدکننده اصلی این محصول به دست می‌آید؛ میزان تولید این محصول در ایران بسیار اندک و کمتر از ۳۰۰ هزار تُن در سال برآورد می‌شود که این رقم نیز در سال‌های اخیر با توجه ویژه وزارت جهاد کشاورزی به دست آمده است.
تامین روغن مورد نیاز کشور و جلوگیری از خروج ارز، تامین علوفه مورد نیاز دام و طیور و تامین امنیت غذایی و سلامت جامعه از اهداف توسعه کشت دانه‌های روغنی است.
کشت دانه‌ روغنی کلزا در تناوب با گندم موجب تقویت خاک و پایداری تولید گندم در کشور می‌شود و ترویج آن طی سال‌های اخیر تدبیری از سوی مسوولان برای افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی آذربایجان‌غربی بوده است.
از طرفی دیگر با توجه به اهمیت آب و تمایل به کشت محصولات با نیاز آبی کم، کشت دانه روغنی کلزا می تواند کشت جایگزین مناسبی به جای چغندرقند که نیاز آبی بالایی دارد، باشد و مسوولان جهاد کشاورزی سعی کنند با تامین ادوات مورد نیاز کلزاکاران زمینه را برای ترویج این محصول در استان را بیشتر کنند.
کشاورزان آذربایجان غربی با داشتن ۸۰۰ هزار تا یک میلیون هکتار اراضی مستعد کشاورزی سالانه بیش از ۶ میلیون تُن محصولات زراعی و باغی تولید و روانه بازار مصرف داخلی و خارجی می‌کنند.