مباهله اثبات حقانیت پیامبر و فضیلت اهل بیت

فاطمه مهدوی
گروه معارف:مباهله واقعه ای بزرگ در تاریخ اسلام است.
رویدادی ارزشمند که وقوع آن سبب شد تا بار دیگر نور این دین الهی در جهان هستی بدرخشد و اینگونه عالمیان، اثبات حقانیت پیامبری حضرت محمد(ص) و منزلت و فضیلت اهل بیت(ع) را به نظاره بنشینند.
ذی الحجه آخرین ماه سال قمری به شمار می_رود و در آن رویدادهای مبارکی در تاریخ اسلام رقم خورده است که از جمله مهم ترین رخدادهای آن می توان به مباهله پیامبر اسلام(ص) با مسیحیان نجران اشاره کرد.
واژه مباهله از »بَهل« گرفته شده و به معنی رها کردن و برداشتن قید و بند است و در معنای کلی نفرین و لعنت تعریف می شود.
رویداد مباهله هنگامی به وقوع پیوست که فرستاده خداوند برای انجام دادن رسالت خویش با فرستادن نامه به کشورهای مختلف به دعوت همگان به دین اسلام پرداختند و نجران یکی از شهرهای منطقه حجاز و از جمله سرزمین هایی محسوب می شد که پیامبر اکرم(ص)، مسیحیان آن دیار را به این دین آسمانی دعوت کردند اما آنان پس از دریافت این دعوتنامه با نفی سخنان حضرت محمد(ص) بر درستی باورهای خویش اصرار ورزیدند و این امر سبب شد تا ماجرای مباهله به وقوع بپیوندد.
بنابراین پیامبر اسلام(ص) به همراه اهل بیت(ع) برای اثبات آن که شریکی برای خداوند وجود ندارد و پروردگار یکتا و بی همتا است، به فرمان آفریدگار در مدینه برای انجام دادن مباهله به مسجد الاجابه در بیرون از شهر مدینه رفتند اما نجرانیان با مشاهده شکوه و جلال معنوی و الهی این بزرگواران بهت زده شدند و پس از دیدن این شرایط با مشورت و اتفاق آراء تصمیم گرفتند برای آن که دچار عذاب پروردگار نشوند به مباهله ورود پیدا نکنند و هر سال هزینه ای را به عنوان»جزیه« به حکومت اسلامی بپردازند و این چنین عظمت و حقانیت اسلام بر تمامی جهانیان اثبات و صداقت گفتار حضرت محمد(ص) بیش از گذشته آشکار شد.
این واقعه به یقین در تقویت ایمان مسلمانان و تضعیف روحیه منافقان و مخالفان تاثیری بسزایی داشته است و اهمیت آن سبب شد تا مسلمانان به انجام دادن اعمال بسیاری در این روز چون غسل کردن، روزه گرفتن، دو رکعت نماز، خواندن دعای مباهله، زیارت امیرالمومنان(ع) و احسان به فقیران سفارش شوند.
حکیم زاده درباره معنای واژه مباهله گفت: مباهله به معنای نفرین کردن است اما در اصطلاح این واژه به هر نفرینی گفته نمی شود.
در واقع هنگامی که دو تن با یکدیگر بحث و مناظره ای دارند، یک شخص به یقین در این مناظره برحق خواهد بود اما زمانی که به نتیجه ای در آن دست نیابند و طرف باطل نیز به هیچ وجه زیرا بار حق نرود، در این صورت مباهله صورت می پذیرد.
استاد حوزه علمیه جامعة الزهرا در ارتباط با شأن نزول آیه مباهله در سوره عمران از سوره_های مدنی بر حضرت محمد(ص) بیان داشت: در این سوره از معارف والای اسلامی دستورهای جاودان این دین آسمانی و سرگذشت برخی قوم ها و افراد سخن به میان آمده است و آیه ۶۱ از سوره مبارکه آل عمران، آیه مباهله محسوب می شود که پروردگار یکتا در این آیه می فرماید: »همانا مثل عیسی در نزد خدا همچون مثل آدم است که او را از خاک آفرید و سپس به او فرمود: »موجود باش!« او هم فورا موجود شد. بنابراین ولادت مسیح بدون پدر هرگز دلیل بر الوهیت او نیست. اینها حقیقتی است از جانب پروردگار تو، بنابراین از تردیدکنندگان مباش.
