سیدجمال الدین اسدآبادی پایه گذار مکتب نوگرایی اسلامی
مریم همتی
گروه فرهنگی:سیدجمال الدین اسدآبادی با پایه گذاری مکتب نوگرایی اسلامی و با بهره گیری از شعار وحدت و اتحاد، نقش مهمی را در پیشبرد آرمان های جامعه اسلامی داشت؛ این اندیشمند با ارایه اندیشه های سیاسی خود تاثیر بسیاری را در رشد، ظهورآزادی خواهی و مشروطه طلبی مردم ایران و برخی از کشورهای اسلامی گذاشت.
سید جمال الدین اسدآبادی در ۱۲۱۷ خورشیدی در خانواده ای مذهبی و از سادات حسینی در اسدآباد همدان چشم به جهان گشود.
نبوغ ذاتی، هوش سرشار و فراست قوی سیدجمال او را از همان کودکی در پی تجزیه و تحلیل محتوای داستان ها به آفاقی دیگر سوق می_داد و از همان ایام کودکی به فکر چاره و علاج دردها و رنج ها افتاد.
سیدجمال الدین اسدآبادی در نوجوانی فعالیت_های اصلاحی و سیاسی خود را با مشاهده استعمار انگلیس بر هندوستان آغاز کرد و به بررسی علت های ضعف مسلمانان پرداخت و به دلیل حضور همه جانبه انگلیسی ها در آن کشور به ناچار راهی عثمانی و از آنجا راهی مصر و فرانسه شد. وی پس از مدتی به ایران بازگشت و چندین بار تبعید و اخراج شد.
این اندیشمند سیاسی سال های پایانی عمر خود را در عثمانی به سر برد و سلطان عبدالحمید سلطان عثمانی از حضور سید جمال الدین اسدآبادی در این کشور برآشفت و دستور قتل او را صادر کرد. سرانجام سیدجمال الدین اسدآبادی را در ۱۸ اسفند ۱۲۷۵ خورشیدی مسموم کردند و به شهادت رساندند.
سیداحمد موثقی عضوهیات علمی و استاد علوم سیاسی دانشگاه سیداحمدموثقی با اشاره به اینکه سیدجمال الدین اسدآبادی در مقطعی حساس از تاریخ قاجاریه می زیست، گفت: وی در دوره ناصرالدین شاه و همزمان با شروع نهضت فکری و اصلاحات داخلی که یکی از مهم ترین دوره های تاریخ و سیاسی ایران بود زندگی می کرد. این شاه قاجار که به دلیل قتل امیرکبیر نسبت به اطرافیان خود بسیار بی اعتماد و بدبین شده بود، روش مستبدانه ای را در پیش گرفت.
این استاد دانشگاه با بیان این مساله که سفرهای سیدجمال الدین بر اندیشه های او تاثیر بسزایی داشت، بیان کرد: وی در دوره نوجوانی پس از فراگیری علوم اسلامی برای کسب تجربه و دانش بیشتر به سفرهایی رفت و در هند همزمان با آموختن زبان انگلیسی با تحولات سیاسی و اندیشه های جدید نخبگان این سامان آشنا شد و در آنجا با اندیشه های پوزیتیویستی (احکام علمی در خصوص پدیده هایی که قابل اثبات هستند) که جریان فکری »سیداحمد خان« یکی از روشنفکران هندی بود، آشنا شد و مقاله ای با عنوان »حقیقت مذهب نیچری« در رد اندیشه_های سیداحمد خان نوشت که این کتاب به وسیله یکی از شاگردان مصری وی با نام »الرد علی الدهریین« به عربی ترجمه شد.
هنگامی که او به نشر افکار خویش می پرداخت با تهدیدهای دولتی مواجه شد و تصمیم گرفت به مصر و سپس به استانبول برود. فعالیت های سیاسی سیدجمال الدین اسدآبادی در رشد اندیشه های آزادی خواهانه مردم مصر بسیار تاثیر داشت به گونه ای که انجمن حزب الوطنی را در آنجا تاسیس و همزمان در دانشگاه جامعه الازهر تدریس و فعالیت های سیاسی خویش را شروع کرد.
موثقی با بیان فعالیت های آزادی خواهانه سیدجمال اسدآبادی در پاریس، تصریح کرد: عمده ترین فعالیت های سید جمال در سفر به فرانسه شکل گرفت. او در آنجا به نوشتن روزنامه عروه الوثقی پرداخت که البته سپس به دلیل فشارهای دولت انگلیس به فرانسه انتشار آن دیگر ادامه پیدا نکرد. وی در مدت اقامت خود در پاریس، دیدارها و مناظره هایی را با بزرگان و روشنفکران فرانسوی به منظور تحقیق و پژوهش گسترده در حوزه تطبیق ادیان الهی به خصوص مسیحیت، اسلام و یهود داشت.
