حکمت مطهر حکمت عقل و معنویت

علی رزم آرای
گروه فرهنگی: حیات اجتماعی سیاسی یک جامعه در ابعاد عام و خاص آن به ظهور و وجود مشرب یا مشرب¬های فکری و حکمی آن در طول تاریخ و نیز دوران معاصر باز می گردد.
اصولا شیوه تدبیر اجتماعی سیاسی هر جامعه از مشرب یا مشرب¬های یاد شده منتج می¬شود.
در جامعه ایران در عرصه اجتماعی هنجارهای فرهنگی و رفتار شناسی آن از جمله مباحث تعلیمی و اصلاحی آن به شمار می¬آید که از ریشه¬های مختلف تاریخی، مردمی، فرهنگ کهن و مهمتر از همه¬ی این موارد دین و شریعت که پایه اساسی آن تعلیم و تعلم آن است، نشأت می¬گیرد.
در بعد سیاسی نیز روش تدبیر جامعه نه با یک روش خاص و تزریقی که بلکه با روشی برآمده از موارد یاد شده که از بدنه اجتماعی و جمعی این جامعه که یادآورجمع شدن حول محور ریسمان محکم الهی ( منش جمعی و بزرگ قرآنی) است نتیجه می¬شود.
در ایران اسلامی از بدو طلوع اسلام در این سرزمین بزرگان فلسفه و حکمت از زوایاییی مختلف به شرح و تدوین عالم هستی، جایگاه انسان، حیات جسمانی و مادی او و نیز حیات معنوی او، جمع و فرد انسان، تدبیر امور عام و خاص از سوی او و برای او و غیره تدبیر و تدبر کرده¬اند: ابوعلی سینا، شیخ شهاب¬الدین سهرودی، فارابی، صدرالمتألهین و دیگران
در دوران معاصر نیز کسانی چون حاج ملاهادی سبزواری، علی آقا معلم زنوزی، امام خمینی( ره)، مرحوم علامه طباطبایی، مرحوم علامه عسگری و شهید استاد مرتضی مطهری و به شکل روشن در عصر حاضر حضرت آیت ا… عظما خامنه¬ای رهبرانقلاب به شیوه¬ای متفاوت و علمی شارح و نیز عامل اندیشه های بزرگان یاد شده بوده و هستند.
در این میان کسی همچون شهید استاد مطهری جایگاه مشخص و روشنی دارد. در این مقال به مرور زندگی و اندیشه¬های این شهید راه علم و حکمت با استفاده از منابعی چند (بیتوته، ویکی پدیا، حوزه نت و ….) می¬پردازیم: استاد شهید آیت ا… مطهری در ۱۳ بهمن ۱۲۹۸ هجری شمسی در فریمانِ مشهد در یک خانواده اصیل روحانی چشم به جهان می گشاید. در سن دوازده سالگی به حوزه علمیه مشهد عزیمت نموده و به تحصیل مقدمات علوم اسلامی اشتغال می¬ورزد. در سال ۱۳۱۶ علیرغم مبارزه شدید رضاخان با روحانیت و علیرغم مخالفت دوستان و نزدیکان برای تکمیل تحصیلات خود عازم حوزه علمیه قم می¬شود. دوره اقامت پانزده ساله خود در قم از محضر مرحوم آیت ا..العظمی بروجردی (در فقه و اصول) و حضرت امام خمینی ( به مدت ۱۲ سال در فلسفه ملاصدرا و عرفان و اخلاق و اصول) ومرحوم علامه سید محمد حسین طباطبائی( در فلسفه و الهیات و شفای بوعلی و دروس دیگر) بهره می¬گیرد.
استاد شهید، مدتی نیز از محضر مرحوم آیت ا… حاج میرزا علی آقا شیرازی در اخلاق و عرفان بهره¬های معنوی فراوان برده است. نیز از دروس اخلاقی و عرفانی امام خمینی بهره برد. ازاساتید دیگر استاد مطهری می توان از مرحوم آیت … سید محمد حجت دراصول و مرحوم آیت ا… سید محمد محقق داماد در فقه نام برد. وی در مدت اقامت خود در قم علاوه بر تحصیل علم، در امور اجتماعی و سیاسی نیز مشارکت داشته و از جمله با فدائیان اسلام در ارتباط بوده است.
در سال ۱۳۳۱ در حالی که از مدرسین معروف و از امیدهای آینده حوزه به شمار می¬رود به تهران مهاجرت می¬کند . در تهران به تدریس در مدرسه مروی و تألیف و سخنرانی¬های تحقیقی می¬پردازد. در سال ۱۳۳۴ اولین جلسه تفسیر انجمن اسلامی دانشجویان توسط استاد مطهری تشکیل می¬گردد. در همان سال تدریس خود در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران را آغاز می¬کند.