هرگاه بعد از علم و دانشی که درباره عیسی مسیح به تو رسیده، باز کسانی با تو به محاجه(بحث و دشمنی کردن) و ستیز برخیزند به آنها بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم شما هم فرزندان خود را؛ ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را؛ ما نفوس خود را دعوت کنیم، شما هم نفوس خود را؛ آن گاه مباهله کنیم و لعنت خداوند را بر دروغ گویان قرار دهیم«.
این پژوهشگر امور دینی علت وقوع مباهله را چنین برشمرد و عنوان کرد: گروهی از مسیحیان منطقه نجران در شهر مدینه، خدمت پیامبر اسلام(ص) رسیدند و چنین گفتند: »آیا فرزندی را که بدون پدر به دنیا آمده باشد، دیده اید؟«
خداوند متعال در پاسخ به پرسش آنها، آیه ۵۹ از سوره آل عمران را نازل فرمود و به آنها اعلام کرد که عیسی(ع) همانند حضرت آدم(ع) محسوب می شود که بدون پدر و مادر به وجود آمده است. وقتی که گروه مسیحی بر ادعای خود اصرار ورزیدند، حضرت محمد(ص) برپایه دستور الهی این افراد را به مباهله فراخواند.
آنان تا فردای آن روز از پیامبر(ص) مهلت خواستند. روحانی بزرگ مسیحیان به آنها چنین گفت: »شما فردا به حضرت محمد(ص) نگاه کنید.
اگر برای مباهله با فرزندان و اهل خود آمد، از مباهله با او بترسید و اگر با اصحاب خود آمد، با او مباهله کنید، زیرا در این صورت چیزی در بساط ندارند«. فردای آن روز خاتم پیامبران(ص) همراه حضرت علی(ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و حضرت فاطمه(س) برای مباهله آمدند و با مسیحیان نجران به گفت و گو در ارتباط با توحید پرداختند و در این مناظره فرمودند که خداوند یکتا فرزندی ندارد و حضرت مسیح(ع) پسر پروردگار نیست اما نجرانیان، سخنان رسول نبی(ص) را درباره اینکه خداوند منزه از داشتن فرزندی است، نپذیرفتند.
پس از آن پروردگار آیه مباهله را بر رسول خدا(ع) نازل و فرمان مباهله با آنان را صادر کرد.
وی در ادامه افزود: پس از نازل شدن این آیه حضرت محمد(ص)، امام علی(ع) را به عنوان نَفس(جان)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را به عنوان فرزندان و حضرت فاطمه(س) را نمونه واژه نسائنا(زنان ما) در آیه مباهله نامیدند.
بنابراین ایشان عزیزترین خاندان خویش را با خود در این گفت و گو به همراه بردند و پیشاپیش آنان حرکت کردند و به مکانی نزدیک مسجد مدینه رسیدند.
تمامی مسلمانان و مسیحیان در این محل گردهم آمده بودند، سه رییس مسیحیان به همراه تعدادی از اهالی نجران و یمن در این مناظره حضور یافتند.
یکی از مسیحیانی که از دور شاهد وارد شدن رسول خدا(ص) بود، با مشاهده چهره ایشان به دیگران گفت که من چهره هایی را مشاهده می_کنم که بسیار نورانی و مصمم هستند.
در اینجا مصمم به این معنا است که در حقانیت خود یقین دارند و برحق محسوب می_شوند.
بنابراین آنان عنوان کردند: »شک نداریم که آنان هر خواسته ای داشته باشند، اجابت خواهد شد و خداوند دعاهای آنان را مستجاب می کند و اگر دست به دعا بردارند به یقین هیچ مسیحی دیگر در زمین باقی نخواهد ماند«. بنابراین مسیحیان از مباهله خودداری کردند.