این استاد دانشگاه با اشاره به اندیشه های سیاسی سید جمال الدین و تاثیر آن بر ظهور آزادی خواهی و مشروطه طلبی، گفت: اندیشه های سیاسی سید جمال تاثیر غیر قابل انکاری در رشد، ظهورآزادی خواهی و مشروطه طلبی مردم ایران و بسیاری از کشورهای اسلامی داشت. سیدجمال الدین اسدآبادی به دلیل سفرهای زیاد به دیگر کشورها با فرهنگ و آیین آنها آشنا می_شد و به همین سبب بسیاری از کشورها ادعا می کنند که وی متعلق به آنجا است.این عالم فرهیخته علاوه بر دیدار با حکام و دولتمردان به میان توده_های مردمی نیز می رفت و با آن ها دیدار و گفت و گو می کرد و برایشان در مسجدها مرکزهای فرهنگی و حتی در قهوه خانه های عمومی سخنرانی می کرد. این اقدامات بسیار نتیجه بخش بود که البته گاهی با برخوردهای خشن و تند عوامل وابسته به حکومت ها همراه می شد.
موثقی، سیدجمال الدین را پایه گذار پان اسلامیسم دانست و اظهار داشت: آرمان خواهی_های سیدجمال در جهان اسلام به گونه ای بود که وی را پایه گذار پان اسلامیسم یا نوگرایی اسلامی می دانند. وی در راه دستیابی به اهداف خویش از هر امکانی استفاده بهینه می کرد، گاهی به حکام ایرانی و گاهی هم به علما یا حکام دیگر کشور نزدیک می شد و این مساله سبب می شد تا به او همواره اتهام بزنند. وی در پی ایجاد سازگاری میان اسلام سنتی و چالش های علمی از طرف غرب بود و در همین زمینه راه میانه ای را در پیش گرفت تا جایی که دیده می شود تا مرز تسامح دینی هم پیش می رود و این خود زمینه ساز در معرض اتهام قرار گرفتنش شد. وی معتقد بود که جهان اسلام می تواند بدون پذیرش پیامدهای کلامی و فلسفی از فن آوری غرب نیز الگو بگیرد.
نوگرایی و روحیه اصلاح گر سیدجمال اسدآبادی در حوزه اسلامی سبب محبوبیت وی در میان تمام جوامع مسلمان از جمله ایران، هند افغانستان، عثمانی و مصر شد. سیدجمال الدین اسدآبادی در فلسفه اسلامی نیز از تبحر خاصی برخوردار بود و فلسفه را برای احیای تمدن اسلامی امری ضروری می دانست.
تفکرهای وی در دین، فلسفه وعلم انعکاس دیدگاه های روشنفکران سده ۱۹ میلادی بود.
نقش مهم وی به عنوان یک روشنفکر و اصلاح طلب در این است که او منبع الهام برای جنبش_های احیاگرایانه ای مانند اخوان المسلمین در مصر و جماعت اسلامی در پاکستان شد و تاثیرات عمیقی را در افکار روشنفکران مسلمان گذاشت. عضوهیات علمی دانشگاه ، تاثیر اندیشه_های سیدجمال بر نهضت مشروطه را قابل توجه دانست و بیان داشت: سید جمال الدین استبداد و استعمار را ۲ روی یک سکه می دانست و برای مبارزه توام با آنها به زمان نیاز داشت و بر همین پایه در طول زندگی مبارزاتی خود، همواره در معرض فشار و هجمه قرار گرفت و در تمام کشورهای عربی، اسلامی، شرقی و غربی به نحوی با محدودیت هایی روبه رو بود و در نتیجه همیشه در تبعید، آوارگی و حتی زندان به سر می_برد.
سیداحمد موثقی با اشاره به این که سیدجمال اسدآبادی استفاده از رسانه و آگاهی بخشی عمومی را بهترین روش تبلیغی می دانست تصریح کرد: او در برهه ای از زمان می زیست که نشریه ها و روزنامه ها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بودند و در طول سفرهایی که به دیگر کشورها داشت به اهمیت و نقش روزنامه ها پی برد و در اینجا بود که حس کرد پیام خود را به وسیله این رسانه به مردم برساند. به همین دلیل به هر کشوری که می رفت از همین راه استفاده می_کرد. بنابراین برای پیشبرد اهداف خویش روزنامه تبدیل به هدف شد و از آن در تمامی مراحل کار خود بهره برد.
نوشته شده توسط admin در پنجشنبه, ۱۹ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۷:۳۹ ق.ظ
