خشکسالی در راه است برنامه‌های توسعه اقتصادی را تغییر دهید
سعید افشار
گروه تحلیل: حالا دیگر باید تلخی این واقعیت را بپذیریم که خشکسالی و کم آبی بخش بزرگی از مناطق جهان و به ویژه خاورمیانه و کشور ما را فرا گرفته و طبق شواهد موجود و نظر دانشمندان تا سال‌های بعد ادامه خواهد داشت.
علل خشکسالی، تغییرات آب و هوایی کره زمین است که یکی از دلایل آن استفاده بیش از حد از سوخت فسیلی و انتشار گازهای گلخانه‌ای است، طوری که زمین ظرف ۴۰ سال گذشته ۲ درجه گرم شده و بر اساس پیش بینی‌ها تا سال ۲۰۵۰ باز هم ۲ درجه دیگر گرم‌تر خواهد شد.
آنچه نیاز به تاکید مکرر دارد، خشک شدن دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و رو به پایان رفتن منابع آب‌های زیرزمینی کشور است که باید در برنامه>ریزی‌های کلان توسعه حتما مد نظر قرار گیرد.
موضوع بحث ما مشخصاً تغییر در برنامه>ریزی‌های اقتصادی، صنعتی و اجتماعی کشور است که در کنار سایر توجهات باید با پدیده تغییرات آب و هوایی هماهنگ شود.
اول از بخش کشاورزی شروع می‌کنیم؛ فلات قاره ایران اصولاً منطقه کم آبی محسوب شده و مشکل کمبود آب همواره مسئله اصلی بوده است. کارشناسان کشاورزی، متخصصین اقتصاد کشاورزی و به ویژه متولیان خانه کشاورز بایستی برنامه ریزی برای تغییرات اساسی در نوع کشت و زرع صورت دهند.
در شرایط خشکسالی فعلی اساسا کاشت درخت و محصولات کشاورزی که به آب بری زیاد نیازمند است، بایستی به تدریج و با آموزش کافی به کشاورزان و توجیه آنان از چرخه تولید حذف گردد. به عنوان مثال در استان‌های آذربایجان غربی و شرقی که تاکنون منبع مهم تولید میوه‌هایی مانند انگور، سیب، هلو و … بودند با توجه به خشک شدن سریع دریاچه ارومیه، بایستی مسئولان زمینه کاشت اقلام کشاورزی کم آب خور را در منطقه ترویج کنند و از سوی دیگر شیوه آبیاری غرقابی را به سرعت تغییر دهند.
شعار خودکفایی در کشاورزی را باید به کلی لغو کرد، چرا که با توجه به خشکسالی‌ها و به پایان رسیدن منابع آب‌های زیرزمینی ادامه کشاورزی به شکل کنونی امکان پذیر نیست.
در بخش صنعت، مسئله پیچیده‌تر است تصور می‌کنم که الان وقت آن رسیده که برنامه ریزان کلان توسعه کشور تجدید نظر اساسی در گسترش بخش صنعت کنند. صنایعی مانند فولاد در کشور ما به دلیل آب بری زیاد، توجیه اقتصادی ندارد.همین الان دو کارخانه بزرگ ذوب آهن و فولاد مبارکه حجم قابل توجهی از منابع آبی منطقه را به مصرف می‌رسانند. به خاطر پایین آوردن قیمت تمام شده فولاد، این صنعت معمولا در دنیا در بنادر و کنار دریا احداث می‌گردد ولی در ایران، در مرکز کشور که بحران آب دارد کارخانه فولاد ساخته‌اند!
در حال حاضر در شرایطی از نظر آب و هوایی و خشکسالی هستیم که سریعاً بایستی در مورد ادامه کار صنایع آب بر مانند کارخانه بزرگ ذوب آهن و مبارکه و آلیاژی یزد، تصمیمات لازم را بگیریم.
بر این باوریم که حتی از تاسیس صنایع سنگین مانند خودروسازی، صنایع فلزی، پالایشگاه و … در مناطقی غیر از حاشیه خلیج فارس و دریای عمان جلوگیری شود.اشتباه نشود! نگارنده مطلب بیش از سی سال است، خود صنعتگر و تولید کننده می‌باشد، اما زمان تغییر کرده، اقتصاد کارگر طلب و حتی سرمایه طلب جای خود را به اقتصاد دانش طلب دارد می‌دهد. ممکن است بگویند پس اشتغال چه می‌شود؟ پاسخش را داریم: صنعت حمل و نقل جاده‌ای و ریلی گسترش IT، صنعت فیلم، برنامه ریزی روی صنعت توریسم و به ویژه توریسم مذهبی یا درمانی اقتصاد فرهنگ و هنر، اقتصاد موسیقی، صنعت ورزش، صنعت نیروگاه‌های بزرگ خورشیدی و صادرات برق به منطقه و … پیشنهاد مشخص ما برای توسعه اقتصادی و صنعتی جایگزین صنایع آب بر مانند فولاد، آلومینیوم، اتومبیل سازی و … می‌باشند که بسیار هم اشتغال زا و آینده دار هستند.
در رابطه با وضعیت داخل شهرها، وزارت کشور و شهرداری‌ها بایستی از گسترش افقی شهرها جلوگیری کرده و به توسعه عمودی بپردازند و زیرساخت‌های توسعه شهری و مهم‌ترین آن‌ها شبکه جمع آوری، انتقال، تصفیه و بازیافت فاضلاب شهرها را قبل از هر کار عمرانی پیاده کنند، در حال حاضر در بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا حدود شصت درصد فاضلاب به چرخه مصرف برگردانده می‌شود.
شهرداری‌ها در زمینه کاشت چمن و فضای سبز بایستی تجدیدنظر اساسی به عمل آورند کاشت درختان ویژه مناطق کم آب می‌تواند جایگزین خوبی باشد و از کاشت گسترده چمن به دلیل آب بری زیاد جداً خودداری شود.
طبق گزارش مقامات وزارت نیرو مسئله کمبود آب بسیار جدی است و حتی ممکن است از نیمه دوم سال ۱۳۹۳ در شهرهای بزرگی مانند تهران، اصفهان، کرمان، مشهد و … سهمیه بندی شود.
بحث تغییر برنامه‌های توسعه اقتصادی با توجه به کمبود آب و خشکسالی باید سریعا در محافل تصمیم گیری طرح و تصمیمات لازم اتخاذ گردد؛ فردا دیر است، بسیار دیر.
نوشته شده توسط admin در یکشنبه, ۲۲ دی ۱۳۹۲ ساعت ۶:۳۴ ق.ظ