حکیم زاده درباره دلیل خودداری مسیحیان از مباهله تصریح کرد: پرهیز آنان از این امر نشان می_دهد که خود می دانستند سخن شان حقیقت ندارد زیرا خداوند بدون اینکه حجت تمام شود هرگز فردی را مواخذه و عذاب نمی کند. پس از اینکه مسیحیان از مباهله خودداری کردند، با حضرت محمد(ص) به مصالحه پرداختند و قرار شد تا زیر سایه حکومت اسلامی زندگی کنند و هر ساله جزیه بپردازند و این چنین از امنیت و آزادی هایی که می خواهند، برخوردار شوند. در واقع صلح نامه ای به خط حضرت علی(ع) نوشته و مقرر شد که در برابر پرداخت مالیاتی اندک، از جان و مال آنان و مردم نجران در برابر دشمنان محافظت کنند. در این هنگام جبرئیل بر پیامبر(ص) نازل شد و آیه تطهیر را بر ایشان خواند: »همانا خداوند اراده فرمود از شما اهل بیت پلیدی را برطرف فرماید و شما را پاکِ پاک کند«.
پس از امضای صلح نامه حضرت محمد مصطفی(ص) فرمودند: » پروردگار عذاب سایه شوم خود را بر سر نمایندگان نجران گسترده بود و اگر از در مباهله وارد می شدند، صورت انسانی خود را از دست داده و با آتشی که در بیابان بر افروخته می شد، می سوختند و دامنه عذاب به سرزمین نجران هم کشیده می شد.«
استاد حوزه علمیه جامعة الزهرا قم با بیان اینکه از مباهله پیامبر اکرم(ص) نکته های مهمی را می توان به دست آورد، اظهار داشت: آموزه_های مهم رویداد مباهله، اثبات حقانیت دین اسلام و پیامبری رسول خدا(ص) به شمار می_رود.
در آن زمان که نخستین سال های بعثت بود بزرگان مسیحیت با رفتار خود ثابت کردند سخنان خاتم پیامبران(ص) حق و صحیح است و خود حقیقت ها را تحریف کرده اند که در غیر این صورت از مباهله پرهیز نمی کردند.
البته مساله مهم تر اثبات جایگاه اهل بیت(ع) به ویژه جایگاه امیرالمومنان(ع) بود زیرا حضرت علی(ع) جانشین برحق حضرت محمد(ص) و گنجینه علم محسوب می شد، در واقع در آیه مباهله ایشان به انفسنا تعبیر شد که نفس و جان پیامبر و از مقام و عصمت والایی برخوردار است.
همچنین مباهله جایگاه ارزشمند حضرت فاطمه(س) در این دین الهی اسلام را نشان می_دهد که نزدیک ترین و محبوب ترین بانوی اسلام نزد پیامبر اکرم(ص) به شمار می رود.
این پژوهشگر امور دینی در پایان گفت: رویداد مباهله برای مسلمانان بسیار مهم است زیرا هنگامه تثبیت اعتقادهای آنان محسوب می_شود و به این دلیل که موقعیت اهل بیت(ع) را در جامعه به ویژه در میان اندیشمندان مسلمان چنان استحکام بخشید که حتی مخالفان آن بزرگواران نیز نتوانسته اند از عنوان نام آنان در این میان خودداری کنند و بدین شکل خداوند متعال به این وسیله حق را اجرا کرد.
البته اکنون افرادی که خواهان دانستن بیشتر درباره رویداد تاریخی مباهله هستند باید بیش از پیش به مطالعه درباره این روز بپردازند تا بتوانند با دریافتن نکته های بسیار مهم در مناظره حضرت محمد(ص) با مسیحیان، بر دانش خویش در زمینه علوم دینی بیافزایند و از بصیرت بسیار در دین شناسی برخوردار شوند.