در سا¬ل¬های ۱۳۳۷ و۱۳۳۸ که انجمن اسلامی پزشکان تشکیل می¬شود، استاد مطهری از سخنرانان اصلی این انجمن است و در طول سال¬های ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۰ سخنران منحصر به فرد این انجمن بوده که بحثه¬ای مهمی از ایشان به یادگار مانده است.ایشان همواره در کنار امام بود. به طوری که می¬توان سازماندهی قیام پانزده خرداد در تهران و هماهنگی آن با رهبری امام را مرهون تلاش¬های او و یارانش دانست.
در ساعت ۱ بعد از نیمه شب روز چهارشنبه پانزده خرداد ۱۳۴۲ به دنبال یک سخنرانی مهیج علیه شخص شاه به وسیله پلیس دستگیر شده و به زندان موقت شهربانی منتقل می¬شود و به همراه تعدادی از روحانیون تهران زندانی می گردد. پس از ۴۳ روز به دنبال مهاجرت علمای شهرستانها به تهران و فشار مردم، به همراه سایر روحانیون از زندان آزاد می¬شود.در این زمان وی به تألیف کتاب در موضوعات مورد نیاز جامعه و ایراد سخنرانی در دانشگاه¬ها، اسلامی کردن محتوای نهضت اسلامی پزشکان، مسجد هدایت، مسجد جامع نارمک و غیره ادامه می¬دهد. به طور کلی استاد شهید که به یک نهضت اسلامی معتقد بود نه به هر نهضتی برای اسلامی کردن محتوای نهضت تلاشهای ایدئولوژیک بسیاری نمود وبا کجروی¬ها و انحرافات مبارزه سرسختانه کرد. در سال ۱۳۴۶ به کمک چند تن از دوستان اقدام به تأسیس حسینیه ارشاد نمود. به طوری که می توان او را بنیانگذار آن موسسه دانست.
در سال ۱۳۴۸ به خاطر صدور اعلامیه ای با امضای ایشان و حضرت علامه طباطبایی و آِیت ا… حاج سید ابوالفضل مجتهد زنجانی مبنی بر جمع اعانه برای کمک به آوارگان فلسطینی و اعلام آن طی یک سخنرانی در حسینیه¬ارشاد دستگیر شد و مدت کوتاهی در زندان تک سلولی به سربرد. استاد شهید در حدود سال ۱۳۵۳ ممنوع المنبر گردید و این ممنوعیت تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه داشت.
اما مهمترین خدمات استاد مطهریدر طول حیات پر برکتش ارائه ایدئولوژی اصیل اسلامی از طریق درس و سخنرانی و تألیف کتاب است . این امر خصوصاً در سالهای ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۷ به خاطر افزایش تبلیغات گروههای چپ و پدید آمدن گروههای مسلمان چپ زده و ظهور پدیده التقاط به اوج خود می¬رسد. در این سالها استاد شهید به توصیه حضرت امام مبنی بر تدریس در حوزه علمی قم هفته¬ای دو روز به قم عزیمت نموده و درس¬های مهمی در آن حوزه القا می¬نماید و همزمان در تهران نیز درس¬هایی در منزل و غیره تدریس می¬کند. در سال ۱۳۵۵ به دنبال یک درگیری با یک استاد کمونیست دانشکده الهیات! زودتر از موعد مقرر بازنشسته می¬شود.
گرچه ارتباط استاد مطهری با امام خمینی پس از تبعید ایشان از ایران به وسیله نامه و غیره استمرار داشته است، ولی در سال ۱۳۵۵ موفق گردید مسافرتی به نجف اشرف نموده و ضمن دیدار با امام خمینی درباره مسائل مهم نهضت و حوزه¬های علمیه با ایشان مشورت نماید. پس از شهادت آیت ا… سید مصطفی خمینی و آغاز دوره جدید نهضت اسلامی، استاد مطهری به طور تمام وقت درخدمت نهضت قرار می¬گیرد و در تمام مراحل آن نقشی اساسی ایفا می¬نماید.
در دوران اقامت حضرت امام در پاریس سفری به آن دیار نموده و در مورد مسائل مهم انقلاب با ایشان گفتگو می¬کند و در همین سفر امام خمینی ایشان را مسؤول تشکیل شورای انقلاب اسلامی می¬نماید. هنگام بازگشت امام خمینی به ایران مسئولیت کمیته استقبال از امام را شخصاً به عهده می¬گیرد و تا پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن همواره در کنار رهبر عظیم¬الشأن انقلاب¬اسلامی و مشاوری دلسوز و مورد اعتماد برای ایشان بود.
در نهایت استاد شهید در ساعت بیست و دو و بیست دقیقه سه شنبه یازدهم اردیبهشت ماه سال۱۳۵۸ در تاریکی شب در حالی که از یکی از جلسات فکری سیاسی بیرون آمده بود یا گلوله گروه نادان و جنایتکار فرقان که به شهادت می¬رسد، جان بر سر عقیده و منش علمی اسلامی خود می¬گذارد و امام و امت اسلام در حالی که امیدها به آن بزرگمرد بسته بودند در ماتمی عظیم فرو می¬روند.